ورود ساالنه یک میلیون گردشگر خارجی به منطقه آزاد اروند خرمشهر و آبادان محور توسعه منطقه آزاد اروند

هــدف مهم از اعالم خرمشــهر و آبادان بهعنوان منطقه آزاد تجاری، بازگشــت رونق اقتصادی به این شــهرها بعد از بازســازی بود. مدیرعامل ســازمان منطقــه آزاد اروند میگویــد با رونــق صــادرات، ورود گردشــگران، توســعه زیرســاختهای اقتصادی، بهداشتی و آموزشی به تحقق هدف بازگشت خرمشــهر و آبادان به دوران رونق قبل از جنگ، نزدیک میشویم. در این باره با اسماعیل زمانی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند گفت وگویی انجام دادهایم که در ادامه میآید:

■ رونق اقتصادی بندر خرمشهر وابسته به الیروبی اروند است اما با وجود وعدههایی کــه داده شــده، الیروبــی ارونــد همچنــان معطل اجرا مانده است. الیروبی اروند، یکی از اساسیترین اهداف دوران بازســازی و در دستور کار دولتهای مختلــف بوده اســت. ولــی به علــت اینکه طــرف عراقــی تمایلــی بــه حــل ســریع موضوع ندارد مذاکرات بدون نتیجه پیش رفتــه اســت و در همــه ادوار عمــاً کاری انجــام نشــد. بیــرون کشــیدن شــناورهای مغروقه که در بستر اروند ماندهاند وعمق آب را اشــغال کردهاند در کنــار الیروبی دو اقدام اساســی اســت که باید در اروند اجرا شود. شــناورهای مغروقه در طرف ساحل ایران یا عراق باعث انحراف مسیر طبیعی رودخانه شــده اســت. بحث الیروبی اروند در قرارداد 1975 الجزایر بین ایران و عراق مطرح شــد و طرفین بر اساس آن قرارداد متحــد بودنــد نوبتــی ارونــد را الیروبــی کننــد. بعــد از جنــگ الیروبی متوقف شــد و بههمیــن دلیــل ورود کشــتیهای بزرگ به بندر خرمشــهرعماً امکانپذیر نیســت. بــه این ترتیب در خرمشــهر بعــد از جنگ دیگــر عملیاتــی نشــد. اهمیــت الیروبــی ارونــد در احیــای بنــدر خرمشــهر بهعنوان محــور اقتصادی توســعه شــهر خرمشــهر اســت.احیای بندر خرمشهر بهعنوان مرکز تجــاری مهم برای اقتصاد منطقه و کشــور اهمیت دارد. ■ مذاکرات اخیر برای الیروبی نتیجه نداد؟ مذاکــرات بــه نتیجــه نرســید چــون طرف عراقــی موضوع قــرارداد5791 را بشــدت سیاســی میدانــد و نمیخواهــد زیربــار قــرارداد بهصــورت اولیــه برود.عــراق تقاضــای اصــاح قــرارداد را دارد اما ما به ایــن نتیجــه نرســیدهایم کــه قــرارداد باید اصاح شود. ■ الیروبی منتفی است؟ طــرف عراقــی میگویــد خــط تالــوگ که بهعنــوان خــط القعــر رودخانــه تعریــف شــده، بــا تغییــر مســیر رودخانــه تغییــر کرده اســت و باید خط تالوگ جدید برای

اروند تعیین شــود. مسیر رودخانه بهعلل طبیعــی تغییــر مســیر داده و حــدود یک کیلومتــر در خــاک عــراق پیشــروی کــرده اســت. طرف عراقــی میگویــد رودخانه را اصاح مســیر کنیم بعد بــه قرارداد 1975 ملتــزم باشــیم، در حالیکــه در قــرارداد 1975 چنین چیزی پیشبینی نشــده که با تغییر مســیر طبیعی رودخانه خط تالوگ هم تغییر مسیر دهد. الیروبــی ارونــد بــا بحثهــای پیچیــدهای مواجــه اســت. مــا امیدواریــم مشــکل حل شــود چــون بــه نفــع هــر دو طــرف اســت. بعــد از ســفر رئیــس جمهــوری بــه عــراق کارگروهــی بــرای مطالعــه و بحــث در مــورد مشــکات حقوقــی و فنــی الیروبــی اروند تشــکیل شــده کــه امیدواریم امســال یا ســال آینــده تــاش کارگــروه نتیجه دهد تــا الیروبــی ارونــد راهــکار اجرایــی مــورد توافــق طرفیــن پیــدا کند.