Мәтіні Әлжан Құсайынова фото Юлия Крылованың жеке мұрағаты

Юлия Крылова — Лондонда тұратын батыл суретші және тұжырымды дизайншы. Талғампаз, ашық жарқын және жайдары жан, ол өзі көрген түстерінің суреттерін салады және көрерменмен буто хореографиясы, перфоманс және хеппенинг арқылы араласа отырып жасайтын киім-кешектері миды солқылдатады. Оның костюмдері, инсталляциялар сияқты, астарлы мағынадағы және философиядағы тарихты баяндайды.

Суретші буто биін өз идеяларын жеткізуге көмектесетін сүйікті құралына айналдырды. Жалпы, оның шығармашылығы — кескіндемені, графика мен перфоманстарды біріктіретін фьюжн, ол көрерменді дүр сілкіндіруге, интерактивті диалогқа тартуға арналады. Бұл ретте автордың өзі

өнерді тар ауқымдағы көрерменге емес, ал қалың бұқара халыққа арнап жасайтынын атап көрсетеді. Қазір Юлия қызмет мансабын Лондонда құруда, бірақ болашақта туған Алматысына қайтып оралуды жоспарлап отыр. Күзде оның жобалары Қазақстандағы халықаралық investinart алаңында көрсетіледі. Болашақтағы жоспары — балалар импровизациясы мектебін ашу.

— Халықаралық компанияның ойдағыдай жетістіктерге жеткен заңгері қалайша кенеттен перфомансист-дизайншы болып шыға келді?

— Мен әрқашан шығармашылыққа құштар едім. Сурет салуды жақсы көретінмін, көркемөнер және музыка мектептерінде оқыдым. Бірақ мамандық таңдаудың кезі келгенде, шетінен экономист болған менің отбасым заңгер мамандығына түсуіме кеңес берді. Заңгер мамандығына Америкада оқып жүріп, студент кезімнен-ақ мамандығым бойынша жұмыс істей бастадым. Бәрі де сақадай сай жүріп жатты, бірақ маған қызықсыз болды. Шығармашылық дарын, оны іске асырмайынша, сені «ұстап» тұрады. Сол уақытқа қарай мен ғажайыптардың жайлылық аймағында болмайтынын, сәтсіздіктерден қорықпау керек екенін, әйтеуір бір жаңа нәрсеге кірісу керек екенін түсіндім.

— Осындай өзгеріс жасауға сізге не түрткі болды?

— 15 жасымда менен бірінші түрдегі диабет кеселін тапты. Ауру мені қайрады да, мен сырқатымды сыйлауды үйрендім, ол тәртіпке салады, салауатты өмір салтын ұстауға: ішімдік

ішпеуге, темекі шекпеуге, тәттіні артық жемеуге дағдыландырады. Өміріңнің кез келген мезетте үзілуі мүмкін екенін түсінгенде, бос үрейлерге орын қалмайды. Оның үстіне, араласатын адамдарыммен менің жолым болды, жақсы орта мен ұстаздардың болуымен салыстырғанда, дарынның немесе ақшаның соншалықты маңызды еместігіне нық сенімдімін.

— Буто хореографиясы дегеніміз не және сіз оған қалай келдіңіз?

— Лондонда оқып жүрген кезімде, көрсету үшін пьеса таңдау үстінде мен сол кездерде өз басымнан кешіріп жүрген торығу тақырыбына тоқталдым. Қазір мен ол туралы жайбарақат айтамын, өйткені бәрі де артта қалды. Мен ағылшын драматургі Сара Кейннің «4.48 психоз» атты мықты да әйгілі пьесасын таңдадым. Нәтижесінде Ұлыбританияда Буто қауымдастығының негізін қалаған хореограф Мари Габриэль барлық студенттердің ішінен менімен жұмыс істеуді таңдады. Буто — жапон балеті, жұрттың естіртіп айтқысы келмейтін нәрселері: өлім, жыныстық қатынас, ауыру, болмыстың күңгірт жақтары туралы жиі баяндайтын бүгінгі заманғы хореография. Көбіне бұлар — тыйым салынған тақырыптар. Бутоның әсем және көтеріңкі ертегілерге ұқсайтын классикалық балеттен айырмашылығы да осында.

