Hardwaretips en bouwhandleiding
Genoeg power voor de helft van het geld: de high-end Ryzen 7 cpu's met acht kernen en een compleet nieuwe micro-architectuur. Ze zijn niet alleen betaalbaarder dan de tegenhangers van Intel, maar slurpen bij vergelijkbare performance ook minder stroom. Voor rond 1100 euro (plus eventueel 100 euro voor Windows) heb je een snelle octocore-pc met 16 GB werkgeheugen en een 500 GB ssd. De pc kan meerdere 4K-monitoren tegelijk aansturen.
Ons bouwvoorstel voor een Ryzen-pc is dankzij 16 parallelle threads geschikt om video's mee te bewerken, te renderen, meerdere virtuele machines tegelijk te draaien of veeleisende softwareprojecten te compileren. Aan de hand van verschillende opties qua hardware kun je het systeem aan je eigen eisen aanpassen. Denk daarbij aan een supersnelle PCIe-ssd, 4TBschijf, dvd-brander of maximaal 64 GB aan geheugen. Maak een keuze uit drie grafische kaarten met drie verschillende prestatieniveaus. Je keuze hangt ervan af of je meerdere monitoren wilt gebruiken of een actiegame in full hd of in 4K wilt spelen.
Parallel rekenen
Bij het selecteren van de onderdelen hebben we erop gelet dat ze behalve een nette performance ook een goede prijskwaliteitverhouding hebben en goed op elkaar zijn afgestemd. En de Ryzen-pc is makkelijk te upgraden. Aan de hand van een hele reeks tests weten we zeker dat de pc stabiel draait en zowel idle als onder verschillende soorten belasting zo stil mogelijk zijn werk doet.
Bij het bij elkaar zoeken van de hardware hoefden we ondanks het nieuwe AM4-platform niet helemaal van voren af aan te beginnen. We konden handig gebruikmaken van de ervaringen die we bij eerdere bouwvoorstellen hebben opgedaan.
Als je naar prijs/kwaliteit kijkt, is de Ryzen 7 1700 de meest interessante octacore. Zijn 3,0 GHz is dan wel een stukje trager dan het topmodel Ryzen 7 1800X met zijn 3,6 GHz, maar in de praktijk is het verschil niet zo groot. Bij belasting draaien de kernen met dank aan Boost en XFR op 3,25 GHZ (1800 X: 3,7 GHz). Als maximaal twee cpu-kernen aan de bak moeten, kan de Ryzen 7 1700 tot 3,75 GHz kloksnelheid halen. En de Ryzen 7 1700 kost 330 euro, zo'n 180 euro minder dan de Ryzen 7 1800X. Het is de enige van de drie Ryzen 7's die een TDP (Thermal Design Power) van slechts 65 watt heeft. Hij is daardoor makkelijker koel te houden, wat weer herrie scheelt. Hij komt qua rekenperformance in de buurt van de Intel octacore Core i7-6900K, die een prijskaartje heeft van 1000 euro. De topblower-koeler, Scythe Kabuto 3 met 12cm-ventilator, koelt behalve de cpu ook de spanningsomvormers op het moederbord.
De zoektocht naar het ideale moederbord wat was lastiger dan het kiezen van een cpu. Het aanbod aan AM4-borden is een stuk kleiner dan dat voor de Intel-platformen. Bij de BIOS'en valt er nog wel het
Dankzij de Ryzen-cpu's van AMD hoef je voor een vlotte octocore-pc niet meer zo enorm diep in de buidel te tasten. Met ons bouwvoorstel voor een high-end pc knutsel je een aangenaam stille, efficiënte pc in elkaar die prima geschikt is voor veeleisende software en games.
een en ander te optimaliseren. De minimale eisen zijn USB 3.1 Gen 2 met type A- en type C-poorten, 6 × SATA 6G, een M.2-slot voor snelle ssd's en vier geheugenslots. Op het moment van schrijven bleven alleen moederborden met X370-chipset als keuze over. We hebben gekozen voor een van de meer betaalbare alternatieven in de vorm van de MSI X370 SLI Plus. Naast de eisen die we net al aangaven, biedt hij meerdere PCIe- en PEG-slots voor uitbreidingskaarten.
