16 DE FIAT 500 ALS KUNSTWERK
Terwijl Fiat de laatste hand legt aan de gloednieuwe 500, blikken wij terug naar het schattige oermodel. In het bijzonder de Fiat 500 F uit 1965; de versie die liefdevol is opgenomen in de collectie van het Museum of Modern Art in New York.
Het grote aanbod en de lieflijke uitstraling maken van de F- en L-modellen de succesvolste
Vijfhonderdjes.
Op 11 juli 1899 slaan negen ondernemers de handen ineen en richten ‘Fabbrica Italiana Automobili Torino’ op. Eén van hen is Giovanni Agnelli senior, de grootvader van de toekomstige president van de Fiat-groep, Giovanni ‘Gianni’ Agnelli. Als Gianni in 1966 de leiding van het concern overneemt, is het model dat zal uitgroeien tot de bekendste Fiat van allemaal, al bijna tien jaar op de markt. In 1955 had Fiat de opvolger van de succesvolle Fiat 500 ‘Topolino’ geïntroduceerd. Logischerwijs kreeg hij de aanduiding 600, maar al snel zag de fabrikant nog wel ruimte voor een model ónder de 600. Die nóg kleinere Fiat moest de concurrentie aangaan met de steeds populairder wordende bubble cars, zoals de Iso Isetta en de Messerschmitt Kabinenroller. De nieuwe instap-Fiat wordt net als de Topolino ‘500’ genoemd, maar om verwarring met de oude muis te voorkomen, spreekt Fiat voor de zekerheid over ‘Nuova
500’. Afgezien van de naam, die verwijst naar de 0,5-liter motor, en de ontwerper (Dante Giacosa), hebben de Topolino en de Nuova niets met elkaar te maken.
Simpel en goedkoop
De Nuova 500 moet voor iedereen bereikbaar zijn. Om de prijs laag (3799 gulden, omgerekend 1724 euro) te houden, is de uitrusting spartaans. Met de ogen van nu past het lange vouwdak van de eerste generatie perfect bij het stressvrije leven onder de Italiaanse zon. In werkelijkheid heeft het stoffen dak veel (kostbaar) plaatwerk bespaard. Een verwarming bouwt Fiat alleen tegen meerprijs in, en op de plek waar een achterbankje zou kunnen staan, ligt bij de instapversie slechts een rubberen mat. Achterin is een luchtgekoelde twee-in-lijn aan het werk. Zijn zuigers gaan gelijktijdig op en neer en dat zorgt voor een regelmatige motorloop. Het vermogen bedraagt 13 pk en wie naar meer pep hunkert, kiest de versie met 16,5 pk. Dan zit je er meteen luxe bij, in een auto met wieldoppen, een achterbank en raamslingers. In 1958 wordt de 500 Sport met 21,5 pk en een volledig metalen dak aan het assortiment toegevoegd. Vroege exemplaren zijn te herkennen aan de luchtsleuven onder de koplampen en de druppelvormige knipperlichten op de spatborden.
In 1960 verschijnt de 500 D: een revisie van de Nuova 500 die wordt aangedreven door een 17,5 pk sterke versie van de 500 Sportmotor. Zijn uitrusting omvat ruitenwissers die zelfstandig in de ruststand terugkeren, een ruitensproeier met rubber knijpbal en een
leeslampje. Ondanks deze weldaad, lukt het Fiat om de D-versie nog goedkoper in de markt te zetten. In de prijslijst staat voortaan ook een stationwagon. Hij heet Fiat 500 Giardiniera (vrij vertaald: voor de de tuinman), heeft een grote achterklep en is met een lengte van
3,18 meter ruim 20 centimeter langer dan het Rugzakje. Om het laadruim optimaal te benutten, hebben de Turijnse techneuten de motor 90 graden gekanteld.
Populaire 500 F en 500 L
De 500 F komt in 1965 op de markt. Waar is de 500 E, vraagt u zich af? Die wordt overgeslagen vanwege de vroege Economia-spaarmodellen. Nieuwe veiligheidsvoorschriften brengen Fiat ertoe om de scharnieren van de portieren te veranderen. Die gaan van de B-stijlen (zelfmoorddeuren) naar de A-stijlen. Voortaan openen de deuren dan ook op de normale manier: naar voren. Ook zie je de scharnieren niet meer zo duidelijk zitten.
De nieuwe portierconstructie gaat gepaard met meer technische aanpassingen. Zo wordt het vaste dak een integraal onderdeel van de carrosserie, in plaats van een geschroefd plaatdeel. Tevens krijgt de 500 F een grotere voorruit en een aangepast dashboard. Voortaan kun je de auto ook van binnenuit vergrendelen met drukknoppen in de portieren. Opvallend aan deze generatie is ook het toegenomen gebruik van (goedkope) kunststoffen in het interieur. De motor schopt het nu tot 18 pk en met
De Nuova 500 is spartaans uitgerust en dat houdt de prijs laag. In 1958 kost hij 3799 gulden.
een inhoud van 22 liter is de brandstoftank een liter groter dan voorheen. Als je een paar honderd gulden bijbetaalt, krijg je de 500 L - een luxeversie uit 1968 met een frivole voorbumper, vloerbedekking en een sportstuur. Hij beschikt ook over de brede snelheidsmeter van de Fiat 850. Het grote aanbod en de lieflijke uitstraling maken van de F- en L-modellen de succesvolste Vijfhonderdjes.
The Value of Good Design
Wanneer de jaren zeventig beginnen, is de kleine Fiat niet langer alleen een auto voor de massa. Het is ook een stukje Italiaanse levensstijl geworden, al raakt hij wel op leeftijd. Met de vernieuwde 500 R (Rinnovata) probeert
Fiat het veertien jaar oude model nog een keer op te frissen. De carrosserie en de uitrusting komen grotendeels overeen met die van de
500 F, maar de motor is anders. Achterin komt een 594-cc blokje te liggen, met nog altijd 18 pk vermogen. In 1972 wordt de Fiat 126 gepresenteerd met maar liefst 23 pk en een hoekiger ontwerp dat beter in het tijdsbeeld past. In 1975 valt het doek voor de Nuova 500, de Giardiniera verdwijnt twee jaar later. De F- en L-modellen zijn samen goed voor bijna 2,3 miljoen van de in totaal 3,7 miljoen geproduceerde exemplaren. In de 45 jaren die volgden, is de Nuova 500 nooit uit de mode geraakt.
De Nuova 500 verdient een plaats in een museum, zoveel is zeker. Het vooraanstaande Museum of Modern Art in New York dacht er net zo over en voegde een 500 F toe aan de collectie. De hoofdcurator beschrijft de auto als ‘een icoon in de geschiedenis van de autoindustrie, die de kijk op design en productie grondig veranderde’. Het autootje stond vorig jaar prominent opgesteld tijdens de tentoonstelling The Value of Good Design. Eerlijk is eerlijk, we kunnen geen beter voorbeeld bedenken van ‘goed design’ dan de betaalbare, praktische en beeldschone Fiat 500. Het is een verzamelobject geworden en een ambassadeur voor het merk Fiat. De schattigheid van de 500 lijkt af te stralen op alle modellen.