Самал Есләмова: Сенгім келеді!
Самал Есләмова — биылғы жылы
Канн кинофестивалінде ең үздік әйел ролі үшін жүлде алған қазақстандық актриса. «Айка» фильмінің режиссері — Қазақстанның тумасы, бүгінгі таңда Мәскеуде тұратын Сергей Дворцевой. Бұл — 2008 жылы экранға шыққан «Тюльпан» («Қызғалдақ») картинасынан кейінгі Самалдың екінші ролі.
Үлкен жеңісінен кейін, қыркүйек айында Самал Алматыдағы кинофестивальдің ашылуына қатысты, сондай-ақ жапондық режиссер Седзе Ичияманың «Конокрады» («Барымташылар») атты бірлескен қазақстандықжапондық лентасындағы жұмысына кірісті.
– Сіздің қатысуыңызбен түсірілген алғашқы «Тюльпан» фильмі Канн фестивалінің бас жүлдесін жеңіп алып, лента режиссері Сергей Дворцевойға үлкен табыс әкелді. Екінші роліңіз сіздің өзіңізге әлемдік жеңіс, атақ және табыс әкелді. Бұл көп нәрсені білдіреді... Сіз қалай актриса болдыңыз?
– Әуел баста мен журналист болғым келген, бірақ 2001 жылы, оқуға түсу туралы ойланғанда, аяқ астынан эксперименталдық актерлік курсты таңдадым. Маған оның өте қызықты болатындығын, студенттерге өз ісінің тамаша шебері сабақ беретіндігін айтты, сол себепті мен бағымды сынап көрмек болдым, ал өзім әрқашан нағыз актерлар тек Алматыда, Ресейде немесе алыс шет елдерде ғана болады деп есептейтінмін. Өзім үшін, егер ұнамай қалса, бір жылдан соң мамандығымды ауыстырамын деп шештім. Дайындалуға менде небәрі бір ғана кеш болды, маған дайындалуға тәтемнің көмектескені есімде. Бестік баға алып, курсқа қабылданғаныма әзер сендім. Оқу шынында да қызық болды, бірінші жылы-ақ біз Петропавлда енді ашылған қазақ драма театрының қойылымдарына қатыстық. Ал төртінші курста тағы да аяқ астынан Алматыдан келген бір режиссердің кастинг өткізіп жатқандығын естідім. Тағы да бағымды сынап көрмек болдым. Кастингте өзімді сондай бір айрықша көрсеткен жоқпын. Менен қандай рольдерді ойнағым келетіндігін сұрады, мен оған кез келген басты рольдерді деп жауап бердім. Үш ай өткеннен кейін, бұл конкурс туралы ұмытып та кеткен кезде мені Алматыдағы іріктеуге шақырды. Міне, сол кезде мен қатты масаттандым: алғаш рет оңтүстік астанаға, әрі ұшақпен ұшып барамын! Менің өз кейіпкерімнен әлдеқайда кіші болғандығыма қарамастан, Сергей Дворцевойдың мені рольге бекіткендігі — таң қаларлық жағдай. Оның неге маған сонша сенгендігін оның өзінен сұрау қажет. Міне, осылайша мен «Тюльпан» фильміне келдім.
– Содан Мәскеуге кеттіңіз ғой?
– Ол кезде мен өнер колледжін тәмамдап жатқанмын, әрі қарай қайда оқитындығымды ойлану керек болды. Мен тәуекелге бел буып, ГИТИС-КЕ оқуға түсіп көрмек болдым, әрине, маған ол жерде тек құдайлар ғана оқитын сияқты көрінетін. Мен тіпті сәулет өнерінің тарихымен байланысты мамандықты таңдауды да ойладым, бірақ кинодағы әріптестерімнің бірі Асхат Кучинчиреков мені Мәскеуде бағымды сынап көруге көндірді. Мен тіпті қолымнан келмесе де, талпынып көргенімді білемін, ал егер мұны жасамасам, өмір бойы өкініп өтермін деп ойладым. Орыс тілін жақсы білмей, даусымның тым бәсең болғандығына қарамастан, мен оқуға түстім. Оқуға қабылдаған кезде оқытушылар маған дәл осы туралы ескертіп, ең алдымен даусыммен жұмыс істеу қажет екендігін, өйткені маған тән бәсең дауыспен театрға қабылдамайтындығын айтты.
– Сіздің Сергей Дворцевоймен ынтымақтастығыңыз қалай жалғасты?
– Ол келесі фильміне сюжетті өте ұзақ іздеді, сосын бірде бір жерден Мәскеудегі перзентханаларда әйелдердің балаларын тастап кетіп, кейіннен қайтып оралатындығын және осы перзентхана терезелерінің түбінде ұзақ уақыт тұратындығын оқыпты. Шымкентте туып, оңтүстіктің тәрбиесін алған ол кісі үшін өз баласынан қалай бас тартуға болатындығы мүлдем түсініксіз болған болуы керек. Осылайша, болашақ фильмнің идеясы туып, Қырғызстаннан келген Айканың тарихы пайда болады. Ол Айканың ролін мен ойнайтындығымды бірден шешіп қойған. Картинаны ұзақ түсірдік: өте күрделі жағдайларда жұмыс істедік, көптеген адамдар қатыстырылды, тартылған актерлардың арасында кәсіби емес актерлар көп болды.