Goed geheugen
Bij Ryzen zijn er nog issues met betrekking tot geheugencompatibiliteit. We hebben de compatibiliteitslijst van het moederbord erbij gepakt. Het was de bedoeling om DDR4 2666-geheugen in te bouwen. Vooral games hebben veel profijt van de hogere geheugensnelheid. Veel van de modules op de lijst draaiden echter slechts op DDR4 2133-snelheid, hebben maar 4 GB aan capaciteit of zijn overpriced modules voor overklokkers die slecht verkrijgbaar zijn.
Uiteindelijk is onze keuze gevallen op DDR4 2400-geheugen van Samsung. We hebben gecontroleerd dat het om single rank-modules gaat. Zodra je dual rank-modules in de slots hebt zitten en gaat uitbreiden met twee extra reepjes, draaien de modules volgens AMD nog maar maximaal op DDR4 1866-snelheid. Met 16 GB geheugen kan de pc voorlopig wel uit de voeten. Creatieve tools als Adobe Premiere en een aantal games zoals Prey hebben deze hoeveelheid nodig om optimaal te kunnen draaien.
Om je besturingssysteem en programma's snel up and running te hebben hebben we de Crucial MX300 ssd gekozen. Deze biedt een ruime hoeveelheid opslag voor programma's en games. GTA V of Battlefield 1 hebben elk meer dan 50 GB aan ruimte nodig, dus de hoeveelheid GB's is geen overbodige luxe. Het inbouwen van een M.2-ssd is wat gepriegel. Die halen wel hogere sequentiële snelheden, maar de geringe extra performance in de praktijk vinden we de extra meerprijs niet waard.
Voor dit bouwvoorstel zijn we op zoek gegaan naar een andere behuizing. De Be quiet! Pure Base 600 is door de modulaire opbouw makkelijk aan de overige hardware aan te passen. Er zitten al twee stille kastventilatoren in. De miditower in ATX-formaat, heeft voldoende plek om uit te breiden. Dankzij twee 5,25"-slots kun je er een optionele dvd-brander en harde schijf met trillingsdemper in kwijt.
Ook voor gamers
AM4-moederborden hebben displayaansluitingen aan boord. Bij Ryzen 5- en 7-systemen heb je een losse grafische kaart nodig omdat de cpu geen geïntegreerde grafische unit heeft. De Ryzencombiprocessors met geïntegreerde Vega-gpu verschijnen volgens AMD pas tegen het eind van het jaar. Voor het basissysteem hebben we gekozen voor een Nvidia GeForce GTX 1050 van Gigabyte. De 3D-performance was niet zo van belang. Stil, veel videofuncties en 4K-video-outputs vonden we belangrijker. De grafische kaart kan via DisplayPort 1.4 en HDMI 2.0b twee UHD-monitoren met 60 Hz aansturen en heeft geen aparte stroomstekker nodig.
Om te gamen in full hd heb je meer grafische power nodig. De GeForce GTX 1060 kan dit prima aan. De variant die we hebben gekozen kan vier monitoren tegelijk aansturen. Met een parallelle aansturing via twee van de drie DisplayPort 1.4-aansluitingen zijn zelfs toekomstige 8K-displays (7680 × 4320) aan te sturen. Zes in plaats van drie gigabyte GDDR5-geheugen was een ander belangrijk punt, aangezien je anders bij moderne 3D-games niet genoeg geheugen beschikbaar hebt. De GTX 1060 is ook geschikt voor VR.
Alternatieve gpu's
Gamen in 4K en met een flink detailniveau zorgt voor een wat hoger prijskaartje qua gpu, zeg 500 euro. Ondanks een flinke performance blijft de GeForce GTX 1070 van Gainward dankzij twee grote ventilators onder flinke belasting lekker stil. Er zit een groter koellichaam op geschroefd, dus de kaart beslaat vergeleken met de GTX 1050 en GTX 1060 drie in plaats van twee slots. Het soort en het aantal aansluitingen is hetzelfde als bij de GeForce GTX 1060. Meerdere highres schermen tegelijk met pixels vullen is geen enkel probleem.
