Natuurfotograaf met een missie
De Britse Tim Flach is een van ‘s werelds beste natuurfotografen. Met zijn fotografie probeert hij bedreigde diersoorten te helpen.
Tim Flach is geen alledaagse natuurfotograaf. Vaak haalt hij zijn foto-onderwerpen uit hun omgeving en fotografeert hij ze op een egale achtergrond. Hij maakt veel foto’s van dichtbij waardoor je goed de gezichtsuitdrukkingen van de dieren kunt zien. Het is voor Tim van belang om de dieren als een personage te laten zien en hiermee een reactie uit te lokken bij het publiek. Hij probeert er zo voor te zorgen dat we de dieren langer in ons achterhoofd houden.
Ook de dieren in zijn boek ‘Endangered’ zijn prachtig geposeerd. De foto’s laten allerlei diersoorten zien die bedreigd zijn (volgens de Union for Conservation of Nature (IUCN)). Hij is zo’n twee jaar over de hele wereld aan de slag gegaan om verschillende plekken op aarde te bezoeken. Dit varieerde van het tropisch regenwoud tot de ijszee aan de rand van het Poolgebied. Hiervoor kreeg hij eerder de Hamdan bin Mohammed bin Rashid Al Maktoum International Photography Award (HIPA). Dit is een internationale fotografieprijs, opgericht in 2011 onder de bescherming van kroonprins van de Dubai-sjeik Hamdan bin Rashid bin Mohammed al Maktoum.
HIPA 2019 had als onderwerp ‘Hope’. Tim Flach won in dat jaar de ‘Photography Appreciation Award’. Tijdens zijn dankwoord zei Tim: “Tegenwoordig nemen we steeds meer afstand van de natuur en het milieu, terwijl beide steeds belangrijker voor ons zijn. Mensen zijn er nog steeds niet van bewust hoe belangrijk de veranderingen zijn, die nodig zijn om de natuur beter te kunnen beschermen.”
Je foto’s op een zwarte achtergrond maakten je bekend. Ook in je nieuwe boek is er een aantal van dit soort foto’s te vinden. Bedenk je van te voren hoe je de foto wilt vormgeven of ontstaat dat tijdens de voorbereiding?
Toen ik twintig jaar geleden begon met het maken van dit soort foto’s, wilde ik voornamelijk dieren in een omgeving plaatsen waar ze normaal niet te vinden zijn. In dit geval was dat een fotostudio. Toen ik begon met mijn boek Endangered, begreep ik waarom dit idee werkte. Voor mij waren de onderzoeken van professor Linda Kalof van de Michigan State University erg belangrijk. Zij heeft onderzoek gedaan, waarbij ze keek hoe mensen op een bepaalde fotostijl reageren. Ze kwam tot de conclusie dat bij foto’s waarop menselijke portretten werden nagebootst, mensen zich meer op de persoonlijkheid concentreerden. Men voelde zich hierdoor meer met het onderwerp verbonden. Standaard dierenfoto’s kunnen dit mededogen en gevoel van verbondenheid niet laten zien. Dit onderzoek gaf me ook de zekerheid en het vertrouwen dat ik nodig had voor mijn eigen stijl. Waar het kon heb ik achtergronden gebruikt, ook buiten bij natuurlijk licht. Met mijn foto’s kan de kijker zich volledig op het dier concentreren. Dit wekt bij het publiek de interesse in het dier. Ze willen meer over het thema weten en geven meer om de dieren.
Je hebt sommige foto’s ook buiten genomen. Kun je een voorbeeld geven?
Ik heb een foto gemaakt waarbij een gorilla met zijn hand wat water drinkt. Bij deze foto lijkt het alsof hij in de studio is opgenomen, maar ik heb hem buiten genomen met behulp van een telelens. Ik heb de gorilla van een afstand bekeken en vervolgens op het juiste moment de foto gemaakt.
Klopt het dat je foto’s zich vooral richten op het gezichtscontact tussen het onderwerp en de fotograaf?