امــا بعیــد اســت تا 2 سال آینده الیروبی شروع شود. بیرون کشــیدن مغروقهها فعاً در دستور کار اســت. مدتــی به دالیــل مالی و فنــی این کار متوقف شد. عراق در خارج کردن مغروقهها مشــارکت نمیکنــد چــون از بنــدر ام القصــر برای کشــتیرانی اســتفاده میکند بنابراین به الیروبی اروند اهمیتی نمیدهد. ■ بــرای رونــق حملونقل چنــد وجهی در منطقه احداث فرودگاه خرمشهر و ساخت خــط ریلــی شــلمچه – بصــره مطرح شــد. پروژهها اجرا میشود؟ برنامــه اجرایــی بــرای احــداث فــرودگاه در خرمشــهر نداریــم. طــرف عراقــی راهآهن شــلمچه- بصره را برای کشورش اقتصــادی نمیداند و معتقد اســت ایران بیشــترین بهرهبــرداری را از ایــن راه آهــن دارد. 30 کیلومتــر از طــول مســی راهآهــن در خــاک عراق اســت امــا آنها تمایــل دارند تمام ســرمایهگذاری را ایــران انجام دهد. تکمیل خط آهن 80 میلیون دالر ســرمایه نیــاز دارد امــا طرف عراقی حاضر نیســت تأمین اعتبار کند. بعید اســت با آنها برای سرمایهگذاری به توافق برسیم. ■ اقتصاد خرمشــهر و آبــادان بعد از جنگ چه شرایطی دارد؟ برای تحلیــل اقتصاد منطقــه باید تحلیل مبنایــی بعــد از جنــگ داشــته باشــیم. دو محور اقتصادی در منطقه بندر خرمشــهر و پاالیشــگاه آبــادان بود. بعــد از جنگ هر دو از بیــن رفتنــد. بعــد از جنگ بازســازی شــروع شــد و منابع زیادی برای بازســازی اختصــاص یافت. اما بازســازی بــه اماکن مســکونی وعمومی منحصر شد. در زمان بازســازی، کارمنــدان، حقــوق بگیــران و جنگزدههــا را که جیره بگیر بودند مجبور کردیــم به خرمشــهر و آبــادان برگردند. با دو قشــر جیره بگیر و حقوقبگیر بازســازی را اجــرا کردیــم ولــی بازســازی اصلــی کــه بازســازی محورهــای توســعه اقتصــادی شــهرها بــود انجام نشــد. بازگشــت محور اقتصادی خرمشــهر منوط بود به الیروبی ارونــد که تا حاال انجام نشــده و پاالیشــگاه آبادان هم به مانند ســابق بازســازی نشد. عملکــرد پاالیشــگاه همچنــان اقتصــادی نیســت. بــه ایــن ترتیــب محــور اقتصادی جدیدی برای شــهرها تعریف نشــد و بعد از دوران بازســازی شــهرها رهــا شــدند. مهاجــرت معکوس از خرمشــهر و آبادان شروع شــد و نرخ جمعیت در این منطقه منفی شد. ■ تعییــن خرمشــهر و آبــادان بهعنــوان منطقــه آزاد، در بازســازی اقتصــادی ایــن شهرها تأثیری داشت؟ معضــات خرمشــهر و آبــادان توجــه دولتمــردان را بــه ایــن جلــب کرد کــه این شهرها را منطقه آزاد اعام کنند. انتظار مردم این بود که با منطقه آزاد شدن شــرایط جدیدی در زندگی آنها ایجاد شــود. امــا منطقــه آزاد آن زمــان طــوری تعریــف شــد کــه جمعیــت زیــادی از آن بهرهمنــد نشــدند. 