بیمزد بود و منت
به بهانه 5 دسامبر روز جهانی داوطلب
هیــچ وقــت داوطلــب بودهایــد؛ داوطلــب انجــام کاری که نفعش به همه برســد و نه تنهــا به خودتان؟ هیچ وقــت فکر کردهاید، میتوانیــد برای بهتر شــدن اوضــاع قدمی برداریــد و کاری کنیــد تــا دنیا جــای بهتری برای زندگی باشد؟ اینها کاری است که یک داوطلب انجام میدهد.
فردا پنجشــنبه 14 آذر برابر با 5 دسامبر روز جهانــی داوطلــب اســت. فعالیــت داوطلبانــه بــا حقــوق و مزایــای اقتصــادی همراه نیســت، اما میگویند آرامشــی دارد کــه در کارهــای دیگر نیســت. نمیدانم چه تصــوری از فعالیت داوطلبانــه دارید. اصالً شــاید شــما کــه ایــن گــزارش را میخوانید دلتــان بخواهــد بــرای کمتــر شــدن فقــر و بیســوادی کاری کنیــد یــا شــاید هــم بــرای بهتــر شــدن آب و هــوا و محیط زیســت اما نمیدانیــد بایــد از کجــا شــروع و دقیقاً چه کنید.
■ با حس خوب دیگران قوی میشویم همــه ایــن ســؤالها در ذهــن میــالد
رمضانــی مقــدم هم بــود، داوطلــب فعال یکی از «ان جی او»هایی که این روزها برای مبارزه با خشــونت فعالیت میکند: «اوایل در شــهر خودم دنبــال فعالیــت داوطلبانه بــودم. چند باری به بهزیســتی رفتــم اما از من بیمه خواســتند کــه برایــم ممکن نبود چــون شــاغل نبودم. بعــد به یک مؤسســه خصوصــی معرفــیام کردند تا بــه انجمن احیا در تهران رسیدم.» احیا انجمنی است برای کمک به کودکان و زنان مبتال به ایدز.
میالد دانشجوی کارشناسی ارشدعمران دانشــگاه خواجه نصیر اســت و فکر میکند تواناییهایــی دارد که قادر اســت آنهــا را با دیگران به اشــتراک بگذارد: «من دانشــجو هســتم. وقــت زیــادی دارم. بــا ایــن ایــده داوطلــب شــدم که بــه دیگران کمــک کنم و شــاید در قبــال آن یــک درصــد هــم حال خــودم خــوب شــود امــا بعــد از فعالیــت فهمیــدم من بــودهام که به ایــن کار و حال خوب نیاز داشــتهام. شــاید فعالیتهای ما در جهت خوب شــدن دنیا نباشــد اما حتماً جلوی بدتر شدنش را میگیرد.»
پرویــن هــوده هــم سالهاســت فعالیت داوطلبانــه میکنــد بــه قــول خــودش از بچگــی چــون پــدرش همیشــه در خانواده، مســئولیتپذیری را به آنها آمــوزش داده، «اگر حس مسئولیتپذیری نداشته باشید، نمیتوانیــد داوطلــب باشــید. انســانها هم نیازمند عشق هستند و هم عشق بخشیدن. کســانی کــه نمیتوانند فعالیــت داوطلبانه کننــد ایــن پروســه را درســت نیاموختهاند. چون هرکس این ویژگیها را به عالوه حس مســئولیتپذیری داشــته باشــد از خودش میپرســد چــرا بــه دیگــران کمــک نکنم تا آنها هم زندگی بهتری داشــته باشند؟ باور کنیــد وقتی یک نفر از تخت بلند میشــود، یک نفر باســواد میشــود و به تو هم قدرت میدهد.»
امــا داوطلبــان بــه آنهایی کــه میگویند این کارهــا وظیفه ما نیســت، وظیفه دولت اســت چــه میگوینــد؟ میــالد در پاســخ میگویــد: «میگوییــم تو هم قدمــی بردار! هــم حال خــودت بهتر میشــود هــم حال جامعــهات. حــال جامعــه و آدمهــای دور و برمــان کــه بهتــر باشــد حــال خودمــان هــم قطعــاً بهتراســت. آدم قوی میشــود. داوطلب دوســت ندارد، گوشهای بنشیند و دائم گالیه کند ما سهم خودمان را تا جایی
که توان داریم ایفا میکنیم.»
