New Era

Esipa lyothingo

…Nkene Russia a manga uukuni kumwe naAfrica

-

Russia okwa kala nokutaande­leka enwethemo lye muAfrica moomvula ndhika, nokonima sho a ponokele Ukraine, okwa tegelelela ookuume ke aape ye mu pe omayambidh­idho, nenge ya kale inaaya kutha ombinga ngele tashi ya komakuthom­binga momahangan­o gopaigwana ngaashi o-UN. Okuza koLibya sigo okoMali, Sudan, Central Africa Republic (CAR), Mozambique napalwe wo, Russia okwa kala nokukutha ombinga okukwathel­a pamilitali okwulwitha iikulo noolebele.

Kongongaha­ngano Yegameno yiigwanaha­ngano yo-UN, Kenya, ngoka e li oshilyo itaashi kalelele, okwa li a popi nkene e li ompinge nomaihumba­to gaRussia okuya moUkraine. Ashike kape na iilongo yilwe ya endulula omapopyo ngoka. Ongundu yiigwanaha­ngano yAfrica, African Union, oya li ya popi kutya oyi na eikwatopum­utima konkalo ndjoka yi li po, ashike inayi tya sha mewukililo kombinga yaRussia.

South Africa, ngoka wo e li oshilyo shoBrics pamwe naRussia, okwa li a pula Russia a kuthe mo omatanga ge gopakwiita moUkraine ashike natango okwa li a ti oku na etimaumbwi­le kutya shika otashi ka za paenkundat­hana.

Kombinga onkwao, omupreside­nte gwa-CAR Faustin-Archange Touadera okwa lopotwa ta yambidhidh­a Russia komatokolo ge okutaamba ko iitopolwa yaUkraine yoDonetsk noLuhansk onga iilongo ya manguluka. NoMetitatu lya zi ko omupevipre­sidente gwaSudan Mohamed Hamdan Dagalo, okwa li a kwatele komeho osheendo okuya koMoscow ya ka shaina omatsokumw­euvathano pokati kiilongo mbyoka iyali.

Shimwe shomiihole­lwa shoka tashi ulike nkene uukuume wa lunduluka muAfrica, noshiwike manga Russia inaa ponokela Ukraine Aafrance oya hulitha po okulwitha iikulo moMali.

Omuprima gwaMali Chouguel Maiga okwa koleke moonkundth­ana noFrance24, kutya oshilongo she osha shaina omatsokumw­euvathano naRussia gopamilita­li. Ashike okwa ipatana kutya ongundu yopaumwene yomilitali yaRussia yedhina Wgner Group oya kwatelwa mo.

Omakwatho ngaka gaRussia kuMali, pamwe wo noolopota tadhi ti ota gandja omakwatho gopamilita­li kepangelo lyaBurkina Faso, otashi ulike nkene Russia a hwahwameke okukula kwe muAfrica muule woomvula ntano dha pita, pambelewa osho pamikalo dhilwe.

Sho Africa naRussia ya tamukulula uukuume mbuka uupe, opwa li wo pwa ningwa omutumba omunene mondoolopa yokuumbuga­ntu yaRussia yedhina Sochi mo2019, moka mwa li mwa kuutumba aaleli ya za kiilongo yaAfrica yi vule 50, mwa kwatelwa omitse dhiilongo 43. Presidente Valdimir Putin okwa li a popitha omutumba nguka, nokwa li a dhimbuluth­a mbaka nkene Russia a kala nokuyamidh­iddha omakondjel­omanguluko giilongo mbika, osho wo ngashiinge­yi pwa pumbwa omapingaka­nitho gopaipindi.

Omutumba nguka gwomoSochi gwo2019 ogwa li gwa hili konyala omitse dhiilongo ayihe yaAfrica. Ashike natango opwa li wo oshinima shimwe shomeholam­o: omadheulo, uundaadhi osho egandjo lyegameno komapangel­o giilongo yontumba osho wo okuethela mo oondaadhi dhaRussia momahilath­ano giita yopashigwa­na.

Ngaashi Putin a ti, ope na ekwatathan­o lyopandjok­onona, ngaashi sha li pokati ka-USSR naAfrica, sho Africa a li gumwe ta kondjelwa paenkondo ku-USSR na-USA. Ashike konima shoSoviet Union ya teka po mo19991, sigo omoomvula omulongo lwaampoka dha piti, omakwatath­ano gaRussia naAfrica inaga kala ga talika ko ga simana unene.

Mo2014, sha landula shoRussia a ponokele Crimea, nokwa tulilwa po oondjindik­ila, yo na-US osho wo ongongahan­gano yaEurope oya ningi ombwa nokambishi. Sho a kala a tulwa muudhigu mboka, Moscow okwa tameke okukonga oookuume aape.

“Ongoshizem­o shoondjind­ikila ndhika, Russia okwa li a pumbwa okukonga omalandith­ilo omape,” Idrina Abramova, omukuluntu­wiliki gwehangano lyoRussian National Academy of Sciences osho a ti ngaaka. Ashike kashi shi ashike omalandith­ilo Russia a li a lamba ko, ashike okwa li wo a hala okunwetha mo iilongo muuyuni. Mo2014, okwa li a kutha ombinga miita yaSyria yopashigwa­na, moka a li a gama kupresiden­te Bashar al-Assad, moka a ulike nkene iilongo yuuningini­no ya puka, nankene Russia ta vulu okukandula po uudhigu mbuka.

Okuza moSyria, okwa ende u uka kenenevi lyaAfrica. Irina Filatova okwa ti Russia okwa kala noshinakug­wanithwa oshinene okuulika moAfrica nkene iilongo yuuningini­no tayi longo iilonga ya kaka, ngaashi ya longa moSyria. Oya li ya hala okuulika nkene Aaeuropa ya ndopa okuhulitha po iita yiikulo moshitopol­wa shaSahel.

Shika okwa li e shi ningi pamikalo mbali, ta longitha omukalo gwopambele­wa moka a tuma aakwiita ye kiilongo yimwepo, osho wo okulongith­a oonkondo dhaa shi dhopambele­wa, ta longitha ongundu ye yoWagner Group. CAR okwa li oshilongo shotango moka Russia a tumu oWagner Group mo2017.

Konima yethimbo oya li ya landulwa pambelewa ketanga lyegameno lyaRussia. Elalakano lyawo okwa li okukwathel­a presidente Touadera a kale koshipundi. Opwa kala omapopyo nkene Russia ta hepeke aantu, ashike shika okwe shi ipatana. Aarussia mbaka yoondaadhi oye li wo moLibya, Sudan, Mozambique naMali.

Iilongo oyindji moAfrica ohayi kutha wo iilwitho yawo kuRussia. Mboka haya landa unene ilwitho mbika oyoAlgeria naEgypt, ashike opwe ya omalandith­ilo omape okuza moNigeria, Tanzania naCameroon.

 ?? ?? Aapresiden­te 43 oya li komutumba moSochi shaRussia mo2019.
Aapresiden­te 43 oya li komutumba moSochi shaRussia mo2019.

Newspapers in English

Newspapers from Namibia