10 ســال طــول کشــید تــا اینکــه در دولــت یازدهــم توجــه ویــژه به خرمشــهر و آبادان و توســعه منطقه آزاد انجام گرفت و محدوده منطقه آزاد گســترش یافت. تمام محدوده شــهرهای خرمشــهر و آبادان جزو منطقــه آزاد شــد. بــه ایــن ترتیــب فعالیت اقتصادی، کسب و کار، تحرک و بازار منطقه رونــق بیشــتری گرفت. در حــال حاضر 10 تا 15 درصــد جمعیــت خــارج از منطقــه آزاد است که این خود چالشی ایجاد کرده است. خاصیــت اصلــی منطقــه آزاد بــرای خرمشــهر و آبــادان ایــن بــود کــه بودجــه مســتقلی خــارج از بودجــه عمومــی دولــت داشــت. ایــن بودجه بیشــتر صرف زیرســاختها و زیربناهــای منطقــه شــد. 70 درصــد بودجــه مســتقل عمرانــی و 30 درصــد آن عمومــی اســت کــه مزیــت بزرگی اســت. امســال بــا توجه به شــرایط اقتصــادی تأمیــن بودجــه بــا مشــکاتی مواجه شــد ولی امیدواریم با استقراض از بانکها فعالیتهای عمرانی پیش برود. در مجمــوع شــرایط اقتصــادی خرمشــهر و آبــادان بعــد از اســتقرار منطقــه آزاد تغییــرات محسوســی کرده اســت و آمار و ارقام نیز آن را نشان میدهد. مهاجرت منفی مثبت شده که این نشانگر بازگشت امید برای رونق کسب و کار است. یکی از مزیتهای منطقه آزاد عدم شمول پرداخــت مالیــات اســت. حقوقبگیران و فعــاالن اقتصــادی از مالیــات مســتقیم معاف هستند که همین امر باعث تفاوت 10 درصدی درآمدی بین ســاکنان منطقه آزاد و بقیه مردم سرزمین اصلی میتواند باشد. مزیت دیگر معافیت گمرکی است. تولید کننــدگان، تجار و فعــاالن اقتصادی از معافیــت گمرکــی برخــوردار هســتند. معافیت گمرکی باعث تشویق برای تولید در منطقه میشود. ■ به صادرات هم اشاره میکنید؟ واحدهــای تولیــدی در منطقــه واحدهای صادراتی هســتند و تولیدات عموماً صادر میشــود. صــادرات تولیــدات منطقه آزاد ارونــد از تمام مناطق دیگر بیشــتر اســت. در ایــن منطقه ســه نــوع صــادرات داریم. صــادرات ســرزمین اصلی از منطقــه آزاد آبادان و گمرک شلمچه است و ساالنه دو میلیارد دالر است. صــادرات تولیــدات منطقــه آزاد ســاالنه 140 میلیــون دالر اســت. بیــش از یــک میلیــون نفــر اتبــاع خارجی در ســال وارد منطقــه میشــوند کــه وقتــی از منطقــه خارج میشــوند عمدتاً کاالهــای ایرانی را میخرند و این یک نوع صادرات مسافری اســت. در گذشــته تفــاوت ارزی صــادرات مسافری رونق داشت چون همسایگان به تولیدات کشور ما نیاز داشتند. مســافران فرش، ظروف، لــوازم خانگی و بیشــتر نیازهای زندگــی را از ایــران تأمین میکننــد. خریدهای ناشــی از تفاوت نرخ ارز شــامل خریدهــای روزمــره اســت. امــا خــارج شــدن مــواد غذایــی کــه ارز دولتی و یارانــه میگیرنــد ممنــوع اســت. بــازار خرمشــهر و آبــادان بهخاطــر حضوراتباع و گردشــگران خارجی رونــق خوبی دارد و حتی شــهرهای اطراف منطقه آزاد، متأثر از ورود گردشــگران هســتند و اســتانهای همجــوار نیــز از گردش اقتصــادی منطقه آزاد برخــوردار میشــوند. گردشــگری پربازدهتریــن و زودبازدهتریــن صنعــت اقتصــادی در جهان اســت کــه در منطقه آزاد هم در حال رونق است. ■ حضور گردشــگران چه تأثیری در توسعه منطقه آزاد دارد؟ بهخاطــر حضور گردشــگران بقیه حوزهها ماننــد حــوزه پزشــکی، حملونقــل و خدمــات عمومــی در منطقــه در حــال توســعه اســت. همچنیــن تعــداد زیــادی مراکــز خدماتــی در منطقــه ایجــاد شــده اســت. مثاً تعــداد رســتورانها 40 درصد افزایــش پیــدا کــرده اســت. آمارها نشــان میدهــد کــه حضــور گردشــگران بــرای رونــق اقتصــادی منطقــه بســیار مهــم اســت. پیشبینی میکنیم امســال حضور گردشــگران عراقــی بیشــتر از ســال قبــل باشــد. امســال یک و نیم میلیون گردشگر در منطقه خواهیم داشت که سال گذشته یک میلیون نفر بود. ■ برای ایــام اربعیــن چه اقداماتــی انجام میشود؟ ارائــه خدمــات بــه زوار اربعیــن امســال بیشــتر خواهد بــود و پیشبینــی میکنیم زوار اربعین از مرز شــلمچه در سالجاری 50 درصــد بیشــتر شــود. لغــو ویــزا، در افزایــش تــردد زوار نقــش زیــادی داشــته اســت.آمادگی ارائــه خدمــات بیشــتر بــه زوار را داریــم. ظرف دو ســال گذشــته مرز شــلمچه آمادهتریــن و بهترین مــرز برای ارائه خدمات به زوار اربعین بود. ■ گردشــگرانی کــه وارد منطقــه آزاد اروند میشــوند در منطقــه حضــور دارنــد یــا به قصد ســفر به مناطق دیگر وارد منطقه آزاد میشوند؟ 95 درصــد گردشــگران عراقــی هســتند. گردشــگران عراقی به ســه دســته تقســیم میشــوند: گردشــگرانی کــه صرفــاً بــرای کار درمانــی وارد منطقــه میشــوند کــه 35 درصــد کل گردشــگران را شــامل میشود. ورود این تعداد گردشگر سامت توســعه زیرســاختهای بخــش ســامت را رقــم زده و ســرمایهگذاری زیــادی برای توســعه زیرســاختهای ســامت انجــام گرفتــه و بیشــترین ســرمایهگذاری نیــز در این بخش اســت. تعــداد بیمارســتانها و تعــداد تختهای بســتری به شــکل قابل ماحظــهای افزایــش پیــدا کرده اســت. تا دو ســال آینــده بــه ظرفیــت هــر 500 نفــر یک تخت بیمارســتانی نزدیک میشویم. برنامــهای بــرای ایجــاد دهکــده ســامت داریــم که بــا مشــارکت بخــش خصوصی است. در دهکده سامت خدمات پزشکی متمرکز انجام خواهد شد. دســته دیگــر گردشــگران، گردشــگران ترانزیتــی هســتند که به قصد زیــارت امام رضــا(ع) یــا اماکــن مذهبــی دیگــر وارد منطقه آزاد اروند میشــوند. با آزاد شــدن ویــزا، تعــداد این گردشــگران روزانــه 10 تا 12 هــزار نفر افزایش یافتــه که تعداد قابل ماحظهای است. دسته سوم گردشگران، آنهایــی هســتند کــه بــرای خریــد و تأمین نیازمندیهای خود وارد منطقه میشوند. اینها گردشگر بازار و خدمات هستند. یکی از مزیتهــای منطقه آزاد ورود اتباع خارجــی بدون ویزا اســت. در ســال 1396 مجــوز ورود اتباع خارجی به منطقه صادر شد، از آن زمان روزانه سه تا چهار هزار نفر از اتباع عراقی وارد منطقه شــدند که دیگر بــرای ورود به کشــور نیاز به ویزا نداشــتند. از دی مــاه 96 تــا دی مــاه 97 تعــداد گردشــگران بــه یــک میلیون نفررســید که رونق زیادی در منطقه ایجاد کرد. ■ پاییــن بــودن هزینههــای درمــان علت حضــور ایــن تعــداد گردشــگر ســالمت در منطقه است؟ در دو ســال گذشــته در منطقــه تعــداد پزشــکان متخصــص بیشــتر از پزشــکان عمومــی بــوده اســت. هــم پاییــن بــودن هزینههــای پزشــکی و هــم بــاال بــودن تخصــص عامــل بــاال رفتــن حضــور گردشــگران حوزه ســامت اســت. آنها به تخصص پزشکان ایرانی اعتماد دارند. بــرای ارتقــای حــوزه ســامت، تــاش میکنیــم دانشــکده پزشــکی آبــادان بــه دانشــگاه علــوم پزشــکی تبدیــل شــود. شــورای توســعه دانشــگاهها ایــن موضوع را تصویــب کــرده اســت و باید در شــورای انقاب فرهنگی هم به تصویب برســد. دو مرکز دانشــگاهی پزشکی در منطقه داریم و دنبــال تأســیس پردیــس دانشــگاهی در منطقه آزاد هستیم. دانشــگاههای علوم پزشــکی معتبر کشــور در منطقــه آزاد، پردیــس دانشــگاهی ایجــاد میکنند.عراقیهــا بــه توانمنــدی دانشــگاههای علوم پزشکی اعتماد دارند. دانشــگاه علــوم پزشــکی ایــران، پردیــس دانشــگاهی در منطقــه آزاد ارونــد بــرای پذیــرش دانشــجوی پزشــکی خارجــی تأســیس میکنــد و مــا نیــز تســهیات در اختیــار آنــان قــرار میدهیم. 12 دانشــگاه دولتــی، غیرانتفاعــی و آزاد در آبــادان و خرمشهر حضور دارند که بیشترین تعداد دانشــگاهها در منطقه اســت. قصد داریم منطقــه آزاد اروند را به قطب دانشــگاهی منطقــه تبدیــل کنیــم. دانشــگاهها در حوزه فنی، علوم پزشــکی و علوم انســانی فعــال هســتند و اســتقبال خوبــی از طرف دانشــجوها بــرای ورود به این دانشــگاهها انجــام شــده اســت. کارهــای زیرســاختی زیــادی در حوزههای مختلف انجام شــده از جملــه در حــوزه ســامت 120 میلیــارد تومــان ســرمایهگذاری انجام شــده و 250 میلیــارد تومــان دیگــر در دســت برنامــه اســت. چند بیمارســتان در دست ساخت داریــم و احیا و بازســازی بیمارســتانهای قدیمی هم شــروع شده است. بخشهای سامت پیشرفت بیشتری نسبت به مراکز دیگر دارد. هزینــه زیــادی در آمــوزش و پــرورش در بعد ســاخت و ساز و تعمیرات و نگهداری مدارس انجام دادیم. سرانه دانشآموزی در کشــور برای هر دانشآمــوز 3 تا 5 هزار تومــان اســت کــه ایــن ســرانه در ارونــد 10 برابــر یعنــی بیــن 30 تــا 50 هــزار تومــان است که سطح آموزشی در منطقه را ارتقا داده اســت. ارائــه این خدمــات در منطقه برای ســرمایهگذاران بســیار مهم اســت و آنها را بــه ســرمایهگذاری ترغیب میکند. زیرســاختهای راه و راهآهــن و فــرودگاه در حــال انجــام اســت. توســعه فــرودگاه آبــادان نیــز در دســت اقــدام اســت و در همه حوزههای زیرســاختی سرمایهگذاری انجام میشود. در حــوزه ارتباطــات و مخابــرات، آبــادان و خرمشــهر بیشترین میزان شبکه فیبر نوری را در استان دارد. همه ادارات