Het begin van het einde
De innovatieve PL 17 kon de teloorgang van het Franse merk Panhard niet voorkomen. Dat is jammer, want met zijn destijds vooruitstrevende techniek is het nog steeds erg leuk om met de auto een uitstapje over glooiende, bochtige wegen te maken.
Toegegeven, op voorhand klinkt het niet heel aantrekkelijk om met een 42 pk sterke auto de bergen van Trentini in Italië te bestijgen. Natuurlijk gaat het bij een klassieker niet om de snelste tijden, maar in dit geval houden we er zelfs rekening mee de berg helemaal niet op te komen. We vrezen dat het rijplezier gelijke tred houdt met het vermogen, maar onze gids van vandaag, Panhard-kenner Benjamin Schneider, stelt ons gerust: “Je kunt de auto echt wel de sporen geven.” Schneider heeft een PL 17 in concoursstaat en plaatst het vermogen van zijn pronkstuk in het juiste perspectief. “Voor zijn tijd was de auto voldoende gemotoriseerd. Ook al is het maar een tweecilinder boxermotor met een inhoud van 851 cc, je zult onder de indruk zijn van de manier waarop hij zijn vermogen afgeeft.”
Toch weet Benjamin niet al onze zorgen weg te nemen: vanwege het bescheiden koppel van 69 newtonmeter heeft de auto het bergop niet gemakkelijk. Als we ons verdiepen in de autosport van de jaren zestig, verandert ons beeld. In 1961 bezetten drie Panhards PL 17 het erepodium in de Rallye Monte Carlo, die destijds uit minstens zoveel bergpassen bestond als onze route van vandaag. De Panhards lieten auto’s met veel grotere motoren achter zich. Bij de 24 Uren van Le Mans won een prototype van Panhard in de klasse tot 850 cc.
Rallykanon
Van tevoren klinken de autosportsuccessen ons nogal onwerkelijk in de oren, maar na een paar kilometer beginnen we toch te geloven dat de PL 17 destijds uitblonk tijdens rally’s en op het circuit. De kleine motor heeft niet al te veel moeite met de auto, die ondanks zijn lengte van 4,60 meter maar iets meer dan 800 kilo weegt. De motor bouwt zijn vermogen lineair op over een breed toerengebied. Hoewel een toerenteller ontbreekt, moet de tweecilinder toerentallen tot net onder de 6000 tpm aankunnen. Het volledige vermogen van 42 pk staat paraat bij 5300 tpm. Dat gaat gepaard met een geluid dat nauwelijks in woorden te vatten is. Het is een bijna agressief soort knorren, dat een heel klein beetje doet denken aan het geluid van een BMW-boxermotor. Het klinkt alleen wat meer onderdrukt en is daardoor nog markanter. We raken in de stemming en worden fan van het geluid.
De afstemming van het PL 17-onderstel kunnen we sportief-stevig noemen. Dat verrast ons wel, omdat Franse klassiekers bekendstaan om hun ongeëvenaarde comfort. Benjamin vat de rijeigenschappen als volgt samen: “Je kunt er prima de bocht mee door, maar dan zit je vanwege de gladde voorbank wel bij de bijrijder op schoot.” De bank heeft niet alleen gebrek aan zijdelingse steun, maar ook aan comfort. De zitting is nauwelijks gevuld, daarom heeft Benjamin altijd een paar kussens ter opvulling bij zich.
Uitstel van executie
Ruimte biedt de PL 17 in overvloed. In de reclamespotjes die destijds werden uitgezonden, werd telkens weer verteld dat er zes personen in de auto pasten. Het getal 17 verwijst daar ook naar, al moet je wel Ionica Smeets heten om te snappen hoe dat zit. Na wat gepuzzel begrijpen we het: het is de optelsom van de formule ‘vijf fiscale pk’s, zes liter verbruik en zes personen’.
Die zes personen hoeven zich bovendien niet eens in te houden als ze bagage willen meenemen. Er past 527 liter in de kofferruimte. Je kunt de achterbank trouwens ook helemaal verwijderen, zodat het laadvolume nog veel groter wordt.
De PL 17 was in 1959 de opvolger van de Dyna Z. Het was eigenlijk geen volledig nieuw model, maar meer een omvangrijke facelift. De Dyna Z had in het begin een bijzondere carrosserie van aluminium, maar daarvan werd de productie te duur. Vandaar dat Panhard al snel overging op een conventionele stalen variant. In 1955 kreeg Citroën 45 procent van de Panhard-aandelen in handen en werd het bedrijf, dat diep in de rode cijfers zat, grondig gesaneerd. Hoewel de Panhard PL 17 een van de meest innovatieve modellen van zijn tijd was, kon hij de neerwaartse spiraal waarin Panhard zich bevond niet ombuigen. Hooguit zorgde hij voor uitstel van executie.
Niet gewild
De PL 17 van Benjamin Schneider werd in oktober 1959 op kenteken gezet en is van de eerste serie, die intern L1 werd genoemd. Dit model is vooral te herkennen aan de verkeerd om scharnierende voorportieren. Maar ook deze uitspatting was van korte duur: in 1960 maakten de zelfmoorddeuren plaats voor gewone portieren. Panhard maakte van de gelegenheid gebruik om ook de motor een
Je moet Ionica Smeets heten om te begrijpen waar de naam PL 17
vandaan komt.
update te geven, al waren de wijzigingen minimaal. De cilinderinhoud daalde van 851 naar 848 cc en het vermogen bleef gelijk. De latere PL 17-modellen (vanaf 1963) herken je aan de ‘wenkbrauwen’ van geborsteld aluminium boven de koplampen. De achterlichten werden in één unit ondergebracht.
De jaarlijkse productie-aantallen waren in die tijd al flink gedaald. Nadat Citroën Panhard in 1965 volledig had overgenomen, was het einde van de PL 17 al bijna een feit. Na 150.000 eenheden werd de productie gestaakt. De meeste auto’s bleven in thuisland Frankrijk. In Nederland werden er via het Citroën-dealernetwerk toch nog meer dan 1000 verkocht, maar in Duitsland zijn bijvoorbeeld maar 200 exemplaren ingevoerd. Doordat in Frankrijk verrassend veel exemplaren bewaard zijn gebleven, ondervindt Benjamin nauwelijks problemen met het vinden van onderdelen. Dat blijft zo, verwacht hij. Al zal de auto, ondanks zijn raffinement, nooit een gewilde klassieker worden. “De prijzen blijven laag”, denkt Benjamin, maar dat deert hem niet. Hij deed drie jaar over de restauratie en piekert er niet over om de auto weg te doen. En dat snappen we na onze rit maar al te goed.