Zo gebruik je het histogram
Met behulp van het histogram pas je de belichting doelgericht aan.
Goed weer heeft in de fotografie ook een schaduwzijde: het onderwerp komt in de zon optimaal tot zijn recht, maar wat betreft de belichting tast je vaak in het duister – vooral als je een camera zonder zoeker hebt en de preview alleen zichtbaar is op het display. Bij fel omgevingslicht ziet het onderwerp er in Live View vaag uit, wat dus niet geschikt is om de belichting nauwkeurig te beoordelen. Dit wordt vooral problematisch bij zeer lichte of donkere elementen, die gedetailleerd moeten worden weergegeven.
In die gevallen gebruik je het histogram. Met deze handige tool pas je de belichting doelgericht aan. Het beeld wordt verdeeld in 255 grijstrappen die van donker naar licht worden gerangschikt in een diagram. Deze zwart-wit weergave van grijstrappen is zelfs bij fel omgevingslicht op het display goed te zien. Met een beetje oefening zie je aan het profiel van het diagram of het onderwerp over- of onderbelicht is, zodat je via de instellingen de belichting kunt corrigeren.
Maar het histogram is meer dan een hulpmiddel voor camera’s zonder zoeker. In moeilijke lichtsituaties kunnen professionals ook niet zonder en ook tijdens het bewerken op de pc is het histogram onmisbaar. We leggen je uit hoe je het histogram doelgericht gebruikt en vertellen waar je op moet letten (en waar je niet op hoeft te letten).
Belichtingscontrole
Afhankelijk van bouwjaar en model van de camera wordt het histogram alleen weergegeven bij het terugkijken van foto’s, of ook bij het maken ervan. In eenvoudige vorm worden de helderheidswaarden weergegeven (luminantiehistogram), in de verfijnde variant de afzonderlijke helderheidswaarden van de kleurkanalen rood, groen en blauw (RGB-histogram). Deze laatste is aan te raden voor bijvoorbeeld portretten, omdat het rode kanaal belangrijke informatie bevat voor huidtinten.
Met een beetje oefening kun je het histogram eenvoudig interpreteren (zie kader).
Het histogram is geen absolute factor, maar moet altijd worden gezien in relatie tot het onderwerp. Niet elke over- of onderbelichting hoeft gecorrigeerd te worden. Zo staat het model bij portretfotografie in het midden en is een overbelichting van de achtergrond doorgaans niet belangrijk, en soms zelfs gewenst. Daarom moet je weten of het rechtergedeelte van het histogram betrekking heeft op de
achtergrond, of op de witte kleding van het model. Want alleen in het laatste geval moet de belichtingstijd wat worden verkort, of het diafragma wat verder worden gesloten.
Heb je moeite met deze overbelichte gedeeltes, laat de camera je dan helpen. Veel modellen hebben een speciale overbelichtingswaarschuwing. Een overbelichte hemel zie je dan doordat de witte gedeeltes met een blinkend zwart worden gevuld. Met deze waardevolle extra informatie is het makkelijk om te beslissen of een instelling moet worden aangepast.
Meer speelruimte voor raw
Voor raw-bestanden is het camerahistogram maar beperkt nuttig. Tot nog toe is er namelijk geen enkele camera die de grijstrappen van een raw-foto correct in een diagram kan weergeven. De histogrammen hebben steeds betrekking op een jpeg-afbeelding van het raw-bestand en die bevat alweer minder informatie over de zo belangrijke rechter- en linkerranden. In welke mate is moeilijk te zeggen, want het mogelijke dynamische bereik van een raw hangt van veel factoren af. Van de constructie van een sensor bijvoorbeeld, en van de betreffende ISO-instelling. Hoeveel er door het omzetten van het dynamische bereik verloren gaat, hangt af van de grafische beeldverwerking van de camera.
De correcte helderheidswaarde van een raw-bestand zie je pas in het histogram van de raw-converter op de pc. Om tijdens het fotograferen op safe te spelen, kun je het beste uitgaan van het camerahistogram. Wanneer dat niet mogelijk is, bijvoorbeeld omdat het dynamisch bereik van een landschapsfoto te hoog is, moet je je niet door het histogram laten ontmoedigen. Bij een raw-bestand zijn je kansen om een deel van de schijnbaar verloren informatie in het heldere en donkere bereik terug te krijgen, nog steeds goed. Pas gewoon bij de raw-conversie in Lightroom op het tabblad Ontwikkelen de Hooglichten en de Schaduwen aan om verborgen details weer tevoorschijn te halen. Bij extreme lichtsituaties is het aan te raden de raw-instelling voor de zekerheid nog met een belichtingsreeks te combineren, die je dan op de pc kunt bekijken en omzetten in een hdr-foto.
Histogram bij beeldbewerking
Voor de beeldbewerking is het histogram net zo belangrijk als voor het fotograferen. Het toont de ware helderheids- en kleurwaardes van een foto, volledig onafhankelijk van de kalibratie en kwaliteit van de monitor. Afhankelijk van de monitor komt het nogal eens voor dat de details in zeer heldere en zeer
“Het histogram van de raw-converter geeft de grijstrappen van raw-bestanden pas correct weer.”
donkere gedeeltes verdwijnen. Al sinds de eerste versie van Photoshop is het histogram een vast onderdeel van het programma. Het maakt sterke ingrepen duidelijk zichtbaar: wanneer je bijvoorbeeld het contrast bij een foto van een zachte, of bleke zonsopkomst sterk verhoogt, ontstaan er gaten in de grafiek. In de foto merk je deze aanpassingen als onnatuurlijk werkende kleurtrappen.
Intussen worden de grijstrapwaardes in de correctiefuncties geïntegreerd, zoals bij Curven bij Lightroom en Photoshop. Elke bewerkingsstap zie je direct in de grafiek: bij een contrastverhoging lijkt het histogram bijvoorbeeld groter te worden. Bekijk het histogram daarom altijd, zodat je kunt voorkomen dat grijstrappen (en daarmee details) verloren gaan, wanneer de grafiek over de rand gaat.
Wanneer je intensiever met het histogram op de pc werkt en daarbij ook met de regelaars speelt, begrijp je de samenhang beter. En dat kun je dan ook weer tijdens het fotograferen gebruiken.