Кенептегі джаз
Жараланған қанатын жөндеп отырған періште, айдан сусындаған ит, ауыл шетіндегі үйдің жанында алаулап жанған қызыл әтеш... Марат Бекеевтің кенептеріндегі сюжеттер мен желілер біресе бейбіт диалог жүргізсе, енді бірде бірыңғай картинаға ұласып, бірбірімен дауыстары қарлыққанша дауласады. Кереғарлықтар мен бүліншілік бояуларынан өрнектелген олар джаз немесе блюз сияқты әуезді үндестік табады.
Будақтаған сигарет түтінінде суретшінің өзі де Дюк Эллингтонды ма, Луи Армстронгты ма, әйтеуір бір музыкантты еске түсіреді. Ол оларға сырттай ұқсап қана қоймаған. Оған сұрақ қою қиын, ол оларды естімейтін сияқты.
Есесіне, өзіне қызықты тақырыптарға тамаша ой толғайды. Сөзден маржан тізуі, ой өрнектеуі, эмоциялары, естеліктері ерекше.
Өткенді еске алсам, өмірімнің әр түрлі оқиғаларға, кездесулерге толы екенін түсінемін. Және қандай да бір қаламен байланысты әрбір кезең кітаптың жеке тараулары сияқты: Минск, Ақтөбе, Алматы, таусылмайтын ел кезу. Жастық шағымдағы табандылығым таң қалдырады. Минскіден Алматыға үш қорап картина апаруым керек болғандығы есімде. Маршрут ұзақ — қаланың шетінен әуежайға дейін. Алдымен оларды 9-шы қабаттан түсіру, содан соң кезек-кезек шахмат ретімен қоя отырып, автобус аялдамасына дейін жаяу жеткізу, автобусқа тиеу үшін метроның екі станциясынан өту керек еді. Қайырымды жүргізуші микрофонмен: «Жолаушы азаматтар, суретші жолдасқа картиналарын салонға кіргізуге көмектесіп жіберейік», – деп хабарлады. Адамдар жұмыла көмектесіп, қораптарды кіргізіп берді. Әуежайда картиналар металл іздегіште шырылдап қоя берді, оларда қағылған шегелер көп еді ғой! Менің өзім де сығанға ұқсап тұрмын: алабажақ киініп, шашым иығымнан түскен, әрине, мені тінтіп шықты.
– Оның ішінде не бар?
– Картиналар.
Кеден қызметкері ішіне қолын тықты, ал ондағы кенептер әлі кеуіп үлгермеген. Кителінің жеңдері шынтағына дейін бояуға малынды...
– Киіміңді тастай сал, капитан, жуып кетіре алмайсың...
Осындай қызықты да күлкілі оқиғалар көп болды!
Минскіде институтта оқып жүргенде менде бәрі тамаша жүріп жатты. Алғашқы галереялар ашылды, көрмелерге қатысуға шақыра бастады, бірақ мен сонда да үйіме, Ақтөбеге қайтуға бел байладым. Неге екенін ешкім де түсінбеді. Келсем, туған қаламда оқтын-оқтын жарық өшіріледі, азық-түлік жоқ, жұмыссыздық белең алған, 90-шы жылдардың дағдарысы. Мен студияда есікті іліп алып, картиналарымды сала бастадым. Үнемі жұмыс істегім келе беретін.
Қазіргі кезде сәнге айналған «бір сағатта немесе бір аптада сурет салуға үйретеміз» деген курстарды түсінбеймін. Олай жылдам үйрету мүмкін емес! Адамдардың жай ғана сурет салғылары келетінін түсінуге болады. Бірақ одан бірдеңе шығару үшін жүздеген кенепті құртуға тура келеді. Оқып жүрген кезімде сабақтан кейін күніне онға жуық картина салатынмын, күзетші түнде бізді шеберханадан қуып шығаратын. Ертеңіне олар маған ұнамай, өшіріп, қайта салатынмын. Біз солай өзімізді, қолымызды «сындырып» үйрендік — міне, кескіндеме сабақтары деген осы.