Wat heeft fotografie wat film niet heeft? Fotografie laat een specifieke momentopname zien, waarover je je gedachten kunt laten gaan. Ik vind het belangrijk om het gevoel van een levend wezen te laten zien. Dat is best een flinke opgave, omdat het bij dit soort fotografie niet om mensen gaat.
Iedereen ontwikkelt zich als fotograaf. Vind je dat je tegenwoordig op een andere manier dierportretten maakt? Gebruik je andere technieken?
Eigenlijk niet. Ik heb toen ik begon zeer gestileerde foto’s gemaakt, maar dat is verder niet van belang. Pas echt belangrijk is de reden achter het maken van de foto’s en of ik die waar kan maken. Ik heb er verder ook geen probleem mee om meer gestileerde foto’s te schieten of ze juist op een andere manier te maken. Ik vind de techniek niet zo belangrijk. Het is belangrijker om een goede foto te maken.
Je fotografeert nog steeds voornamelijk dieren. Vind je andere aspecten van de natuur niet interessant?
In mijn boeken zie je steeds meer landschapsfoto’s. Die vallen wel onder de noemer natuur. Dankzij mijn vaardigheden heb ik ook een beter inzicht in de natuur gekregen. Dit voelt goed voor mij. In mijn werk wil ik een interessant verhaal vertellen. Verhalen die er toe doen zijn altijd goed, en de natuur is op dit moment een belangrijk gespreksonderwerp. We moeten slim zijn en verstandig omgaan met de huidige milieuproblemen. Dit zal onze toekomst bepalen. Veel van de problemen waar de mensheid mee te maken heeft, vinden hun oorsprong in de omgang met de natuur. We zijn afhankelijk van de natuur en er onlosmakelijk mee verbonden.
Was het altijd je bedoeling om bedreigde dieren te fotograferen?
Ik denk dat je je steeds meer bewust wordt dat je getuige bent van de achteruitgang van een soort. Dit merk je wanneer je in contact komt met de toegewijde mensen van de milieubescherming en als je van hun hoort hoe ingrijpend sommige veranderingen zijn. Je kunt dan bijna niet anders dan je als mens en als fotograaf te realiseren wat er met de natuur gebeurt.
We zitten op dit moment in een massasterfte, is het niet?
Onze wereld staat op het punt om voor de zesde keer een massasterfte mee te maken. Ik ben geïnteresseerd in de manier waarop
“Met fotografie breng je belangrijke zaken dichterbij en kun je de mens bewust maken van de natuur.”
wij als mens de dierenwereld waarnemen. We zijn nog nooit zó vervreemd geweest van de natuur. Mensen vinden het misschien daarom moeilijk om te begrijpen wat er in de dieren- en plantenwereld aan de hand is. Wanneer het ons lukt om de mensen zich hiervoor te interesseren (bijvoorbeeld door het vertellen van een goed verhaal via een foto) dan is het nog niet te laat om te veranderen.
Waarschijnlijk zou iedereen het graag anders zien, maar als individu voel je je behoorlijk machteloos.
De wetenschap heeft ons genoeg feiten gegeven. Het is belangrijk om deze bevindingen dichterbij de mensen te brengen en ze zo emotioneel te verbinden met hun omgeving. Daar is een rol van fotografie voor weggelegd. Als we ergens om geven, willen de mensen ook écht een verschil maken.
Heb je het hier wel eens over met andere fotografen en kunstenaars?
Ik hoop dat ik steeds meer gehoord wordt. Het is een behoorlijk voorrecht om foto’s te mogen maken die op een creatieve manier voor verandering kunnen zorgen. We moeten ook rap onze omgang met de natuur verbeteren als we in de toekomst nog überhaupt hier willen rondlopen.
“Het gaat erom het juiste verhaal te vinden dat je wilt vertellen. Relevante verhalen werken altijd beter.”
Laat je je door anderen inspireren? Kijk je wat andere fotografen doen en let je op de markt?
Het is belangrijk voor een fotograaf om nieuwsgierig te zijn en te blijven. In ons werk gaat het vaak over de achterliggende gedachte van de foto. Het is hierdoor vrijwel onmogelijk om je niet te interesseren voor de zaken die om je heen gebeuren. Als fotograaf moet je weten wat de achterliggende gedachte van je foto is. En de enige manier om dat te doen is om je te interesseren voor alles wat er om je heen gebeurd.
