Әсел Кенжетаева. Көрмедегі суреттер
Костюмдер бойынша суретші, иллюстрациялаушы және дизайншы Әсел Кенжетаева — ерке, батыл, айрықша жан. Жеке суретші ретінде де, жалпы адам ретінде де солай. Оның болмысы осындай.
еркін мінезімен және стилімен ол кейде моральды құлшына қорғайтын, әр түрлі тыйымдарды жақсы көретін адамдарды өзінен алшақтатады. Әсел бүркенішсіз әйел болмысын бейнелегенді жақсы көреді. Ол айқын табандылықпен ағысқа қарсы жүзіп келе жатқан елдегі жалғыз суретші әйел болса керек. Оның барлық жұмыстарының басты кейіпкері заманауи қазақ әйелі болып
табылады. Әселдің өзі «Әйел бір қолымен — бесікті, екінші қолымен әлемді тербетеді» деген қазақ мақалын қайталағанды жақсы көреді.
Әсел Кенжетаева өте танымал қазақ отбасынан шыққан. Оның атасы Кәукен Кенжетаев белгілі кино актері, опера әншісі және жазушы, «Қазақфильм» киностудиясына аты берілген атақты Шәкен Аймановтың туған інісі болған. Атасының таланты көп қырлы, ал әжесі опера әншісі болған. Ата-анасы да шығармашылық мамандықтарды игерген, әкесі — жазушы, анасы — пианиношы.
Болашақ суретші Кәукен атаның жалғыз немересі болғандықтан, атасының отбасында тәрбиеленген. Атасы оны қатты жақсы көрген, өз тегін беріп, немересін еркін тәрбиелеген, еркелетіп, бетінен қақпаған. Бірақ бала күнінде Әсел эмоционалдық тұрғыда өзін қазіргідей еркін ұстамаған. Туған-туыстарының есінде ол өзінің қиял әлемінде қалқып жүрген ойлы, тыныш бала ретінде қалған. Ол кішкентай кезінен бастап сурет салған, атасының көп дипломдарының былғары тыстарынан суретін өзі салған қағаз қуыршақтарына киім мен жиһаз жасауды ұнататын. Үстелді — кәмпит қорабынан, дастарқанды қол орамалдан жасайтын. Бір сөзбен айтқанда, бойында дизайншылық қасиет ерте оянды.
Туыстары музыканы түйсікті ұғыну қабілеті зор қызды скрипкашы болады деп жорамалдап, тіпті музыка мектебіне бергенімен, оның өзі көркемсурет саласын таңдады. Ол көне батыс рогын жақсы көреді, операны көзіне жас алып тыңдауы мүмкін. Сезімтал, эмоционалды.
Әсел өз өмірін музыкасыз елестете алмайды, бұл — оның «еліткіші», ең жақсы ынталандыру және эмоциялық күш жинау.
Атасының тамаша кітапханасы болған, ол кітаптар мен керемет өнер альбомдарының арасында өскен. Антикалық мәдениет үлгілері бар репродукциялар, Рембрандт,
Гойя, Боттичелли. Көркемсурет саласындағы жоғары оқу орындарында, соның ішінде біздің жоғары оқу орындарымызда жалаңаш натурадан сурет салу — негіздердің негізі, бірдебір болашақ кескіндемеші бұлтарып кете алмаған міндетті пән. Жалпы алғанда, Әсел үшін әйелдің сұлу денесін бейнелеу — қалыпты нәрсе.
– Мен жалаңаш денеден ең алдымен тазалық пен сұлулықты көремін. Киімнің болмауы мен үшін — адалдық пен шынайылықтың белгісі, адам өмірге жалаңаш болып келеді. Менің шығармаларым ашықтық, аналық, қамқорлық, нәзіктік туралы. Ана мен баланың өзара қарым-қатынасы, отбасы, бақыт туралы. Бәлкім, біреу үшін бұл тым ашық және батыл көрінер, бірақ менде денелерінде тыртықтары бар әйелдер туралы топтама бар, мен бұл туралы, әйелдердің әр түрлі және әрқашан сұлу болатындығы туралы
ашық айтамын. Кейбір адамдар менің шығармаларымнан сексуалдық агрессияны көреді, олар үшін бұл — қарсы шығу, ал мен үшін — шынайылық таныту. Дененің құмарлық тудыруы да — қалыпты жағдай. Бұл — өмір сүруге, жасампаздыққа, тыныс алуға деген құштарлық, – дейді суретші.
Әсел өзінің алғашқы көрмесінен кейін неше түрлі жағдайлардың: қоқанлоққы көрсетіп қоңырау шалғандардың болғандығын есіне алады, бірақ ол мұндай шабуылдарға еш мән бермейді. Ол қазақ стиліндегі киімдердің авторлық топтамаларын салуды және Париждегі немесе Лондондағы қандай да бір дәмханада отырған қыздардың оның әшекейлерін тағуын армандайды.
Институттан кейін ол кинода костюмдер бойынша суретші болып жұмыс істеді, бірақ бұл оған аса ұнамады: онда шығармашылықтың өзінен гөрі, осы шығармашылыққа қаражат іздеу мәселесі басымырақ түсті, әрі шектеулер де тым көп болды. Сондықтан өзі тәмамдаған жоғары оқу орнында сабақ бере бастады. Студенттер Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясында арнайы сурет және кескіндеме пәнінен сабақ беретін демократияшыл, еркіндік сүйгіш оқытушыларын қатты жақсы көреді. Оқуларын бітірген соң да онымен байланыстарын үзбейді, өз шәкірттеріне олардың жобалары мен көрмелерін ұйымдастыруда жиі көмектесіп тұратын, Алматының көркемсурет ортасымен таныстыратын сүйікті педагогтарымен хат алысып, жаңалықтарын бөлісіп отырады.
Әсел өз жұмыстарын көрмеге алты жыл бұрын қоя бастады. Басында бұл қырық костюм эскизі болды. Содан соң суретші ауру баланың еміне қаражат жинаған Aurora Space кеңістігіндегі «7/40» қайырымдылық вернисажы болды. Art Lane кеңістігінде Ұлы Жібек жолына арналған, бірақ жаңа ракурстағы халықаралық көрме болып өтті. Ол кезде Әсел құл саудасы тақырыбын таңдады. Тағы бір — үшінші, «Әйел және текемет» (дәстүрлі қазақ кілемі) тақырыбындағы жеке көрмесі көктемде Арт Самал галереясында болып өтті. Осы күзде тағы бір көрме болып, ол оған жүзім жинау тақырыбына акрилмен салынған көлемді кескіндемелік суреттерінің топтамасын дайындады.
Суретшінің бойында ерік-жігері, өміршеңдігі, ішкі қуаты мол.
– Көбі ұзақ уақыт сурет салуға көп күшіміз кетеді деп жатады, ал менде бәрі керісінше, – дейді Әсел. – Неғұрлым көп сурет салсам, соғұрлым көп күш-қуат жинаймын. Сосын маған оны бір жерге жұмсау, жарыққа шығу, адамдармен бөлісу қажет болады.