PERUNGKAI BAHASA
Pakar transliterasi pernah kaji 80 pucuk surat dihantar Raja Tenate Sultan Abu Hayat
Prof Madya Dr Ab Razak Ab Karim memiliki kelebihan menterjemahkan manuskrip lama ratusan tahun bertulisan jawi Bahasa Melayu klasik yang terkandung pelbagai rahsia. Beliau bertanggungjawab menukar huruf bermula abjad sesuatu tulisan kepada huruf selaras bunyinya, lapor Nurul Husna Mahmud
Tidak ramai yang memiliki kemampuan merungkai pelbagai rahsia peradaban ‘mengejutkan’ di sebalik tulisan manuskrip Melayu berusia ratusan tahun, tetapi tidak bagi Prof Madya Dr Ab Razak Ab Karim yang memiliki kemahiran kerja transliterasi itu lebih 20 tahun.
Beliau terbabit dengan tugas penukaran huruf bermula abjad sesuatu tulisan kepada huruf selaras bunyinya (transliterasi) membabitkan tulisan jawi bahasa Melayu Klasik.
Untuk rekod, tulisan jawi bahasa Melayu klasik itu paling tua direkodkan berusia lebih 620 tahun.
Malah, ia membabitkan catatan pertama yang direkodkan hasil penemuan Batu Bersurat di Kuala Berang, Hulu Terengganu.
Menurut Ab Razak, beliau terbabit dalam kerja transliterasi membabitkan ratusan manuskrip Melayu dalam tulisan jawi bahasa Melayu Klasik bukan saja di Malaysia, malah rantau Nusantara, termasuk Indonesia selain aktif dalam kajian ilmiah kolaborasi dengan pihak luar seperti China.
Menurutnya, bidang kepakaran transliterasi cukup penting dalam memelihara baik dari segi sejarah peradaban bangsa Melayu yang mempunyai kepakaran dalam banyak bidang pada satu masa dulu.
“Bangsa Melayu cukup terbilang dan bahasa Melayu menjadi lingua franca. Penjajah dan pedagang yang tiba ke Tanah Melayu mahupun rantau Nusantara turut menggunakan bahasa ini. “Pengamatan saya, apabila bekerja dengan ratusan manuskrip lama, terutama membabitkan kitab tib (perubatan), khazanah serta ilmu dimiliki nenek moyang kita tidak kurang hebatnya dengan penemuan hari ini. “Daripada ilmu pelayaran mahupun pembuatan kapal sehinggalah kepada taktikal peperangan, terutama pembuatan senjata, ia boleh diketahui menerusi catatan sejarah termasuk manuskrip lama.
“Rakan saya, Wan
Mohd Dasuki pernah mengeluarkan manuskrip ilmu bedil yang menerangkan secara terperinci berkaitan meriam dan ia diperoleh melalui catatan lama.
“Ia menjadi satu titik penting dalam catatan sejarah yang mana pahlawan Melayu melawan penjajah dengan senjata sepadan,” katanya.
Menjelaskan kerja transliterasi, beliau berkata, manuskrip lama itu banyak membantu beliau sebagai pensyarah Akademi Pengajian Melayu, Universiti Malaya (UM) dalam memahami lenggok bahasa antara Melayu klasik dan Melayu moden.
“Lihat saja gaya bahasa dan tulisan, saya sudah boleh anggarkan ia adalah tulisan yang baru atau berusia ratusan tahun.
“Ramai juga hubungi dan tunjuk manuskrip lama iaitu sama ada dokumen disimpan atau surat untuk saya nilai isi kandungannya.
“Projek penting yang saya pernah kaji ialah berkaitan 80 pucuk surat, antaranya surat dihantar Raja Tenate Sultan Abu Hayat kepada Raja Portugal pada 1522,” katanya.
Menurut Ab Razak, kerja transliterasi selain menyemak ratusan sampel membantu meningkatkan kemahiran dalam mengenali tulisan dan dokumen.
“Saya banyak buat kajian akademik di kepulauan Indonesia seperti Buton terutama di pulau Wakatobi di tenggara Pulau
Sulawesi hasil daripada penemuan salinan surat sultan terakhir iaitu Sultan
Buton.
“Menariknya, ada kisah ‘mistik’ dalam penemuan surat itu apabila ditemui bersama sebilah keris. Keris itu ada penjaga dan difahamkan menjaga surat berkenaan.
“Saya maklumkan hajat kepada si penjaga dan saya berpeluang membaca isi kandungan. Setiap kandungan ada penceritaan mengenai pengakhiran kerajaan sultan itu boleh dijadikan titipan sejarah penting,” katanya.
Bangsa Melayu cukup terbilang dan bahasa Melayu menjadi lingua franca Dr Abd Razak