Is het je gelukt om met je werk of workshops het gevoel van mensen aan te spreken en hun gewoonten te veranderen?
Wanneer je goed bent in de dingen die je doet, betekent dit dat je een prominente positie inneemt. Omdat ik met mijn werk steeds meer mensen bereik, vind ik dat ik me moet bezighouden met echt belangrijke thema’s.
Steeds meer mensen maken prachtige foto’s en leren hoe ze moeten fotograferen. Wat vind je daarvan?
Ik denk dat fotografie in onze tijd steeds belangrijker wordt. Sites als Instagram spelen hierbij een grote rol. Susan Sontag sprak in de jaren zeventig al over de hervorming van de fotografie. Ik ben van mening dat het nu daadwerkelijk het geval is. Bijna iedereen heeft tegenwoordig immers een smartphone.
Praat je wel eens met je kinderen over de natuur en belangrijke zaken in de wereld?
Ja, zeker! Op school heeft mijn zoon aan verschillende natuur- en wereldprojecten gewerkt, waar ik op zijn leeftijd nooit de kans voor heb gekregen. Het is me trouwens opgevallen dat bijna alle kinderen (die ik bijvoorbeeld uit China en Rusland ken) al meerdere projecten over de natuur hebben uitgevoerd.
Hoe kunnen we fotografie gebruiken om mensen te leren omgaan met de natuur?
Ik denk dat je het slim moet spelen, maar het is belangrijk dat je zelf goed geïnformeerd
bent. Voor mij speelt fotografie een belangrijke rol, want hiermee zie ik sneller de connectie die we hebben met de natuur. Daarom vind ik ook dat prijzen als de HIPA belangrijk zijn. Je geeft fotografen hiermee een voetstuk om zich voor humanitaire en milieuzaken in te zetten.
Heb je altijd geweten dat je het in je had om mensen te informeren en zaken te leren? Of is dit na verloop van tijd gebeurd?
Om eerlijk te zijn ben ik al jaren actief in het onderwijs. Ik geef lezingen op verschillende universiteiten en ik maak deel uit van de fotografengemeenschap. Ik was altijd al gefascineerd om te begrijpen hoe de gedachtegang achter de foto’s werken. Beetje bij beetje wilde ik ook dat mijn foto’s helpen om ons weer in harmonie te brengen met de natuur. De laatste jaren heb ik vrij nauw samengewerkt met natuurbeschermers en sociologen. Dit deed ik om te begrijpen hoe foto’s worden bekeken en ‘gelezen’. Samen met hen heb ik een manier gevonden om foto’s doelgericht te gebruiken.
Zie je de HIPA Award als een mogelijkheid een bepaalde boodschap onder de aandacht te brengen?
De HIPA Award is zeker een belangrijk onderdeel. Het is een uitstekend platform voor mensen die zich afvragen wie we zijn en hoe we ons op een constructieve, positieve manier kunnen ontwikkelen.
Met de HIPA Award heb je een behoorlijk geldbedrag gekregen.
Ga je hiermee een nieuw project opstarten?
Om mijn boek te realiseren kon ik twee jaar lang geen andere opdrachten aannemen. Ik denk dat het prijzengeld me wat ruimte geeft om me op mijn eigen werk te concentreren. Zonder deze geldprijs zou ik het financiële tekort weer moeten aanvullen met commerciële contracten. Het geld zorgt ervoor dat ik me volledig kan richten op de zaken waarin ik geloof. Je doet geen eigen projecten, tenzij je door iets groters wordt gedreven.
Krijg je ooit het gevoel dat je als fotograaf alles hebt gedaan wat je kunt?
Oh, nee. Zeker niet. Ik heb het gevoel dat ik nog steeds leer en mezelf steeds verder ontwikkel. Ik ben nog steeds bezig met mijn eigen reis.
“De natuur is een van de grootste discussiepunten van deze tijd. We moeten nu onze handen uit de mouwen steken, zodat de natuur ook in de toekomst nog veilig is.”