تالش کردیم از معایب ویکیپدیا فاصله بگیریم

گفتوگو با محمدعلی سادات، سرپرست دانشنامه «ویکیجو» نخستین دانشنامه آزاد و مجازی ایرانی

بیــش از هشــتاد ســال از تدویــن فرهنگنامــه ســعید نفیســی میگذرد؛ نخســتین دانشنامهای که در کشــورمان منطبق بر استانداردهای جهانی و در یک جلد منتشر شــد؛ البته بعد از آن شــاهد انتشــار دانشــنامههای دیگری هــم بودیم که تــا پیش از انقالب دانشنامه «غالمحسین مصاحب» مهمترین آنها بود. حاال بعد از گذشت سالها به همت مؤسســه علمی-فرهنگی «دانش گســتر» و به سرپرستی«محمد علی ســادات»، «کامران فانی» و «علی رامین» شــاهد انتشــار دانشنامه دیگری بر اساس دانش روز جهان هستیم. در ویراســت سوم سرپرستی این کار تنها به عهده سادات است. البته این نخستین چاپ این دانشنامه نیست چراکه پیشتر دو دوره کامل آن منتشــر شده و در ویراست ســوم شــاهد اعمال تغییراتی در نحوه ارائه آن هستیم. در گفتوگویی که با «محمد علی سادات» داشتیم او تبدیل این دانشنامه را به دانشــنامهای آزاد در فضای مجازی و مشابه ویکیپدیا اتفاقی مثبت میداند و تأکید میکند که از این طریق مردم هم قادر به مشارکت در به روزرسانی آن خواهند بود؛ او میگوید: «مدعی بیعیب و نقص بودن دانشــنامه دانش گســتر نیســتیم و برخوردمان با منتقدان کام ًال باز اســت، بهدنبال رفتارهای تدافعی نیستیم چرا که این کار را پروژهای ملی میدانیم.» ■ دوره کامل این دانشنامه پیشتر منتشر شده بود. در ویراست سوم آن که اخیراً در دســترس قرار گرفته چه تغییراتی صورت گرفته است؟ همــان طــور کــه گفتیــد 2 دوره کامــل این دانشــنامه پیشتــر در پانــزده هــزار و 200 صفحــه و در قطــع وزیــری و بــا 67 هــزار مدخــل منتشــر شــده و در اختیــار عالقهمنــدان قــرار گرفــت. دوره کامــل ویراســت اول آن در سه هزار و 500 نسخه و ویراســت دوم هــم در ســه هــزار نســخه منتشــر شــد. مهمتریــن تفاوت ویراســت ســوم ایــن دانشــنامه در نــوع انتشــار آن اســت که تصمیم گرفتیــم آن را در قالب دانشــنامه آزاد و در فضــای مجــازی در اختیار عالقه مندان قرار بدهیم. ■ به سرویراستاری کامران فانی؟ مســئولیت ایــن کار بــه طور مشــترک به عهده کامــران فانی، علــی رامین و بنده بود. ■ کاهــش پانصد نســخهای در ویراســت دوم ناشی از مشکالت مالی بود؟ خوشــبختانه مشــکل مالــی نداشــتیم، دلیل کاهش تعداد نسخهها در ویراست دوم نشــأت گرفتــه از تصمیمیســت کــه بــرای انتشــار آن در فضــای مجــازی داشتیم. ■ نســخه آنالین برای فــروش در فضای مجازی؟ بــه هیــچ وجــه بهدنبــال فــروش آن در فضــای مجازی نیســتیم و تنها هدفمان فراهــم کــردن امکانــی بــرای دسترســی رایگان عموم مردم به دانشــنامه اســت. البتــه قصــد دیگری هــم داشــتیم. اینکه ماننــد دانشــنامه آزاد «ویکــی پدیــا»، مــردم هم قادر به اضافه کــردن نکات و مطالب مورد نظر خود باشند. این اتفاق مهمی ســت. البته کار ما با «ویکیپدیا» تفاوتهایــی هم دارد. اعتبــار ویکی پدیا از جهاتــی خدشــهدار شــده. چــرا کــه هر فردی قادر به درج مطالب مورد نظرش بــدون اطمینــان از صحت و درســتی آن اســت. اما در نســخه اینترنتی دانشــنامه «دانش گســتر» مطالب هر یــک از افراد بعــد از انتشــار ابتــدا بررســی شــده و در صــورت تأییــد بهنــام خــود نویســنده در معرض دید عموم قرار میگیرد. ■ ظــرف این چند ماهی که از به اشــتراک گذاشــتن دانشــنامه در فضــای مجــازی میگذرد چــه تعداد مقاله و مطلب به آن اضافه شده؟ ظرف این ســه-چهار ماهی که دانشنامه در فضــای مجــازی قــرار گرفتــه حــدود یکهــزار و پانصــد مقالــه بــه آن اضافــه کردهایــم. البتــه مرحلــه نخســت بــه شــکل کامــالً آزمایشــی بــود بــه همیــن خاطــر اطالعرســانی گســتردهای انجــام ندادیــم تا پی به نقاط قوت و ضعف آن ببریم. بویژه که انتشــار چنین دانشــنامه گســتردهای در فضای مجازی کار راحتی نیســت و مشــکالت خاص خود از جهت نــرم افــزاری و ســخت افــزاری را خواهد داشت. ■ میزان مشارکت مردم را چطور ارزیابی میکنید؟ با آنکه هنــوز در ابتدای این کار هســتیم اما با اســتقبال خوبی روبهرو شــدیم. هر چند کــه بعــد از اطالعرســانی همگانی بــه همــکاری گســتردهای بــرای تکامــل ایــن کار نیــاز اســت.تا امــروز میلیاردهــا تومــان برای بــه ســرانجام رســیدن این دانشــنامه هزینه شده و از سویی نزدیک به ســیصد استاد و پیشکسوت حوزههای مختلف در بخشهــای تألیف و ترجمه همــکاری کردهانــد تــا حاصــل کار در اختیــار عالقهمنــدان قــرار بگیــرد. حتی بــرای نشــر آن در فضــای مجــازی هــم تالش بســیاری شده و این طور نبوده که به راحتی آن را به دانشــنامه آزاد تبدیل کــرده باشــیم. در انجــام ایــن کار هــم از مســاعدت و همــکاری وزارت ارتباطات و فنــاوری اطالعــات بهــره بردهایــم. حتــی در بحــث نســخه چاپی هــم برای انتشــار ویراســت دوم تا حــد امکان نظر کارشناســان و خواننــدگان دانشــنامه را اعمــال کردهایم. آن را به شــکل آنالین منتشــر کردیم تا دانشــنامه تنها از سوی یکصــد یــا در نهایــت پانصــد خواننــده مطالعــه نشــود. اعتقاد بر این اســت که تا وقتی دانش، شــکل عمومی پیدا نکند بــا پیشــرفت در وجــوه مختلــف جامعه روبهرو نمیشــویم، تالشــمان در جهت انتشــار آزاد دانشنامه هم برای کاربردی شدن آن نزد عموم مردم است.با وجود صرف هزینههای بسیار برای انتشار این دانشــنامه حتی به فکر بازگشت سرمایه صرف شــده هــم نیســتیم. اصــالً هدف حامیــان مالی دانشــنامه فراتــر از بحث اقتصادی، انجام کاری ملی بوده اســت. از ایــن طریــق مــردم بــدون آنکــه ناچار