Voor ons bouwvoorstel hebben we ook AMD Radeon-kaarten uit de RX 500serie bekeken. De RX 550 zou interessant zijn voor het basissysteem, maar die konden we nog niet kopen. De Radeon RX 580 is onder de loep genomen als alternatief voor de GeForce 1060. Bij dezelfde 3Dbelasting slurpte onze Ryzen-pc dan 100 watt meer en produceerde meer lawaai. Wil je toch liever een AMD-gpu, kijk dan eens naar de Sapphire Nitro+ Radeon RX 580 8GB (8GD5). Deze kost zo'n 330 euro.
De hardware wordt van stroom voorzien door een voeding van 400 watt van Be Quiet!. Deze is bij een hoge belasting efficiënt en blijft ook nog lekker stil [1]. Met twee 6+2pins PEG-stekkers sluit je de high-end gpu's aan. De 400 watt is meer dan voldoende voor de maximale configuratie met de GeForce GTX 1070. Er is nog voldoende ademruimte om nog meer onderdelen of een krachtigere cpu te gebruiken. Let bij het bestellen van de onderdelen op de productnamen van de onderdelen zoals vermeld in de tabel. Bij grafische kaarten kom je vaak versies tegen met dezelfde gpu, maar een andere koeler of ventilator. Dan kan er flink wat verschil in geluidsniveau zitten.
Toekomst-proof
De Ryzen-pc is nog verder te customizen als je dat wilt. We hebben als voorbeeld een dvd-brander en harde schijf genomen. De schijf monteerden we in een trillingsdempend frame, waardoor er in
idle en bij schrijftoegang slechts 0,2 sone lawaai werd geproduceerd.
We hebben deze configuratie ook getest met het topmodel, de Ryzen 7 1800X. De voeding en cpu-koeler hebben genoeg reserves om dit aan te kunnen. Als je wat euro's wilt besparen en geen acht kernen nodig hebt, kies dan voor de quadcore Ryzen 5 1500X of de hexacore Ryzen 5 1600X. Deze hebben een wat hogere kloksnelheid dan de Ryzen 7 1700. In 3D-games halen ze een vergelijkbare framerate.
Ook hebben we de geheugenbanken volgestopt met 64 GB geheugen in de vorm van vier DDR4-2133-geheugenmodules van G-Skill (F4-2133C15Q-64GVR). Het geheugen draaide ondanks alle bezette slots stabiel op DDR4-2133. Voor maximale ssd-performance is er een M.2-slot voor een NVMe-PCIe-ssd. Wij testten een Samsung 960 Pro met 512 GB capaciteit. Deze is via vier PCIe 3.0-lanes verbonden. De Ryzen-pc kon hier prima van booten. De snelheden lagen op 3,5 GB/s lezen en 2,1 GB/s schrijven.
Bij een ssd of harde schijf heb je behoorlijk wat keus. Het is ook prima om een andere ATX-behuizing te gebruiken. Maar de meeste kastventilatoren die daarbij worden meegeleverd zijn verre van stil. Hierdoor zul je ze waarschijnlijk toch weer gaan vervangen voor wat stillere versies.
Grotere wijzigingen zoals een ander moederbord of andere voeding zijn geen goed idee. Dan verandert namelijk de compatibiliteit, het verbruik en de geluidsproductie van de pc. Neem twee tot vier uur de tijd om de pc in elkaar te schroeven. Het enige wat je aan gereedschap nodig hebt is een lange kruiskopschroevendraaier. Koelpasta wordt bij de cpu-koeler meegeleverd. Bij de behuizing en voeding zitten montagemateriaal en kabelbinders. Op de foto's op de vorige pagina's staan een aantal tips en punten waar het fout kan gaan afgebeeld. Als er iets onduidelijk is, kun je het beste de meegeleverde handleidingen erbij pakken.
Handwerk
Voordat je de onderdelen gaat monteren, ga je een aantal zaken aan de kast veranderen. De afneembare plastic kap op de bovenkant gaat eraf en de kastventilator aan de voorkant komt op deze vrije plek,
zodat hij naar boven de warmte afvoert. Zo verdwijnt de warme lucht van de cpu en grafische kaart wat makkelijker uit de kast. Bij de tests met een ongewijzigde ventilatorconfiguratie hoopte warmte zich op, waardoor de ventilatoren onder belasting sneller moesten draaien en meer geluid maakten.
