Pesakit kanser mesti tapis maklumat di media sosial
Kanser amat ditakuti manusia. Penyakit ini akibat pertumbuhan sel tidak terkawal dan menjadi bahaya apabila sel berkenaan mengganggu fungsi normal serta ditampilkan melalui gejala tertentu. Kebiasaannya, gejala hanya kelihatan apabila berada pada peringkat kronik.
Laporan Malaysia National Cancer Registry Report (MNCRR) 2012 hingga 2016 menunjukkan peningkatan kes kanser tahap tiga dan empat, sekali gus menunjukkan pengurangan kes tahap satu serta dua. Kanser payudara, kolorektal, paru-paru, limfoma, nasopharynx, leukemia, kelenjar prostat, hati, pangkal rahim dan ovari ialah 10 kanser tertinggi dihidapi rakyat Malaysia bagi tempoh itu.
Malaysian Study on Cancer Survival (Myscan) melaporkan kanser penyebab kematian kedua tertinggi di dunia yang menyumbang 8.8 juta kematian pada 2015. Di negara ini, ia antara punca utama kematian di hospital kerajaan serta swasta.
Justeru, apabila seseorang disahkan menghidap kanser, ambang kematian perkara pertama melintas di fikiran dan membayangi kehidupan. Pertanyaan demi pertanyaan silih berganti dan lebih panjang selagi pesakit tidak mendapat khidmat nasihat betul daripada pakar.
Pilihan rawatan sering menjadi dilema kepada pesakit kanser atau penjaga mereka. Kepercayaan terhadap rawatan alternatif menyebabkan ramai pesakit menangguhkan rawatan hospital. Apabila tidak berhasil dan keadaan sudah kronik, mereka beralih semula ke hospital.
Dewasa ini, keupayaan teknologi maklumat (IT) dalam pembangunan aplikasi media sosial seperti laman web, Facebook, Instagram, Twitter, Blog, Whatsapp,
Telegram dan Youtube sebagai medium penyampaian maklumat banyak mempengaruhi aktiviti seharian manusia.
Maklumat kanser juga tidak terkecuali disampaikan melalui platform ini. Namun, ada pihak tidak bertanggungjawab menggunakan media sosial untuk menangguk di air keruh bagi mengaut keuntungan dan mengambil kesempatan terhadap pesakit kanser.
Mereka menyampaikan berita palsu dan kurang tepat mengenai kanser. Ia cabaran global sangat sukar diatasi. Kajian NBC News (2019) melaporkan cabaran terbesar 2019 ialah penyampaian maklumat palsu terhadap kesihatan.
Seramai 80 peratus pengguna dalam talian menggunakan internet untuk mendapatkan maklumat kesihatan. Tiga carian paling popular ialah kanser, penyembuhan tidak dapat dibuktikan dan vaksin dengan barah menjadi subjek utama kepada mangsa maklumat palsu yang disebarkan dan dikongsi melalui Facebook.
Semakin pesat perkembangan IT, semakin rancak dan berleluasa penipuan serta penyebaran maklumat palsu di media sosial. Kewujudan quackery doctors dan scam perubatan begitu pantas dalam media sosial. Ia turut mempengaruhi golongan terpelajar sehingga membabitkan kerugian puluhan, malah ratusan ribu ringgit.
Lebih menyedihkan, ada kehilangan nyawa akibat mempercayai maklumat maya ini. Banyak modus operandi digunakan di media sosial untuk menarik perhatian mangsa.
Pertama, menyamar sebagai pesakit atau penjaga dengan memberi maklumat palsu kepada pentadbir kumpulan sokongan kanser di media sosial untuk menjadi ahli. Apabila diterima, mereka mengumpul maklumat seperti simptom, kesan sampingan rawatan hospital dan pengalaman pesakit untuk dijadikan modal memerangkap mangsa.