■ داوطلب بلد است چطور هدیه بدهد
آیــا آنها کار داوطلبانه را تبلیغ کردهاند؟ هــوده جــواب میدهــد: «بارهــا ایــن کار را کــردهام مثــالً در خانواده ما همــه میدانند مــن کار داوطلبانــه دارم و خیلــی اوقــات در جشــنهای خانوادگــی حضــور نــدارم. بهتریــن تبلیــغ بــرای فعالیــت داوطلبانــه تبلیغ همین حال خوشمان اســت. شــاید خیلیهــا درک نکننــد در انجمنــی که مثالً بیمــار دارد، قربانــی خشــونت دارد حــال خــوش پیدا کــردن یعنــی چه؟ امــا کم کم درکــش میکننــد. البتــه ایــن حــال خــوب هــم تعریــف دارد. برخــی این طور تفســیر میکننــد چــون من خــوب و ســالمم و فرد مقابــل آســیب دیــده اســت حالــم خــوب میشود. این روحیه داوطلبانه نیست. حال خــوب یــک داوطلــب فــرق دارد. داوطلب فکر میکند وظیفه دارد کاری برای جامعه انجام دهد.»
میــالد میگویــد: «مثــل هدیــه دادن میمانــد داوطلب چه جوری هدیه دادن را بلد است. در کار داوطلبانه چه جوری هدیه دادن مهمتــر از خود هدیه دادن اســت. اگر مــن همه فاکتورهای خوشــبختی را داشــته باشــم امــا بقیه از این خوشــبختی ســهمی نبرند ماهم احساس خوبی نداریم.»
حســین مردانــی ایــن روزهــا در انجمن حمایت از قربانیان اســید پاشی داوطلبانه ســفالگری تدریــس میکنــد: «مــن نظــرم این اســت هرکس علمــی دارد باید زکاتش را بدهد. دو ســه سالی اســت داوطلبانه کار میکنــم بــرای کــودکان دارای معلولیــت و حــاال اینجــا بــرای قربانیان اســید پاشــی که ســعی میکنند هر روز قویتر از قبل باشند. وقتی فهمیدم انجمن نیروی داوطلب نیاز
دارد، بــا عالقــه آمــدم. وقتی بــا بچهها کار میکنــم حالــم بهتر میشــود چــون کمک کردن را دوســت دارم. این کار به من حس رضایت میدهــد. فکر میکنم اگــر کاری از من بربیایــد و انجام ندهم بــه خودم ظلم کــردهام. مــن خیلیهــا از جملــه خانــواده خــودم را بــه فعالیــت داوطلبانــه تشــویق میکنم.»
■ داوطلب از قید چارچوبها رهاست
داوطلــب دلــش نمیخواهــد در یــک چارچــوب باشــد. دوســت نــدارد در یــک چارچــوب ســازمانی فعالیت کند. دوســت دارد ســازمانی کــه بــرای آن کار میکنــد او را بپذیــرد. میالد میگویــد: «داوطلب مثالً اگر دانشــجو اســت دوســت دارد بــرود یک جــا تــی دســتش بگیــرد. داوطلب دوســت دارد رها باشــد اگر یک جا مدیر یک شرکت اســت در فعالیت داوطلبانهاش عالقهمند اســت جارو دســت بگیرد بــدون لقب دکتر و مهنــدس، رهــای رهــا. داوطلــب اساســاً بخشــنده اســت ولــی او هــم یــک انســان اســت بایــد در عــوض کارش چیزهایی را از مجموعهاش بگیرد؛ چیزهایی مثل محبت و دوســتی کــه بــه کارش ارزش بیشــتری میدهد.»
■فعالیــت داوطلبانــه و انجمنهــای غیر دولتی
معمــوالً نــام فعالیــت داوطلبانــه در کنار انجمنهــای غیردولتی قــرار میگیرد. خیلیهــا معتقدنــد در دو دهــه گذشــته همیــن نیروهــای داوطلــب بودهانــد که کار در نهادهــای غیردولتــی را پیــش بردهانــد. بــا این همه بیشــتر ایــن ســازمانها بینش، ســاختار دموکراتیک و برنامهریزی درســتی بــرای همکاری بــا داوطلبــان نداشــتهاند و نمیتوانند نیروی داوطلب را نگهدارند.