Антон Болкунов:

Ересек шақта да ойнауға болады

мәтіні Ольга Малышева фото Диана Балаян, Фрол Подлесный, Данил Потапов-поличинский

Алматыдағы «ARTИШОК» тәуелсіз театрының бас суретшісі Антон Болкунов: егер суретші болмасам, онда жазушы немесе музыкант болар едім, - дейді. Айтпақшы, оған өзінің театрында актер ретінде сахнаға шығуға да, режиссурада бағын сынап көруге де тура келді.

Жаңа театр маусымында ол «ARTИШОК»ТЫҢ бүкіл командасымен бірге маңызды оқиғаға дайындалуда: кіп-кішкентай камералы жертөледе он алты жыл жұмыс істегеннен кейін театрда өзінің жеке Үлкен сахнасы пайда болады.

– Театр суретшісі — Қазақстандағы өте сирек мамандық. Сен оған қалай келдің?

– Мен мектепте нашар оқыдым, соңғы партаға жасырынып отырып, ұдайы сурет салатын едім. Анам мені осы азаптан құтқару үшін тоғызыншы сыныпты бітіргеннен кейін көркемөнер училищесіне түсуді ұсынды.

Мен училищеге барып, факультетті таңдай бастадым: қайда не істейтінін білу үшін барлық бөлімшелерді қарап шыққаннан кейін театр бөлімінің бәрін қамтитынын түсіндім. Яғни, сені кескіндеме өнеріне де, қолмен бірдеңе жасауға да үйрететін жанжақты жұмыс екен. Оған қоса, макеттерді де көрдім. Мен бала кезімнен театрға барып жүрдім, маған спектакльдерге жасалатын, фойеге қойылған макеттер қатты ұнайтын еді. Сондықтан училищедегі театрлық макетті көрген бойда бірден: болды, осыған түсуім керек деп түсіндім. Ал училищені бітіргеннен кейін оның барлық түлектері академияға түсуге барды, өйткені училище қанша мықты болса да, оның жоғары оқу орны деген мәртебесі жоқ. Жоғары білім алу үшін мен де сол мамандыққа түсуге бағымды сынап көрдім. Училищеде де спектакльмен диплом қорғайтыныңа қарамастан, оны бітіргеннен кейін сені театрға бәрі бір тек бутафор ретінде ғана жұмысқа алуы мүмкін.

– Сенің курстастарыңның көпшілігі нәтижесінде театрда жұмыс істеуге қалмады, сен қалай қалдың?

– Мен де театрда жұмыс істеймін деп ойламаған едім, өйткені бізде театрлар аз және осы жүйе, нарық дамымаған. Сен түрлі театрлар шақырып, елді аралап, спектакльдер қоятын театр суретшісі бола алмайсың. Бізде міндетті түрде қандай да бір театрға «бекітілуің» керек, ал ондай жұмыс орындары еркін қолжетімділікте болмады. Академияны бітіргеннен кейін мен графикамен өте көп айналыстым, әрі қарай да графикамен айналыса беруді жоспарлап, иллюстрациялар жасадым. Содан кейін біз «ARTИШОК»-ТА «индустриалды мүсін көрмесін» жасадық та, мені осында тұрақты жұмыс істеуге шақырды.

– Сен қанша спектакль жасадың?

– Жалпы алғанда түрлі театрларда —

25-ке жуық спектакль. Оның басым бөлігі «ARTИШОК»-ТА, Новосібірдегі «Старый дом» театрында мен екі жыл бас суретші болып жұмыс істеп, онда жылына үш-төрт спектакль қойдым. Новосібірлік «Красный факелде» режиссер Сергей Чеховпен бір спектакль, содан соң «Асфальт-театр» шығармашылық бірлестігінің жалауы астында тәуелсіз жоба жасадық. Тағы да — Омбыдағы «Топ-театрда» екі спектакль. Біздің Алматы қуыршақ театрында режиссер Наталья Дубспен бірге

«Кішкентай ханзада» спектаклін жасап едік, өкінішке қарай, ол жүрмеді. Өкінішті-ақ, өйткені қуыршақтар тамаша болатын, біз іске асырған Наташаның ойы да өте керемет еді.

– 2016/2017 маусымында сенде режиссерлік жұмыс та – «Кемтарлық тарихы» спектаклі болды. Өзің қоюды жалғастыру жоспарыңда бар ма?

– Жақында ғана санкт-петербургтік АХЕ инженерлік театрымен тең авторлықта біз Astana Art Fest үшін Байқоңыр туралы спектакль жасадық, біз онда Максим Исаевпен және Павел Семченкомен үшеуміз режиссерлік жұмысты орындаймыз.

