Column Maarten van Rossem
Een echte classic car: de oer-Jeep
In de vroege zomer van 1940 schreef het Amerikaanse leger 135 bedrijven aan met het verzoek op korte termijn een ontwerp te leveren voor een licht terreinvoertuig, dat niet zwaarder mocht zijn dan 600 kilo. Er werden maar twee ontwerpen ingediend, beide afkomstig van kleine autofabrikanten, te weten Bantam en Willys.
Bantam was het eerst uit de startblokken, Willys had meer tijd nodig. Bantam vroeg een externe technicus, Karl Probst, een ontwerp te maken. Probst leverde binnen enkele dagen een compleet ontwerp, met de opmerking dat een gewicht van 600 kg onhaalbaar was. Dat was goed gezien, want de definitieve Jeep woog liefst 1060 kg. Vervolgens leverde Bantam een prototype dat door het leger uitgebreid werd getest. De tevredenheid was groot en daarmee was de Jeep geboren.
Wie een foto bekijkt van Bantams prototype, ziet direct dat dit de oer-Jeep is. Daarmee was het ontwerp echter nog niet afgerond. Willys leverde eveneens een prototype en Ford toonde nu ook interesse in het project. Omdat het leger haast had, mochten Willys en Ford het testproces van de Bantam bijwonen en kregen zij ook inzage in de blauwdrukken van Bantam.
Het prototype van Willys vertoonde diverse gebreken, maar had twee sterke punten: een voortreffelijke, krachtige motor en een lagere prijs. Zodoende was het uiteindelijke ontwerp een combinatieproject van Bantam en Willys. Omdat het leger vreesde dat Bantam niet in staat was tot de grootschalige productie die noodzakelijk was, werd Bantam, nadat het nog enkele duizenden exemplaren had geproduceerd, terzijde geschoven. Omdat Willys, evenmin een grote producent, ook bang was de opdracht mis te lopen, sloot het een licentiedeal met Ford. Uiteindelijk produceerde Willys in de oorlogsjaren 359.874 Jeeps en Ford 277.896. De carrosserie, voor zover je daar bij een Jeep van kunt spreken, werd aan Willys door derden geleverd. Een aanzienlijk deel van de productie werd aan de bondgenoten van de Amerikanen geleverd.
Je zou het misschien niet zo zeggen als je naar de doodsimpele Jeep kijkt, maar het was een revolutionair voertuig en zou dat ook op verrassende wijze op de lange termijn blijken te zijn. Allereerst was de Jeep het eerste in massa geproduceerde voertuig met vierwiel
aandrijving. De Jeep bleek vervolgens al snel een onmisbaar manusje van alles: hij kon gebruikt worden als verkenningsvoertuig, als radiopost, als noodambulance en eventueel ook voorzien worden van machinegeweren of een handig aanhangwagentje.
In een wat breder militair perspectief zorgde de Jeep ervoor dat het Amerikaanse leger het eerste leger uit de geschiedenis was, dat geen gebruik maakte van paardentractie. Hoewel bij mijn weten geen mens serieus had nagedacht over de vormgeving van de Jeep, die dan ook volledig utilitair was, bleek de Jeep al snel een iconisch model. Vrijwel alle latere lichte terreinvoertuigen, door wie dan ook vervaardigd, leken in meerdere of mindere mate op de Jeep.
De naamgeving van de Jeep is een vreemde zaak. Meestal wordt beweerd dat Jeep afgeleid is van GP, i.e. general purpose-voertuig. Maar dat blijkt niet het geval. De term Jeep is afkomstig van een kompaan van Popeye the Sailorman, die Eugene the Jeep heette. Deze figuur wist overal een oplossing voor. Maar de term Jeep is waarschijnlijk ouder, dat wil zeggen dat Popeye’s vriend is vernoemd met gebruikmaking van een term die werd gebruikt om handige, goed functionerende apparaten of voertuigen te benoemen.
Na de oorlog was Willys er natuurlijk alles aan gelegen om zijn wonderproduct ook een postmilitair leven te geven. Naam en uiterlijk werden gepatenteerd en Jeep is nog steeds een florerend Amerikaans automerk. Willys hoopte aanvankelijk dat de civiele versie van de Jeep, die vanaf 1945 werd gebouwd, in de landbouw een nuttige rol zou kunnen spelen. Dat was
Je zou het niet zeggen als je naar de doodsimpele Jeep kijkt, maar het was een revolutionair voertuig.
echter niet het geval. Maar er ontwikkelde zich wel degelijk een permanente vraag naar een handig, klein voertuig met nuttige terreineigenschappen. In diverse versies werden er tussen 1945 en 1986 meer dan anderhalf miljoen gebouwd.
Interessanter dan al deze Jeep-varianten bleek uiteindelijk de Willys Jeep Station Wagon, die in 1946 debuteerde. Daarvan werden er in de VS tot 1964 ruim 300.000 gebouwd. Het was de eerste geheel stalen in massa geproduceerde stationwagen. Vanaf 1949 kon hij ook met vierwielaandrijving worden geleverd. Volgens velen was dit, zonder dat iemand dat toen in de gaten had, het eerste Sports Utility Vehicle; de SUV was geboren! Wat de ware mogelijkheden van dit aanvankelijk zo bescheiden idee waren, werd pas eind 1962 duidelijk toen Jeep de Grand Wagoneer lanceerde. Dat was een luxueuze auto, voorzien van de modernste snufjes en een blitse carrosserie, die toch terreinvaardig was. Pas zeven jaar later kwam Rover op hetzelfde lumineuze idee: de Range Rover. Niemand kon bevroeden dat de SUV ten slotte een gruwelijke plaag zou worden!