I LOVE 1990

Mandela vrijgelaten, de Berlijnse Muur afgebroken en tal van nieuwe auto’s

Een golf van optimisme overspoelde de wereld in 1990. De Berlijnse Muur was gevallen, mensen uit het Oostblok hadden hun vrijheid terug. Nelson Mandela werd vrijgelaten en er werd hard gewerkt om het gat in de ozonlaag te dichten en de zure regen te stoppen. Het grootste autonieuws

kwam uit München: BMW presenteerde een nieuwe 3-serie.

Het tweede decennium van de 21ste eeuw eindigde vol onzekerheid. De bosbranden in Australië brachten zelfs de grootste klimaatsceptici een beetje aan het twijfelen, in het Midden-Oosten was het onrustig, Groot-Brittannië stapte uit de EU en Donald Trump bleef onberekenbaar als altijd. Nee, dan 1990. Het decennium begon daverend (na Youp van ’t Heks beroemde oudejaarsconference over Buckler), met hoopvolle mensen in alle landen van het voormalige Oostblok. Het IJzeren Gordijn was gevallen, dictators moesten aftreden of werden uit de weg geruimd, politieke gevangenen kwamen vrij. In Roemenië begonnen de processen tegen leden van de Securitate, de beruchte geheime dienst. Bovendien was de economie in Europa goed hersteld van de zware crisis die tot ver in de jaren tachtig had voortgeduurd. Niet alleen Europa was hoopvol. In Zuid-Afrika werd Nelson Mandela in januari 1990 vrijgelaten, na een gevangenschap van 27 jaar. Later dat jaar werd de apartheid afgeschaft.

Tegelijk hield de wereld even zijn adem in toen de Golfoorlog uitbrak. Irak viel Koeweit binnen, waarna een grote coalitie onder leiding van de Verenigde Staten de tegenaanval inzette. Dat gebeurde in februari 1991 tijdens Operatie Desert Storm.

Spuugincidenten

De BMW 3-serie (E36) was een van de belangrijkste auto’s uit 1990. Hij maakte alle hoogte- en dieptepunten van het decennium mee, want in 2000 ging laatste variant (de Compact) uit productie. De 3-serie was een doorslaand succes. Hij verscheen als coupé, als vierdeurs sedan, als stationwagon, cabrio én als Compact (met grote achterklep). We verlangen stiekem wel een beetje terug naar deze tijd, toen de vormgeving van BMW nog gekenmerkt werd door sportiviteit, zonder ordinair te worden. De eenvoud overheerste en dat leverde een sportief, slank model op dat 2.745.773 keer werd verkocht.

BMW was productief, want in februari 1990 stond ook de 8-serie in de showroom. De auto was een halfjaar eerder geïntroduceerd op de IAA en aan de ontwikkeling was al sinds 1981 gewerkt. De 6-serie maakte plaats, maar de 8-serie was sneller, groter en duurder en dus niet zijn echte opvolger. Aan de voorkant van de 8-serie zie je gelijkenissen met de BMW M1. Een cabriolet was gepland, maar kwam er niet. Het kostte te veel moeite om op basis van de coupé een hoogwaardige open auto te bouwen. Misschien had BMW dat toch moeten doen, met name bij Mercedes lachten ze zich in

hun Fäustchen. De Amerikaanse koper wilde juist heel graag een snelle cabriolet. Die had Mercedes wél in aanbieding en dus ging de Amerikaanse clientèle naar de concurrent. De SL was (in tegenstelling tot de 8-serie) een groot verkoopsucces.

1990 was een vrij rustig jaar met nieuwe modellen. Alsof iedereen een beetje beduusd was van de vele veranderingen op het wereldtoneel. Russen konden voor het eerst bij McDonald’s eten, de Berlijnse Muur werd steen voor steen afgebroken. Nederland beleefde op voetbalgebied niet zijn beste tijd. Na het succes van 1988 eindigde het WK in Italië in een drama. Het WK wordt een van de grootste tragedies in het Nederlandse voetbal. Na drie moeizame groepswedstrijden, haalt Nederland ternauwernood de achtste finale, waarin Duitsland met 2-1 te sterk is. Vooral het spuugincident met Frank Rijkaard en Rudi Völler houdt de gemoederen bezig. Als tijdelijk bondscoach Leo Beenhakker met een wond op een persconferentie verschijnt, speculeert men er lustig op los. Zou hij gevochten hebben met de spelers? Beenhakker rept er tot op de dag van vandaag met geen woord over.

Duitsland heeft meer reden tot juichen. Als Lothar Matthäus de wereldbeker in handen heeft, staat bij Audi de S2 in de startblokken, als opvolger voor de Quattro. Eerst als coupé, later ook als Avant. De S2 is voorzien van een 2,2-liter vijfcilinder met 220 pk en is razendsnel: topsnelheid 248 km/h, 0-100 km/h in

5,9 seconden.

