Cecair ionik, eutektik ganti pelarut konvensional
Sekumpulan penyelidik dari Pusat Cecair Ionik Universiti Malaya (UMCIL) kini giat menjalankan kajian mengenai cecair ionik dan pelarut eutektik sebagai alternatif kepada pelarut konvensional untuk digunakan dalam sektor penapisan petroleum dan penghasilan produk petrokimia.
Ketua penyelidiknya, Prof Dr Ir Mohd Ali Hashim, berkata fungsi pelarut sangat penting dalam industri kimia antaranya digunakan sebagai perantaraan bagi tindak balas kimia, penghasilan bahan kimia, ubat-ubatan, produk kecantikan, pembuatan tekstil dan juga dalam proses pemisahan dan pemprosesan produk petroleum.
“Kebanyakan pelarut yang digunakan secara meluas dalam industri kimia adalah daripada bahan organik, contohnya aseton, diklorometana, toluena, metanol dan xylene, tetapi pelarut ini mempunyai kelemahan dan memberi kesan buruk kepada alam sekitar.
“Oleh itu, kami (penyelidik UMCIL) mengambil peluang menjalankan kajian mengenai cecair ionik dan pelarut eutektik (iaitu analog kepada cecair ionik) agar kita boleh mendapatkan pelarut alternatif yang stabil, tahan suhu tinggi, tidak mudah meruap dan terbakar serta tidak bertoksik bagi menggantikan pelarut konvensional sedia ada,” katanya.
UMCIL yang ditubuhkan pada 2007 adalah antara kumpulan penyelidik pertama di Malaysia yang mengkaji potensi penggunaan cecair ionik dalam industri kimia.
Kumpulan penyelidik UMCIL seliaan Prof Mohd Ali terdiri daripada 23 pelajar pascasiswazah dengan empat daripadanya dilantik sebagai pensyarah kanan di Universiti Malaya (UM) iaitu Dr Hanee Farzana, Dr Adeeb Hayyan, Dr Maan Hayyan dan Dr Mohamed El Saadi. Kini Dr Maan dan Dr Mohamed sedang bertugas sebagai ahli akademik di Oman.
Mudah dikendalikan
Prof Mohd Ali berkata, tidak seperti pelarut organik, cecair ionik mempunyai sifat fizikal menarik iaitu tidak mudah meruap sekali gus menjadikannya mudah untuk dikendalikan dan tidak menjejaskan kesihatan pekerja serta alam sekitar.
“Antara aplikasi cecair ionik yang popular dalam bidang berasaskan elektrokimia termasuklah sebagai elektrolit dalam alat pengesan, kapasitor elektrokimia, bateri ion lithium, bateri asid plumbum dan sel solar dipekakan pencelup
katanya.
Namun begitu, katanya, aplikasi cecair ionik masih terhad pada peringkat penyelidikan dan belum digunakan secara meluas dalam skala industri kerana proses sintesis yang rumit.
Beliau berkata, pada 2012, UMCIL melaporkan kejayaan penggunaan pelarut eutektik dalam pemisahan sebatian aromatik daripada unit operasi pemecahan stim nafta membabitkan sektor penapisan petroleum.
“Dalam penapisan petroleum, adalah penting untuk mengasingkan sebanyak mungkin sebatian aromatik kerana walaupun hadir dalam jumlah yang kecil, ia akan tetap mengurangkan kapasiti relau dan seterusnya mengganggu kecekapan proses.
“Susulan daripada penemuan ini, penyelidik UMCIL memperluaskan lagi penyelidikan penggunaan cecair ionik dan pelarut eutektik dalam sektor penapisan petroleum dan penghasilan produk petrokimia,” katanya.
Di peringkat makmal
Beliau berkata, UMCIL turut berjaya menghasilkan penggunaan cecair ionik dan pelarut eutektik bagi penghasilan bahan api kenderaan yang bebas kandungan sebatian nitrogen dan sulfur.
Prof Mohd Ali berkata, buat masa ini, semua hasil penyelidikan masih di peringkat makmal dan belum diperluaskan penggunaannya ke peringkat industri.
“Sifat fizikal cecair ionik dan pelarut eutektik yang masih belum diterokai terutamanya ketoksikan dan kesan terhadap alam sekitar serta kos cecair ionik yang mahal membataskan kebolehannya untuk digunakan pada skala lebih besar.
“Bagi membolehkan cecair ionik dan pelarut eutek tik digunakan dalam industri, isu kos cecair ionik yang tinggi dan kekurangan perincian sifat fizikal pela
rut serba boleh ini perlu diselesaikan terlebih dulu,” katanya.