Маған бір сәттік тақырыптар қызықты емес, олар менің жаныма азық бермейді. Ең алдымен, өзім үшін жұмыс істеймін, достарым мен әріптестерімнің пікірлерін бағалаймын. Өз әлемімде, өз ойларымның, сезімдерімнің кеңістігінде өмір сүруге тырысамын... Шығармашылық адамы кәдімгі адамдардан несімен өзгешеленеді? Суретші (жазушы, музыкант, актер) санасының бір бөлігі үнемі физикалық денесінен алыста жүреді деп ойлаймын. Менің жұмыстарымда дәл осы туралы «Жазушының жеңіл-желпі ұмытшақтығы» атты топтама бар.
Кенеп дегеніміз — ерекше нәрсе. Оған бояу жаққанды жақсы көремін. Кенеп мәдениеті деген ұғым бар, онда әрбір нүкте тиянақты, ойластырылған болуы тиіс. Кейде бәрі түпкі ойға байланысты болады, кенептің бір бөлігін таза күйінде қалдыруым немесе, керісінше, картина детальдарын, фактурасын оның өзі «болды, жетеді» дегенше, ұзақ уақыт жасауым мүмкін. Сол кезде барып бәрі дұрыс, оны тәмамдау керек екендігін түсінемін. Кейде тоқтаусыз, бірден салып шығамын...
Жұмыста бір мезгілде жиырма шақты бояу жаққыш пайдаланамын, өйткені жұмыс істеп жатқанда бояу жаққышты жууға бұрылатын уақыт болмай жатады. Әрқайсысының өз түсі болады, өйткені ол, оркестрдегі аспап сияқты, өзінің жеке партиясын ойнайды. Бояудың төменгі қабаттары жоғарғыларымен жанасады, әрбір сызық, дақ бір-бірімен ойнап, өзара әрекеттеседі, үндеседі, ұйқасады, кейде бірден, кейде жұмсақ, құйылып барып бір-біріне өтеді. Джаздағы, симфониядағы немесе Цветаеваның өлеңдеріндегі сияқты, бір жерде қатты көрінсе, бір жерде байқатпай сырғып өтеді. Олар — бір санаттағы нәрселер, олар бізбен бір тілде, шығармашылық тілінде тілдеседі...
Сабақ беріп жүрген кезімде мен талапшыл болуға тырыстым. Шығармашылықтағы сияқты, оқуда да тәртіп болуы қажет.
Сонымен қатар, студентте әлденені үйренуге деген терең ұмтылыс болуы қажет. Менің жолым болып, Минскінің мықты шығармашылық ортасында шыңдалып шықтым. Студент кезімізде өзімізді қызықтыратын суретшілердің шеберханаларына баса-көктеп кіретінбіз, бізді ештеңе тоқтата алмайтын, ақшамыздың болмауына қарамастан, кез келген қаладағы
көрмелерге, спектакльдерге немесе концерттерге баратынбыз. Интернетке дейінгі дәуірде тапшы болған қажетті кітаптар сияқты, олар да жолымыздан табыла кететін.
Оралатын тақырыптарым көп. Сюжеттер, бейнелер өзгеруі мүмкін, олар картинадан картинаға ауысып отырады: жиһан кезу, періштелер, құстар тақырыбы, үнсіздік мұнаралары. Ақыл үйрететін ауыр картиналарды салғым келмейді. Біздің өміріміздегінің бәрі — ойын. Маған картиналардың пайымдау, эмоция, әуен, сыбдыр сияқты болғаны ұнайды...
Қазіргі уақытта Марат Бекеевтің отбасы жол апатынан қатты зардап шеккен ұлы Тимурдың еміне қаражат жинауда. Тимур шет елдерде қымбат тұратын бірнеше күрделі операциядан өтуі қажет. Осыған байланысты Марат Бекеев өз картиналары мен суретші достары берген жұмыстарды жаппай сатылымға қойды. Картиналарды сатып алу немесе көмек көрсету мәселелері бойынша суретшіге дербес сайт немесе әлеуметтік желілер арқылы хабарласыңыздар: