Perkasa akta antikorupsi tangani aktiviti lompat parti

Secara istilah, lompat parti atau party-switching merujuk kepada perubahan taat setia seseorang ahli politik daripada sesebuah parti kepada parti lain.

Istilah itu boleh juga dikaitkan terminologi floor-crossing yang memberi makna lebih luas, iaitu bukan sahaja merujuk bentuk perubahan taat setia secara harfiah, sebaliknya merangkumi keengganan seseorang ahli politik atau penggubal undang-undang untuk menyokong dasar parti politik dianggotai secara terbuka.

Sudah tentu isu lompat parti mengundang pelbagai reaksi masyarakat. Ada mengatakan ia cerminan kepada demokrasi matang. Lompat parti menunjukkan sesebuah demokrasi mengamalkan kebebasan memilih dan memiliki kesedaran politik (political consciousness) tinggi.

Ini pernah ditegaskan negarawan Britain, Edmund Burke yang berpendapat Ahli Parlimen perlu diberi kebebasan memilih platform politik terbaik bagi membawa agenda rakyat, termasuk menukar parti jika difikirkan sesuai.

Malah, bekas Perdana Menteri Britain, Winston Churchill juga pernah melompat parti, bukan hanya sekali, malah dua kali, iaitu pada 1904 dan 1925.

Namun, sesetengah pihak pula melihat ia tindakan tidak bermoral. Pada masa sama, ia mengundang ketidakstabilan politik, justeru boleh memberikan mudarat kepada negara dalam jangka panjang.

Bagi mereka, kerajaan dilantik di atas inisiatif lompat parti akan dilihat tidak mempunyai mandat secukupnya dan legitimasi penubuhannya akan kerap dicabar. Mereka acap kali mencadangkan undang-undang melarang lompat parti perlu digubal bagi menjamin kelangsungan mandat diberikan menerusi pilihan raya.

Secara amnya, hak dan kebebasan berpersatuan sebahagian hak asasi manusia dijamin secara sejagat. Misalnya Perkara 20(2) Perisytiharan Hak Asasi Manusia Sejagat (UDHR) memberi jaminan tiada sesiapa boleh dipaksa untuk menyertai mana-mana persatuan.

Perkara 22 Perjanjian Antarabangsa mengenai Hak-hak Sivil dan Politikal (ICCPR) pula memperincikan hak berpersatuan dijamin, namun boleh disekat undang-undang bagi tujuan melindungi keselamatan negara, ketenteraman awam, moral, kesihatan awam atau hak serta kebebasan orang lain.

Oleh itu, hak berpersatuan perlu dibaca bersama hak berkaitan seperti hak kebebasan berfikir (Perkara 18 UDHR dan Perkara 18 ICCPR) dan hak kebebasan menyuarakan pendapat dan bersuara (Perkara 19 UDHR serta Perkara 19 ICCPR).

Pada masa sama, hak berpersatuan dijamin di bawah Perkara 10(1)(c) Perlembagaan Persekutuan. Bagaimanapun, seperti dalam konteks perundangan antarabangsa, ia juga boleh disekat melalui undang-undang.

Ini dinyatakan secara jelas melalui Perkara 10(2)(c), iaitu Parlimen boleh menggubal undang-undang menyekat hak berpersatuan bagi tujuan melindungi prinsip moral, ketenteraman awam atau keselamatan negara.

Mafhumnya, skop hak berpersatuan di bawah hak asasi manusia sangat besar. Ia bukan sahaja terhad kepada parti politik, bahkan merangkumi kesatuan sekerja, pertubuhan bukan kerajaan (NGO), badan akademik, kelab sukan dan badan profesional.

Malah, hak berpersatuan turut merangkumi hak untuk tidak berpersatuan. Di samping itu, ia turut meliputi hak membubarkan persatuan atau menarik diri daripada sesebuah persatuan.

Hakikatnya, aktiviti melompat parti mampu mengubah landskap politik sesebuah negara. Kerajaan memerintah boleh hilang kuasa dan mandat sekiranya ada Ahli Parlimen atau Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) menarik semula sokongan terhadap parti pemerintah.