Бірақ, жалпы алғанда, ол — актерлар да көп ұсыныс жасайтын жоба, сондықтан режиссердің фигурасын бөліп көрсету қиын. Келесі маусымда мен «Ер Төстікті» қойғым келеді. Қазір менің спектакль-нуар, ақ-қара түсті спектакль жасау ойымда бар. Яғни мен, бір жағынан, қазақ тарихын, ал екінші жағынан, қара вестерн жасағым келеді. «Ер Төстік» таза ертегі емес қой. Кез келген ертегі де сондай. Біз «Қар қызын» «Старый дом» театрында қоюға дайындалып жатқанымызда мен фольклоршы Софья Аграновичтің дәрісін тыңдадым, ол славяндардың ежелгі тұрмыстары қалай болғаны, ертегілердің қалай шыққаны, әр ертегінің мағынасы туралы айтты.

Сол замандарда әр ертегінің өз логикасы болған, қазір оны әрдайым түсіне және талдай бермейді, өйткені адамзат эволюция жолымен ілгері дамыды. Қазір мен қайсыбір режиссерлік амалдарды іздеудемін, қазақ «Одиссеясы» — «Ер Төстіктің» формуласын ашуға әрекеттеніп жатырмын.

– Сен «Қар қызы» туралы айта бастадың. Сеніңше, «Старый дом» театрының спектаклі ресейлік сыншыларды несімен тамсандырып, «Алтын маска» сыйлығын алды?

– «Қар қызы» спектаклі «Эксперимент» номинациясына түсті, бірақ, меніңше, ол эксперименттік емес сияқты. Бәлкім, театр білгірлері классикалық театр басқа деп есептейтін шығар, бірақ, меніңше, ол дәстүрлі емес өнердің қайсыбір ауасын қалдырғанына қарамастан, классикалық спектакль болып табылады, әрі оның негізінде өте нақты тарихи оқиға жатыр. Бұл кәусар бұлақтың көзіндегі классикалық өнердің дәл өзі ғой. Айқын, түсінікті спектакль, одан ешкім де кетпейді, өйткені көрерменді жалықтырмайды, эксперимент саласынан да емес. Менің ойымша, «Қар қызының» сыры мынада, күрделі көркем сөз түсініктілікпен және айқындықпен жарасымды үйлесім тапқан. Сайып келгенде, Галина Пьянованың спектакльдерінде осындай ерекшелік бар.

– Сенің театрдың бас суретшісі ретінде театрдың жаңа Үлкен сахнасының құрылысына қатысу мүмкіндігің бар. Сен жеке өзің үшін онда не ойлап таптың?

– Біз залдың өзін, сахнаны, жарықты қалай ілу керек екенін дайындадық. Шын мәнінде біздің ойымыз өте қарапайым: қара тікбұрыш, яғни black box, оған қалай қаласаң, солай орналасуға, қалаған жағыңа қарап, ойнай беруге болады. Соған сәйкес, көрермендер залы да оңтайлы болады. Тағы бір кереметі, онда шеберханаға арналған кеңістік бар, аса үлкен емес, бірақ шеберханасыз жұмыс істеу қиынға түсіп, үй-жай жалдауға тура келетін еді.

– Саған театрда қолыңмен жиірек жұмыс істеуге тура келе ме, әлде басыңмен бе?

– Спектакльмен жұмыс істеудегі бүкіл уақытымның жүз пайызының он пайызында мен оймен, ал қалған уақыттың бәрінде қолмен жұмыс істеймін. Біздің театрымызда цех жоқ. Иә, театр суретшісі — сирек мамандық, өкінішке қарай, біздің елімізде сценографтар, бутафорлар көп емес. «ARTИШОК»-ТА біз бір суретшіге біршама үлкен салмақ салатын спектакльдер жасаймыз, алайда үлкен театрлардың ауқымында — олар тым кішкентай. Осы жылы қайсыбір үлкен декорацияларға, планшеттерге көп еңбек жұмсадық, мәселен, «Шоқжұлдыздар» спектаклі үшін, оны біз шеберханада жасадық. Жұмыс әр түрлі болады, бірақ театрымызға бутафор шақыратын болсақ, ол бір ай отырады да, содан кейін екі апта бойы ұйықтамастан жұмыс істейді, артынша тағы да бос отырады. Сондықтан ол жұмысты өзіміз атқарамыз.

– Сен өз жұмысыңды несі үшін жақсы көресің?

– Менің жұмысым маған 30 жасымда кеңсе креслосында отырып алып, қағаздарды ақтармауыма, сондай-ақ балалық шағымдағыдай ойыншықтармен ойнауыма мүмкіндік береді. Бірдеңені ойлап тауып, қарасам, қызықты көрінеді. Алдың, жасадың, көрсеттің — ұнады. Міне, сол үшін — ересек жаста да ойнауға болатыны үшін жұмысымды жақсы көремін.