In de volgende stap plaats je buiten de kast de cpu, cpu-koeler en het geheugen op het moederbord. Let erop geen pinnetjes van de Ryzen-cpu te verbuigen. Een kleine driehoek markeert de plek op de socket waar de hoek van de cpu moet komen die een driehoekje heeft.
Vergeet niet om de koelpasta aan te brengen. Plaats de cpu-koeler zo, dat de rondingen van de heatpipes in de richting van de geheugenmodules wijzen. Fixeer de koeler met de clips op het retentionframe. Stop de twee geheugenmodules in de geheugenslots A2 en B2.
Nu zijn de drives, I/O-afdekplaatje van het moederbord en de voeding aan de beurt. De ventilator van de voeding hebben we naar beneden laten wijzen. De voeding krijgt wat bescherming tegen stof door een stoffilter. Als je de pc op hoogpolig tapijt neerzet, is het beter om de ventilator naar boven te laten wijzen. De ssd hebben we in de onderste drivecage gestopt. Gebruik op deze plek de SATA-kabel met de haakse stekker, aangezien de afstand tot de wand van de kast daar wat kleiner is.
Zet het moederbord op de afstandsbussen en verbind alle kabels voor SATA, power, front-aansluitingen en knoppen met het moederbord (zie opmerking bij afbeelding 6). Schroef het moederbord vast. Let erop dat je de kabel van de kastventilator losmaakt van de 3pins-aansluiting van de kast en op de SYS_FAN1aansluiting prikt. De bovenste ventilator sluit je aan op SYS-FAN3. Alleen op deze manier haalt de Ryzen-pc het door ons gemeten lage geluidsniveau.
De header voor de usb-aansluitingen aan de voorkant (JUSB4) naast de SATApoorten werkt op de USB 3.1 Gen 2-snelheid van meer dan 950 MB/s. We hadden echter last van verbindingsproblemen. Het is beter om de front-aansluitingen via de JUSB3-header aan te sluiten, aan de onderste rand van het moederbord. Deze werkt in de USB 3.0-modus, doet prima zijn werk en haalt snelheden tot 460 MB/s.
Als je een GTX 1060 of GTX 1070 inbouwt, moet je niet vergeten om de PEGstroomstekker (VGA1) te gebruiken. Wil je daarnaast zowel een optische drive als een harde schijf inbouwen, regel dan nog een extra SATA-kabel. MSI levert er bij de X370 SLI Plus slechts twee mee.
Doel in zicht
De Ryzen-pc met zijn 35 watt is vergeleken met ons eerdere bouwvoorstel voor een zuinige pc (11 watt) niet echt de allerzuinigste. Als je nu al veel kernen tegelijk belast of op de aankomende multithread-programma's voorbereid wilt zijn, krijg je met dit bouwvoorstel een krachtige pc voor zo'n 1200 euro. Ter vergelijking: onze workstation-pc met Intel hexacore Core-7-6800K kost 400 euro meer, maar is in de rendering benchmark Cinebench R15 toch 25 procent langzamer.
Ondanks al die power is de Ryzen-pc nauwelijks hoorbaar. Idle blijft hij onder de meetgrens van ons geluidsmetingssysteem. Als alle acht kernen het druk hebben, hoor je van erg dichtbij alleen de ventilators zachtjes hun werk doen. Ook als alle acht de kernen en de GeForce 1070 hard aan het werk zijn, ligt de cpu-kerntemperatuur onder de 70 graden. Het enige minpunt is de boottijd: deze is wat lang vergeleken met de Core i-cpu's. Alle AM4-moederborden hebben hier tot nu toe last van.
Heb je jezelf een paar uur leuk vermaakt met het bouwen van de pc, dan rest nog het instellen van het besturingssysteem. Hoe je het BIOS en Windows en Ubuntu optimaal instelt, lees je in de volgende twee artikelen.
"Het enige wat je aan gereedschap nodig hebt is een lange kruiskopschroevendraaier"