– Бейнені сомдау кезінде сіздің өзіңіз үшін ең басты қиындық неде болды?
– Біріншіден, мен тұрмысқа шықпағанмын және менің балаларым жоқ. Қайсыбір детальдар арқылы аналық сезімнің, инстинкттің пайда болуын көрсету қиын болды. Сондай-ақ менің кейіпкерім тәрбиесіне орай аз сөйлейтін, шығыстық ділдегі, эмоцияға айтарлықтай сараң қыз еді. Тағы бір қиындық бір қарағанда күлкілі болып көрінеді. Маған шаршаған, әбден қалжыраған әйелді ойнау керек болды.
Бірақ менің энергиям тасып-төгіліп, өзімді жақсы сезінетінмін. Мен шын мәнінде шаршаңқы болып көріну үшін режиссердің мені жүгіртуіне тура келетін. Сосын мен жүгіретінмін. Түсіру тобы мені Сочидегі Олимпиада ойындарына жіберу қажет деп қалжыңдасатын. Осы нюанстардың барлығы түсіру процесін қиындатты, сондықтан Каннда біздің фильмімізді атап өткенін қатты қаладым. Атақ-даңқ үшін емес, алаңда бар күш-жігерін сарқа жұмыс істеген командамыздың лайықты бағасын алуы үшін. Әрине, менің алған наградам — жалғыз менің ғана емес, бүкіл түсіру тобының сіңірген еңбегі. Актер неше жерден тамаша ойнаса да, кино — командалық жұмыс.
– Сіз Қазақстанда дүниеге келдіңіз, Мәскеуде оқыдыңыз, табыс сізге ресейлік лента арқылы келді. Сіз өзіңізді қазақстандық актриса деп санайсыз ба, әлде ресейлік актриса деп санайсыз ба және болашақта өзіңізді қайдан көресіз?
– Маған осы сұрақты жиі қояды. Көбі енді Голливудты бағындыруды көздейтін боларсың деп айтады. Бірақ мен өнердің шегі жоқ деп есептеймін. Мәселе бір нәрсені бағындыруда, іздеуде, бақыт іздеп бір жаққа аттануда емес, қызықты, терең мағыналы, мазмұнды материалмен кәсіби мамандар командасында жұмыс істеу
мүмкіндігі маңызды.
– Сіз бір рольден шыға алмай қалудан, табиғи органикаға тәуелді болудан қорықпайсыз ба?
– Әрине, ол да мүмкін. Өз табиғатыңнан, өзіңнің жеке психофизикаңнан алшақтау қиын. Мысалы, «Айка» фильміндегі менің кейіпкерім сценарий бойынша қаттылау, мықты, сөзге сараң болып сипатталған, ал бейне еріксізден жұмсағырақ болып шықты және бұны қабылдауға тура келеді. Әрине, мен өз-өзімді ойнаған жоқпын, бірақ қалай болғанда да менің табиғи қасиеттерім де онда бой көрсетті. Біздің кәсібімізде қатаң өлшемдер мен талаптар бар, бұған түк істей алмайсың. Бірақ менің анық білетінім — бірдеңені алдын ала болжап білу немесе дұрыс болжал айту мүмкін емес. Мәселен, мен өзім қатысқан алғашқы картинаны Каннға барады деп, ал екінші фильмдегі жұмысым ең үздік әйел ролі үшін жүлде әкеледі деп ойлаған да емеспін.
– Сәттілікті толық пайдаланып, осы жеңістің барлық бонустарын алғыңыз келмейді ме?
– Мен ешқашан мүмкіндіктің соңынан алды-артыма қарамай жүгірген емеспін. Менікі менен ешқайда кетпейтіндігіне сенемін және осы кәсібімде ешкімді де таптап, жаншып өткім келмейді. Шын жүрегіммен шынайы дүниені жасағым келеді.
– Сіздің жеңісіңіз туралы жаңалық бүкіл Қазақстанға көзді ашып-жұмғанша тарады. Бәріміз сіздің қызыл кілем үстінде ұлттық стильдегі киімде болғаныңызға қуандық. Осы туралы әңгімелеп берсеңіз.
– Мен қазақстандық актрисалар негізгі конкурстың қызыл кілемінде әлі болып көрген жоқ деп ойладым, сол себепті ұлттық элементтері бар көйлекті таңдадым. Продюсеріміз Гүлнәр Сәрсеновадан бірнеше киім алып келуін өтіндім. Өлшеу кезінде бір ауыздан шешім қабылдадық және жасаған таңдауыма өкінбеймін.
– Қазір сіздің өміріңіз осы оқиғаға «дейінгі» және «одан кейінгі» кезеңге бөлінген болар?
– Иә, менің жеке басыма көңіл аудару артып, менен өте көп сұхбат алынады. Әр жолы, мен қайталап айтамын, әрбір журналист, режиссер сияқты, осы оқиғаларды жаңаша бастан өткеруге мәжбүрлейді. Маған туған қалам Петропавлда пәтер сыйлады. Қаламақым да аздап көбейді, бірақ мен үшін бұл ешқашан басты орында болған емес. Ақшаны бәрі бір жұмсаймын, ал кино, роль қалады. Менің әрбір ролім мен фильмде баяндалған оқиға шынайы болғанын, менің өзім де, көрермендер де оған сенгенін қалаймын.