Oleh itu, sejak merdeka, kita melihat terdapat banyak usaha untuk menyekat insiden ini, termasuk melalui penggubalan atau pindaan undang-undang seperti di Kelantan pada 1992.

Namun, ia dicabar dalam kes Dewan Undangan Negeri (DUN) Kelantan lwn Nordin Salleh dengan Mahkamah Agung (kini Mahkamah Persekutuan) mengisytiharkan pindaan terhadap Undang-undang Perlembagaan Tubuh Kerajaan Kelantan yang menyekat lompat parti bercanggah Perkara 10(1)(c) Perlembagaan Persekutuan.

Dalam keputusan itu, Mahkamah Agung juga menegaskan undang-undang menyekat hak berpersatuan mesti digubal Parlimen, bukannya DUN. Perkara sama turut ditegaskan dalam kes Tun Datu Haji Mustapha lwn DUN Sabah.

Berdasarkan keputusan itu, secara teknikalnya masih terdapat ruang menggubal undang-undang antilompat parti, namun melalui Parlimen, bersesuaian kehendak Perkara 10(2)(c) Perlembagaan Persekutuan.

Bagaimanapun, pindaan beberapa peruntukan di bawah Perlembagaan perlu dilakukan bagi mencapai tujuan itu. Ini termasuk meneliti semula Perkara 10(1)(c) yang memberikan kuasa eksklusif kepada Parlimen menyekat hak berpersatuan.

Peruntukan ini perlu dipinda sekiranya mana-mana pihak berhasrat memberikan kuasa sama kepada DUN. Perkara 48 Perlembagaan Persekutuan yang menyentuh soal pembatalan keahlian Parlimen dan Seksyen 6(1) Jadual Kelapan Perlembagaan Persekutuan menyentuh aspek sama pada peringkat DUN turut perlu dipinda.

Pindaan ini akan membolehkan keahlian seseorang Ahli Parlimen atau ADUN akan terlucut secara sendiri berturutan dengan aktiviti lompat parti, seterusnya membolehkan pilihan raya diadakan untuk tujuan pemilihan semula.

Pindaan terhadap peruntukan ini adalah kemestian, bagi menjamin undang-undang antilompat parti diluluskan Parlimen kelak tidak bertentangan dengan mana-mana peruntukan di bawah Perlembagaan Persekutuan.

Hakikatnya, sistem Raja Berperlembagaan banyak menyelamatkan negara daripada menghadapi krisis politik lebih buruk akibat aktiviti lompat parti.

Institusi Raja-raja Melayu memainkan peranan amat penting untuk proses semak dan imbang dalam rangkaian eksekutif itu, sekali gus mengelakkan kemelut politik berpanjangan.

Ini tidak berlaku di negara mengamalkan sistem kepresidenan dengan ketua negara dan ketua kerajaan adalah individu sama.

Bagaimanapun, penulis mengambil sikap terbuka sekiranya ada pihak mahu mengusulkan undang-undang antilompat parti digubal. Pelaksanaan ini akan membuka ruang kepada pilihan raya sekiranya Ahli Parlimen atau ADUN tidak lagi berhasrat menyokong kerajaan memerintah.

Secara teorinya, pilihan raya ialah langkah baik kerana mandat dikembalikan semula kepada rakyat. Namun, ia bukan penyelesaian jangka panjang yang konkrit kerana gagasan politik boleh berubah mengikut arus masa dan keadaan.

Pilihan raya pula menuntut kos tinggi sama ada kewangan atau tenaga untuk dilaksanakan. Oleh itu, cadangan ini perlu diteliti dan diperhalusi serta tidak boleh dilaksanakan semberono, apatah lagi membabitkan sekatan terhadap hak asasi manusia.

Oleh itu, adalah lebih wajar untuk memperkasakan penguatkuasaan undang-undang antikorupsi sedia ada bagi menangani aktiviti lompat parti yang dilakukan atas matlamat dan cara tidak sah seperti sogokan atau ugutan.

Melalui penguatkuasaan undang-undang, ia menuntut ahli politik menjadi lebih bertanggungjawab dan berhati-hati dalam membuat pertimbangan berkenaan dengan isu ini.