Duivelse Italianen

Toen gastland Italië was bijgekomen van het WK, kon het vizier weer op auto’s worden gericht. Zoals op de nieuwe Fiat Tempra bijvoorbeeld, die technisch gebaseerd was op de Fiat Tipo en als opvolger diende van de Fiat Regata. De Tempra was er als sedan en als stationwagon en baarde vooral opzien door de platformstrategie. Fiat deed een ‘MQB’-tje voordat Volkswagen met hetzelfde concept aan de haal ging: het ontwikkelde één platform voor verschillende merken binnen het concern. Ook de Alfa Romeo 155 en de Lancia Delta en Dedra maakten van het platform gebruik. Al deze modellen hadden voorwielaandrijving. De Fiat Tempra had een beroemde bestuurder: George Clooney. Niet dat hij er een in zijn privécollectie had, maar Clooney reed in een Tempra in de door Anton Corbijn geregisseerde film The American uit 2010.

Lancia kon niet achterblijven en kwam met de Dedra, de opvolger van de Prisma. De auto had twee moderne kenmerken: een digitaal dashboard (net als de Fiat Tipo en Tempra) en een elektronisch gestuurd onderstel, waarbij de bestuurder kon kiezen tussen een stevige en een comfortabele afstemming. Een van de concurrenten van de Dedra was de JapansBritse Nissan Primera. Deze auto was speciaal gebouwd voor de Europese markt. Hij had een weinig opvallend uiterlijk, maar was in

Nederland heel succesvol. In 1991 en 1992 werden bijna 10.000 Primera’s verkocht. Begin jaren 90 beleefde Nissan sowieso gouden tijden, met zo’n 30.000 verkochte auto’s per jaar. Naast de Primera waren ook de Micra en de Sunny populair. In 2019 wist Nissan in Nederland maar 13.000 auto’s te slijten.

Terug naar Italië. De Tempra en de Dedra waren misschien geen typische auto’s voor de droomgarage, maar in Sant’Agata Bolognese werd een nieuwe auto geïntroduceerd die de liefhebbers wél deed watertanden. De Lamborghini Countach maakte na 16 jaar plaats voor de Diablo. ‘Huisontwerper’ Marcelo Gandini was, net als bij de Countach, verantwoordelijk voor het exterieurdesign. Vleugeldeuren waren inmiddels illustratief geworden voor Lamborghini. De sportwagenbouwer was destijds onderdeel van Chrysler, het interieur van de Diablo werd dan ook in Detroit getekend. De Diablo moest de snelste in serie geproduceerde auto ter wereld worden en dat lukte. Het record stond toen nog op

320 km/h. Dat wisten de Italianen te overtreffen met een gemeten snelheid van 337 km/h.

Strenge boekhouders bij Ford

Ford heeft altijd veel succes gehad met zijn compacte middenklassers. Die heten al sinds 1998 Focus, maar in 1990 was de Escort nog een vaste waarde in de prijslijst. In 1990 was het tijd voor de vijfde generatie. De boekhouders van Ford hadden zich geroerd en vonden dat het met de productiekosten wel wat minder mocht. Dat leverde een Escort met een weinig comfortabel onderstel op, wat de pers de auto flink aanrekende. Bovendien werden de verouderde motoren uit de oude Escort één-op-één overgenomen. Niet slim. In 1992, al na anderhalf jaar, kreeg de Escort alsnog moderne motoren en (toentertijd opzienbarend voor een compacte middenklasser) een airbag. Op een ander gebied was de Escort wel modern: aerodynamica was in 1990 een heet hangijzer en fabrikanten schepten op met hun goede prestaties in de windtunnel. De Escort oogt dan ook een stuk gestroomlijnder dan zijn vierkante voorganger. De latere Cosworth buiten beschouwing gelaten (dat was technisch eerder een Sierra) was de RS2000 met 150 pk de meest opzienbarende Escort. De vierdeursversie ging nog door het leven als Orion.

In 1990 stond de grote mpv op het punt van doorbreken. De Renault Espace en de Chrysler

Voyager waren als pioniers behoorlijk succesvol, langzaam kwam ook de concurrentie met dergelijke modellen. Toyota bijvoorbeeld, dat de Previa schiep. De auto had achterwielaandrijving, terwijl de motor gekanteld onder de voorstoelen verborgen lag. De Previa kreeg de weinig vleiende bijnaam ‘Zetpil’ … In Nederland kwam hij in 1991 op de markt, in de VS en Groot-Brittannië al in 1990. In de VS bracht de Previa het er bij veiligheidstests matig vanaf.

