Pertahan busana Melayu, warisan kerajaan silam
Lambang identiti, martabat keistimewaan masyarakat
Busana tradisional melambangkan peradaban sesuatu bangsa, termasuk masyarakat Melayu yang menganggap persalinan tradisi memainkan peranan penting yang amat berharga dan disanjung tinggi.
Tradisi agung busana Melayu bermula sejak abad ke-14 yang sistemnya dibina pihak istana, sekali gus menjadikan pakaian cara Melayu sebagai kesinambungan pola asas yang berkembang di istana pada zaman kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka.
Budayawan, Prof Dr Siti Zainon Ismail, berkata keistimewaan konsep pakaian cara Melayu dibuktikan dengan wujudnya ciri reka bentuk pakaian tradisional Melayu yang diterima sebagai antara identiti budaya Melayu.
“Hakikatnya busana acara rasmi masyarakat Melayu dibina oleh sistem istana hingga jika seseorang tidak berpakaian dengan lengkap, maka dia dilarang memasuki istana.
“Pada zaman Sultan Mahmud Shah, Tun Hasan Temenggong sebagai orang penting yang menjaga adat istiadat akan duduk di pintu masuk istana memantau pemakaian rakyat yang ingin bertemu dengan Sultan.
“Ia membuktikan ketinggian martabat persalinan Melayu, iaitu busana tradisional masyarakat Melayu bagi lelaki ialah destar, baju, seluar, bengkung dan samping, manakala wanita pula perlu lengkap tiga elemen, iaitu baju, sarung
dan selendang,” katanya.
Mengulas lanjut, Siti Zainon berkata, peredaran zaman menyebabkan busana tradisional tidak terlepas daripada melalui evolusi tetapi ia bukan masalah selagi mengekalkan imej tanpa merosakkan gambaran asal pakaian tradisi yang diturunkan nenek moyang.
Bagaimanapun katanya, wujudnya ‘pereka fesyen segera’ yang terlalu taasub mencipta nama menyebabkan ada antara rekaan dihasilkan merosakkan nilai busana Melayu.
Gagal kaji teori, adat budaya
“Ia terjadi kerana kelemahan sebahagian pereka fesyen terhadap sejarah dan kelemahan mengenai teori serta kajian adat budaya.
“Maksudnya jika mereka tidak membuat kajian dan hanya meniru rekaan sedia ada, maka timbul rasa taasub untuk mencipta tanpa mempedulikan perkara lain.
“Sedangkan dari segi adabnya, kita perlu menghormati dan pertahankan busana tradisi yang ada. Jika ingin membuat perubahan sekali pun, pastikan perubahan yang tidak merosakkan,” katanya.
Siti Zainon berkata, orang dahulu juga membuat perubahan, tetapi ia tidak merosakkan asasnya seperti kain limar ditiru daripada kain cindai yang dibawa pedagang India ke Tanah Melayu sekitar abad ke-15.
“Namun, nenek moyang kita bijak kerana menghasilkan limar dengan menggunakan teknik susunan benang seperti cindai tanpa merosakkan identiti tekstil itu,” katanya.
Beliau melahirkan kebimbangan sekiranya tiada kajian dan catatan mengenai warisan busana tradisional, tidak mustahil ia akan hilang ditelan zaman.
“Bagi menghasilkan fesyen terutama busana Melayu, pereka fesyen sekurang-kurangnya perlu mengetahui sejarah tetapi bukan bermakna perlu berlumba dan bersaing untuk menghasilkan rekaan.
“Misalnya, kalau kita perhatikan slot warisan bagi pertandingan ratu
Sedangkan dari segi adabnya, kita perlu menghormati dan pertahankan busana tradisi yang ada. Jika ingin membuat perubahan sekali pun, pastikan perubahan yang tidak merosakkan” Siti Zainon Ismail, Budayawan
cantik, biasanya persalinan yang disarungkan peserta negara agak mengecewakan.
“Ini berbeza dengan Thailand yang mampu menghasilkan rekaan yang mengekalkan ciri tradisional dengan menyuntik elemen kreativiti yang tidak merubah.
“Bagaimanapun, wakil ratu cantik negara kita tampil dengan imej tradisi tetapi yang dilihat ‘riak’ atau ‘gembira’ dengan disingkatkan pakaian dan terbelah sanasini, selain hiasan kepala terlalu besar tetapi paling menyedihkan, ia dianggap sebagai kreativiti,” katanya.
Tiada penasihat kebudayaan, warisan
Beliau berkata, keadaan itu berlaku kerana negara tidak mempunyai penasihat budaya hingga tiada pihak memberi khidmat nasihat berhubung hal berkaitan kebudayaan dan warisan.
“Dahulu kita mempunyai tokoh budayawan negara, Allahyarham Toh Puan Sharifah Azah Mohamed Alsagoff atau lebih dikenali sebagai Azah Aziz.
“Beliau menjadi penasihat kerajaan di Kementerian Kebudayaan Belia dan Sukan sekitar dekad 1970-an, malah berkhidmat sebagai tenaga pengajar di Institut Tadbiran Awam Negara (INTAN) serta mengajar isteri duta mengenai warisan dan budaya sebelum ditugaskan ke luar negara.
“Justeru, jurusan seni rekaan fesyen di kolej dan universiti perlu dilengkapi dengan kelas mengkaji busana dan pelajar mesti membaca teks warisan serta budaya,” katanya.
Siti Zainon berkata, pereka fesyen biasanya terikat dengan kehendak pelanggan dan hanya menyiapkan rekaan seperti diminta tetapi sekiranya mempunyai ilmu mengenai busana tradisional, mereka akan mempertahankan dan memperbetulkan pemahaman pelanggan mengenai persalinan tradisional.
“Ketika ini, saya nampak ada beberapa pereka fesyen tanah air yang mempunyai kreativiti tetapi masih mengekalkan ciri busana tradisi tetapi kebanjiran pereka fesyen segera.
“Mereka seolah-olah ingin membina gaya masing-masing tanpa merujuk asas busana tradisi sedangkan ia sudah dapat dilihat di rumah seperti daripada foto perkahwinan ibu bapa mereka.
“Adakah bapa mereka bersanding memakai baju Melayu berlengan pendek atau tidak berlengan? Pastinya tidak,” katanya.
Beliau berkata, pemakaian busana secara tertib ini perlu dipertahankan terutama dalam majlis rasmi misalnya penerimaan anugerah dan program membabitkan istana.
Selendang dedahkan status wanita
“Busana Melayu memiliki banyak ciri istimewa kerana daripada pemakaian, kita tahu status seseorang misalnya selendang.
“Selendang ialah identiti wanita Melayu dan daripada cara pemakaiannya, kita tahu sama ada anak dara sunti, janda atau ibu, malah wanita yang baru pulang dari Makkah juga lain cara pemakaiannya.
“Justeru, sudah tiba masanya generasi muda mengkaji busana tradisional dan mengkaji bukan semestinya perlu masuk universiti tetapi cukup merujuk kepada ibu bapa ataupun nenek moyang, selain melalui bahan bacaan.
“Siapa lagi mahu mempertahankan busana tradisional Melayu kalau bukan orang Melayu sendiri dan saya berharap pengetahuan busana tradisional ini dapat diperturunkan daripada satu generasi kepada generasi seterusnya dan terus kekal merentas zaman,” katanya.