Mek Mulung merentas zaman
Oleh Noorazura Abdul Rahman
Alor Setar: Persembahan Mek Mulung yang dipercayai wujud lebih 400 tahun dahulu mungkin agak asing bagi generasi kini, namun persembahan kebudayaan itu tetap terus dimartabatkan Jabatan Kesenian dan Kebudayaan Negeri (JKKN) Kedah.
Keunikan persembahan Mek Mulung antaranya masih mengekalkan ciri-ciri tradisional seperti jalan cerita, watak yang tidak berubah serta muzik dan lagu selain turut mempunyai unsur ritual tersendiri.
Menurut Pensyarah Pusat Pengajian Seni Universiti Sains Malaysia (USM), Prof Madya A.S Hardy Shafii, fungsi persembahan ritual dalam Mek Mulung adalah berkait dengan adat orang Melayu satu ketika dulu.
“Estetika ritual asalnya dibuat bagi menghormati tempat persembahan itu yang bertujuan menunjukkan kosmologi Melayu bahawa wujudnya alam ghaib dan alam nyata.
“Ia merupakan penghormatan ataupun satu cara meminta izin supaya persembahan berjalan dengan baik dan lancar,” katanya ketika menjadi ahli panel bagi seminar membincangkan mengenai keunikan kesenian silam Mek Mulung: Estetika Ritual Dalam Mek Mulung di Audotirium JKKN, Kedah, di sini, baru-baru ini
Forum selama sejam itu turut menjemput Tokoh Seni Tari JKKN Kedah, Razali Ismail dan Penggiat Seni Budaya Kedah, Saipol Bahari Mohd Iman sebagai ahli panel, manakala Pengarah JKKN Kedah, Mohd Rizal Ismail bertindak sebagai moderator.
Mengulas lanjut, A S Hardy berkata, ritual pada seni persembahan tradisional juga menunjukkan persembahan itu akan bermula selain memberi pengiktirafan persembahan atau dalam konteks moden ia seperti memohon permit persembahan.
Katanya, ritual itu tidak harus dipandang negatif kerana ia adalah indikasi persembahan yang tidak lari daripada agama.
Tambah AS Hardy, kerajaan dicadangkan menyuntik dana khas bagi membolehkan persembahan Mek Mulung dipentaskan dengan lebih kerap.
Katanya, sebuah sekolah perlu menjadi perintis untuk mengangkat persembahan klasik ini dan murid dari sekolah lain boleh dilatih di sekolah perintis berkenaan untuk dikembangkan di sekolah masingmasing selepas itu.
“Malah stesen radio tempatan juga perlu memainkan lagu-lagu dalam Mek Mulung selain pihak hotel dan premis perniagaan di negeri ini perlu mempamerkan gambargambar lakonan Mek Mulung serta topeng yang digunakan dalam usaha memperkenalkan warisan tradisi itu,” katanya.
Penghayatan jiwa
Sementara itu Razali menganggap watak yang dilakonkan dalam persembahan Mek Mulung memerlukan penghayatan jiwa yang tinggi berikutan ada pelakon yang perlu menggunakan topeng.
Katanya, seiring peredaran zaman, ritual 'mengasapkan' topeng watak utama dalam Mek Mulung seperti Peran tidak lagi dilakukan walaupun dahulu ia dibuat untuk 'meminta izin' menggunakan topeng berkenaan.
“Generasi kita sekarang tak amalkan perkara ini kerana ia seperti memuja dan memanggil benda yang tak elok berdamping.
“Jadi bagi saya sebagai pelakon perlu ada jiwa yang kuat untuk pakai topeng, tak perlu jampi serapah asalkan kita hormat topeng yang dipakai dan jangan sombong,” katanya.
Razali turut menjelaskan keikhlasan membawa watak-watak dalam Mek
Mulung akan memberi tenaga semula jadi untuk menghidupkan lakonan yang dipersembahkan kepada orang ramai.
Katanya, setiap lakonan dan tarian di dalam Mek Mulung mesti mengekalkan gerak kuno selain mengikut rentak gendang yang dimainkan.
“Apa sahaja persembahan klasik, pelakon tidak boleh ubah asas serta dialek yang digunakan, persembahan Mek Mulung menggunakan loghat Kedah lama.
“Malah pelakon tidak boleh meninggalkan pusingan di pentas kerana ia menunjukkan peredaran masa iaitu melambangkan sehari, minggu ataupun bulan," katanya lagi.
Saipol Bahari pula berpandangan seiring peredaran zaman, persembahan Mek Mulung terpaksa diringkaskan dan pihaknya terpaksa mengubah sedikit cerita asal berikutan penonton sekarang mahu melihat persembahan yang ringkas dan padat.
“Sebagai contoh cerita Putera Cahaya Bulan, dahulunya ia mengambil masa empat hari empat malam untuk dipersembahkan tapi sekarang ia hanya dipentaskan selama satu setengah jam kepada penonton,” katanya.