Kedua, menjual atau mempromosi secara terbuka ubat atau makanan tambahan berasaskan herba dan makanan sunah, rawatan alternatif dan khidmat konsultasi rawatan kanser. Terdapat juga quackery doctors memberi konsultasi perubatan kanser melalui FB Live dan Youtube yang bercanggah dengan perubatan hospital yang dibuktikan secara klinikal.
Ketiga, memerangkap mangsa dengan testimoni dan maklumat palsu makanan tambahan yang dijamin boleh menyembuhkan kanser.
Keempat, menyebar luas dan berkongsi mitos rawatan hospital seperti kimoterapi, radioterapi dan pembedahan sangat menyakitkan, memberi kesan buruk kepada kesihatan serta boleh membawa maut.
Kelima, memilih mangsa secara rawak dalam kumpulan sokongan kanser. Mangsa akan dihubungi secara peribadi melalui aplikasi media sosial. Ia sukar dikesan dan dikawal pengendali kumpulan kecuali dilaporkan mangsa.
Keenam, mendapatkan nombor telefon mangsa melalui Facebook Messenger atau kenalan dan keluarga pesakit. Seterusnya mangsa dihubungi melalui Whatsapp atau Telegram.
Justeru, untuk mengelak daripada menjadi mangsa, pengguna media sosial, terutama pesakit kanser perlu bijak menapis maklumat di samping mempersiapkan diri dengan ilmu IT. Beberapa panduan boleh digunakan apabila melayari media sosial untuk mendapat atau menyebarkan maklumat.
Pertama, pastikan pesakit bertenang apabila disahkan menghidap kanser. Peringkat awal, pesakit akan takut dan tertekan. Justeru, elak terus merujuk media sosial atau individu yang tidak berpengalaman menghidap atau menguruskan pesakit kanser.
Elak merujuk blog peribadi pesakit kanser kerana pengalaman mereka kadangkala boleh menyebabkan pesakit menolak rawatan hospital akibat terlalu takut. Terdapat
banyak kumpulan sokongan kanser boleh disertai di Facebook seperti Colorectal Cancer Malaysia (CCM), JIC Society Cancer Support Group dan Cancer Survivors (Malaysia).
Kedua, guna internet dengan bijak. Dapatkan maklumat berwibawa daripada sumber sahih seperti laman web Institut Kanser Negara serta portal rasmi myhealth Kementerian Kesihatan.
Blog dibangunkan sekumpulan doktor pakar kanser dan pemakanan seperti Klinikonkologimaya juga boleh dirujuk. Dengan menggunakan enjin carian Google, banyak maklumat sahih mengenai kanser dapat diperoleh. Namun, setiap maklumat perlu disahkan doktor yang merawat supaya tidak tersalah tafsir.
Ketiga, sekat dan laporkan kepada pentadbir Facebook jika terdapat pihak tidak bertanggungjawab mempromosi, menjual produk overclaimed dan testimoni palsu yang boleh menyembuhkan kanser tanpa rawatan hospital.
Keempat, jangan memuat naik gambar keputusan diagnos penyakit pesakit dari CT Scan atau X-ray di media sosial supaya tidak disalah guna pihak lain.
Kelima, buat tetapan lebih selamat pada tetapan peribadi Facebook seperti Friends atau Specific Friends dan kawal diri untuk tidak sewenangnya menerima orang tidak kenali sebagai rakan di media sosial. Semak profil dan aktiviti mereka.
Keenam, jangan mudah terpedaya iklan ubatan di internet dan media sosial serta janji manis, terutama membabitkan penyakit kronik seperti kanser.
Sebagai pesakit kanser, slogan ‘Kita Jaga Kita’ bukan sahaja perlu dipraktikkan ketika COVID-19, bahkan mengelak diri daripada terpedaya maklumat palsu dan penipuan. Kebijaksanaan menilai dan memilih sumber maklumat sahih di media sosial tidak boleh dikesampingkan.
Pesakit kanser perlu meningkatkan ilmu pengetahuan dalam IT agar dapat bersama membendung penularan wabak scam perubatan serta maklumat palsu kanser daripada disalah guna pihak tidak bertanggungjawab.