De correspondent

Filmliefhebbers konden in 1990 de ene na de andere blockbuster bekijken. Een greep uit het aanbod: Total Recall van Paul Verhoeven, Kindergarten Cop (beide met een hoofdrol voor Arnold Schwarzenegger), Goodfellas en Die Hard II. Maar vooral Dances With Wolves (Kevin Costner regisseerde en speelde de hoofdrol) en Home Alone wisten veel mensen naar de bioscoop te lokken. De productie van Dances With Wolves duurde vijf jaar. Macaulay Culkin werd een tieneridool na Home Alone. De ouders van het kindsterretje scheidden, mede vanwege ruzie over het verdelen van het vermogen van hun zoon.

Philip Freriks las voor het eerst het Groot Dictee der Nederlandse Taal voor (toen nog Nationaal Dictee geheten), in het gebouw van de Eerste Kamer in Den Haag. Freriks was ook correspondent voor de NOS in Parijs en zal daar ongetwijfeld hebben gezien dat Renault met een nieuwe compacte auto op de markt kwam, de Clio. Het was de opvolger van de baanbrekende Renault 5, die begin jaren zeventig de wegbereider was van de moderne compacte auto met voorwielaandrijving en hatchbackcarrosserie. De Clio kreeg het onderstel van de Renault SuperCinq, en motoren van de 9, 11 en 19. De Clio is na dertig jaar nog altijd een vaste waarde in de prijslijst van Renault. Na de Volkswagen Golf is de Renault Clio de best verkochte auto van Europa. En dat terwijl de verkopen aarzelend op gang kwamen: zelfs in thuisland Frankrijk moest het publiek wennen aan het uiterlijk. Er kwamen in de loop van de jaren negentig verschillende bijzondere versies, zoals de chique Clio Baccara en de sportieve Clio Williams.

Een technisch superieure Honda

Als je afgaat op de superlatieven die de media in 1990 slaakten bij de eerste testritten met de Honda NSX, had het inmiddels de meest verkochte sportwagen aller tijden moeten zijn. Journalisten, maar ook coureurs, waren het er vrijwel unaniem over eens dat er geen betere sportwagen was. Technisch lag de NSX mijlenver voor op zijn concurrenten. In Zuffenhausen en Maranello hielden ze zich nog niet bezig met innovatieve technologie als een carrosserie van aluminium en een door Ayrton Senna afgestemd onderstel – eveneens van aluminium – met rondom dubbele

driehoekige draagarmen. Ook de drieliter V6 was een technisch meesterwerk, onder meer dankzij de elektronische sturing van de smoorklep (Drive by Wire), bougies met platina elektroden en drijfstangen van titanium. Dankzij een vermogen van 274 pk en een koppel van 284 Nm waren de prestaties bovendien indrukwekkend: van 0 naar 100 in 5,9 seconden was toen bijzonder snel. Maar vooral Europa wilde er niet aan. Honda had nu eenmaal niet de status van Ferrari of Porsche.

In de schaduw van de NSX kwam Honda met een betaalbare auto, de Concerto. Rover bracht deze auto als Rover 200 op de markt. De Rover 400, ook uit 1990, was de vierdeurs sedanversie van de 200. Technisch waren de Honda en de Rover hetzelfde, maar de Britten ontwierpen wel een eigen interieur.

We eindigen de terugblik op 1990 in Zweden, waar Volvo nog enthousiast het evangelie van de achterwielaandrijving verkondigde. De

940 en 960 kwamen allebei in dat jaar op de markt. De 960 was de dure variant (prijs: ruim 120.000 gulden) en was leverbaar met zescilinder benzine- en dieselmotoren. De 940 kon je alleen met vier cilinders bestellen.

Na de 900-serie nam Volvo afstand van het hoekige ontwerp. Vanaf de 850 kregen Volvo’s zowel modernere techniek als een vlotter uiterlijk. De 900-serie werd opgevolgd door de S80, die in Nederland mede beroemd werd als vervoermiddel van koningin Beatrix. Zij zat in 1990 nog fier in het zadel en ontving in de zomer Nelson Mandela op Paleis Huis ten Bosch. Daarna ging Mandela door naar Amsterdam, waar 20.000 mensen op het Leidseplein stonden om hem te verwelkomen. Burgemeester Ed van Thijn stond ook klaar. Toen de auto bij de Schouwburg kwam aanrijden, waren de eerste woorden van Nelson Mandela volgens de website onsamsterdam.nl: “Where is the toilet?” Het echtpaar had hoge nood. Later kreeg Van Tijn alsnog een hand en zei Mandela verontschuldigend dat het een erg lange reis was geweest. Waarop Van Thijn zou hebben gezegd: “Ja, 27 jaar.” Winnie worstelde op het toilet met een krappe winterjas. Als ze naar buiten komt, zegt ze: “Free at last.”