به فیبر نوری متصل هســتند و در حال اجرای شبکه فیبر نوری برای همه خانهها و اماکن خصوصی هســتیم. بــا اجــرای آن ســرعت اینترنــت بــاال مــیرود و در ورودی هــر خانــه علمک فیبرنــوری نصب میشــود کــه میتواند به اینترنت پرسرعت وصل شود. ■ اواخــر دولــت اصالحــات ایــن موضوع مطرح شــد که موانعی برای توسعه جنوب خوزستان وجود دارد و این یک ممنوعیت محرمانــه اســت. ایــن موضــوع چقــدر واقعیت داشت، آیا در حال حاضر نیز این نگرانی وجود دارد؟ مشکات مربوط به انجام نشدن بازسازی اقتصــادی در منطقــه شــاید تــا حــدودی متأثــر از همیــن نحــوه تفکــر بــوده اســت. مرکزنشــینان این تصــور را داشــتند که اگر زیرساختهای اساسی و صنایع در جنوب خوزســتان دایر شــود شــاید مورد هجوم و تهدید باشد. این تفکر باعث عدم توسعه شده که تفکری غلط است. مثاً در عراق، بصره که در جوار مرزی ما است مهمترین مرکز اقتصادی و پایتخت اقتصادی عراق است. کشورهای دیگر نیز همین وضعیت را دارنــد. تصور توســعه نیافتــن مرز تصور ســخیفی اســت. اســتراتژی توســعه بایــد پایــدار باشــد. اســتراتژیهای توســعه بــر مبنــای منابــع و توانمندیهای ســرزمینی اســت. اگر مزیتهای ســرزمینی را در نظر نگیریم توسعه ناهمگون میشود. اما این تفکــر منســوخ دیگــر االن وجود نــدارد. به همین دلیل در خرمشــهر صنایع ســنگین ایجاد شــده اســت. فوالدســازیها در حال توسعه است، 5 میلیون تن فوالدسازی در اروند تعریف شــده که یــک و نیم میلیون تــن در فــاز یــک در حــال نصــب اســت. نیروگاههــای برق بــه منظور صــادرات در حال احــداث اســت. بــرای ایجــاد صنایع ســنگین در منطقــه در حــال برنامهریــزی هســتیم که این نشــان میدهد تفکر عدم توســعه در جنوب خوزســتان منسوخ شده اســت. همچنین برای ساخت خودروهای هیبریــدی و برقــی در منطقــه در حــال رایزنی هستیم. ■ رویدادهای فرهنگــی هم در منطقه رونق دارد؟ بله. جشنواره تئاتر مقاومت در آبان ماه در خرمشهر برگزار میشــود، اولین جشنواره مطبوعــات منطقه آزاد بــا محوریت اروند نیــز در آبــان برگــزار میشــود. همچنیــن هفتــه فرهنگــی ارونــد در آذرمــاه در اهواز برگــزار میشــود. همایش ســرمایهگذاری کــه دبیرخانــه منطقــه آزاد آن را پیگیــری میکند با همراهی صندوق توسعه ملی و وزارت صمــت در بهمن ماه یا اســفند ماه در این منطقه برگزار میشود. امــا تاکید مــی کنم اجــرای قانون تفویض اختیــارات وزارتخانههــا و ســازمانهای دولتــی بــه مدیــران عامــل مناطــق آزاد ســرعت پیشــرفت و ســرمایه گذاریهــا را در مناطــق آزاد چند برابر میکند.بند الف مــاده 27 قانــون چگونگــی اداره مناطــق آزاد تجــاری و صنعتــی و بنــد الــف مــاده 112 قانــون برنامــه پنجــم توســعه اعــام میکند مدیران ســازمانهای مناطق آزاد بــه نمایندگــی از طــرف دولــت باالتریــن مقام منطقه محســوب میشوند. اما عدم اجــرای قانون تفویــض اختیار بــه مدیران عامــل موجــب افزایــش بوروکراســیهای اداری شده است.