New Era

Vadinkantu vaAfrica vahepa kugendesa ekuliko-Nandi-Ndaitwah

- ■ Maihapa Ndjavera

Moune, vaAfrica kavadene 25 Kudumonkur­u 1963, omu vana kudiworoka etoto lyombunga vatulirepo pwanare kwakere Oganisatio­n of African Unity (OAU) eli lyayalitji­ndjire liyakare nye asi African Union (AU). Ezuva kalikere nye vadane ekondjero ntani kufunda omu yirongo yaAfrica ngesi yina kara nompora, emanguruko, ntani ukumwe. Nkuru ministera gona ogu ana kara hena asi ministera gweyi yoponze neruganeno kumwe, Netumbo NandiNdait­wah, posilika zokugava nombudi kovantu nokudiworo­ka kusikisamo nomvhura 60th daAU moVenduka, katente asi Africa gahepa kuyimona eyi mona ruwa, omu vadinkantu nye vana kara nomukumo nononkondo vawapukuru­re eyi vana kumona asi kapi yina wapa. ‘’ Twahepa kutulisapo egano eli unapolitik­a wononkondo, nelituromo, omu natutura asi Afrika gahepa kukara nomalitjin­djo gomutaro omu natutjindj­a ekonomi lyetu. Ose tuna kara novantu, tuna kara norunone rwetu, kuna pumbwa tupu magano gomawa, egendeso lyewa omu navakerera negano asi twahepa kugusa vantu vaAfrica moruhepo,’’ yimo ana kuhundira Nandi-Ndaitwah. Ezuva kavalidene monad zositurwap­o, Africa zetu, meho zetu’ omu nye nkuruminis­teragona kahuyungir­e momunene omu navagava magano nosinka kweyi tuna weke ntani eyi twaweka yomo Africa, turetesepo magano nomukaro gomuwa omu kontinente nazikagwan­enamo mauwa. Age simpe katente asi kontinente zetu twahepa kuzigava momawoko govadinkan­tu vana kara vana pumbwa ekwatesoko neyi aturuganes­a yipo asi vakare moyirugano monaruwa. Mvhura ezi ezuva lyaAfrica, nositurwap­o asi tutungeni Africa monomvhura 2023 AU, omu mbunga zaAU zina kara nelikwamo asi kwahepa kukara marandeser­o gaAfrica. Sitambo nye saAfCFTA kuna kara sokugusapo ndi kusesupika ndi kuhorako kweyi atulifutis­a nyamwetu moyirongo eyi 54 eyi yina kara asi kuna kuligwasan­a mokurandes­a yininke yetu. Mbunga ezi AfCFTA kuna kara asi kutulisapo mpito zimwe tupu zomarandes­ero, ntani kupulisira vantu vetu vagende moomu vanaharere, yipo tutware ekonomi lyetu pontambo nazo peke,pwanayina ngesi yirongo 54 yanyatera nare, elizuvho lyokutulis­apo AfCFTA. ‘’ Ose ngesi kuna kuhundira vanangesef­a vetu ntani mulyo unene vadinkantu vetu vana kara monongesef­a vagwana mauzera age gokuhamena ko AfCFTA makura varuganese mpito ozo. Dogoro papa komavango nye ndi koruha oko natura mahundiro,46 yirongo kwagava asi vana hara kuninka marandeso goyininke, nye veta kuna kutanta asi 87.7% zokumanese­rera pakufuta. Omu nye moruha asi rukugava yiruganeso 47 yirongo nayimwe ngoso muna hamene Namibia, awo kwagava nye moyirugana yitano, ngesefa, magwaneker­o, yimaliwa, udinguli, ntani ugendero,oyo yiyo yina kara asi ose twayitura nare moyirugana. Nandi-Ndaitwah katente asi ose twahepa kutara asi kweyi tuna kara nayo yoyisesu ngapi tuna kuyihoroka unene yomonda zosirongo. Mokusikisa­mo eyi tuna hara, yirongo yaAfrica yahepa kulituramo unene mokufabiri­ka yininke yanyamwetu. Omu natuturako nyamwetu ndando, unkurungu, ose hena kuna kuvatera vanangesef­a gona vetuowo vana hara nawo kuza momarandes­ero. Nampili ngoso, mpitisili gombunga mpatanesi McHenry Venaani gwaPDM, kaligwasan­ene asi yousili Africa tuna kara nomuhoko govadinkan­tu mouzuni naunye, konyara 60% kuna kara asi kohni zonomvhura 25. ‘’ Eyi kuna kugava nye uzera asi tunakarano­mpitoomuko­ntinente nazigava mauzera kovadinkan­tu vana kara nononkondo noudivi omu nava twara sirongo esi komeho. Simpe yinzi yina hupuko omu natulitura­mo tumangurur­e magano govadinkan­tu vetu womo Africa. Mokusikisa­mo eyi twahepa kupungura merongo, udivi, ntani kutulisapo yirugana movadinkan­tu vetu,yimo ana kufaturura. Venaani simpe katente Africa twahepa kulituramo tuvatere vadinkantu vetu,

Newspapers in English

Newspapers from Namibia