— Өзіңіздің костюмдеріңіз туралы айтыңызшы.

— Мен достарым немесе бейтаныс адамдар үшін киім, мәселен, той көйлегін тіге аламын, бірақ ол стандартты емес талғамдағы адамдар үшін ерекше дизайн болады. Менің костюмдеріме әрқашан театр қатысады. Түйсігімнің деңгейінде еркін сызықтармен, бір демде әшекейлеп тастайтын заттар да бар. Ол да — өзіндік бір импровизацияланған би. Маған ешқашан қайталауға болмайтын, әлдебір бірегей затты салу немесе кестелеу ұнайды. Ол картина болуы мүмкін, бірақ мен содан көйлек жасаймын, оны өміріңде бір немесе екі рет қана киюге болады. Дұрысы, өнер заттары жасалып шығарылады, суреттерінің жойылып кетпеуі үшін оларды жууға болмайды. Кейде мен екі-үш матаны желімдеп біріктіру арқылы құрақтардан мата жасаймын.

— Қазақстанға қайтып оралу жоспарыңызда бар ма?

— Мен азаматтығымды айырбастаған жоқпын, өйткені өз тамырларымды жоғалтқан емеспін. Өзімді туған елімнің бір бөлшегі ретінде сезінемін. Қазақстанда дарынды адамдар көп, менің солармен жұмыс істегім, коллаборацияда жаңа бір нәрсе жасағым, әйтеуір бір құндылықпен бөліскім келеді. Көшеде бірігіп импровизация жасау үшін буто театрын осында әкелгім келеді. Перфоманс-жарқылдарды да жасауға болады, олар граффити сияқты. Жасап болдың да, кетіп қалдың, оны ертеңіне бояп тастаса да, бұл маңызды емес. Бұл оны жасаушы процестен ләззат алатын және көрермендерді

тартатын ойын ғой. Оны мен балалармен, ересектермен, қарттармен жасағым келеді: музыканың әуенімен секіріп, жүгіріп, билеп жүріп, ынты-шынтымызбен бәріміз бірге суреттер саламыз. Өнерді тұғырға шығаруға болмайды, ол бәріне де бірдей. Өмірдің өзі — шығармашылық.

— Лондондағы көрмелеріңіз туралы айтыңызшы, солардың қайсылары есіңізде қалды?

— Британ Ұлттық галереясында бізге коллекциялардан картинаны ойнатуды ұсынды: мен Микеланджелоның «Леда және аққу» жұмысының көшірмесін таңдадым. Перфоманс үшін Леданың костюмі ішінен гүл өсіп шығатын кіндік түрінде жасалды. Бұл көрермендерді есінен тандырды. Әрі аншлаг болды. Камералық кеңістіктегі перфоманс жақын сырластық райын жасайды да, сен еріксізден әрекеттің бір бөлігіне айналасың. Тейт галереясында мен судың дыбысын шығаратын матадан көйлектер тіктім: олар теңіз сияқты шулады. Әр 20 минут сайын би өзінен-өзі қайталанып отырды да, галереяда қызу жандану туындатып, адамдар интерактивті көрініске қызыға қатысып кетті. Суретшілер көрмесіне, Фрида Калоның шығармашылығын жақтаушыларға суретшінің туындыларын корсет киіп алып жасағанын көрсету үшін гипстен киім-кешектер құрастырдым: адам өзінің күйін қалай өзгерте алатынын көрсете отырып, бишілер оны процесте түсірді.

— Сіз дүниеде әрқашан әйтеуір бір нәрсені өзгертуге болады дегенге сенесіз бе?

— Мен көбелек әсеріне сенемін. Тіпті оған сенбесең де, ол кез келген жағдайда жұмыс істейді ғой. Өзімнің айналама шығармашылық адамдарын жинағанды жақсы көремін, олармен бірге жеке өзгеріс, соның нәтижесінде жалпы қоғам өзгерісі жүзеге асады. Өз еліме әлдебір үлкенірек нәрсені сыйлағым келеді, өйткені мен Қазақстанды мәдени орталық ретінде көруді қалаймын.