Tips om zelf je pc te bouwen
Tips om zelf pc's te bouwen
Als je je pc zelf samenstelt, kun je alle onderdelen precies op maat en volgens jouw wensen combineren. Onze praktische tips helpen je om standaard valkuilen te vermijden.
Het is niet uitzonderlijk ingewikkeld om een pc in elkaar te schroeven. In het simpelste geval heb je genoeg aan zeven componenten: behuizing, voeding, moederbord, processor, processorkoeler, geheugenmodules, ssd of harde schijf en wat kabels. Verder heb je net als bij een kant-en-klare pc nog een toetsenbord, muis, monitor, printer, netwerk, stopcontact enzovoort nodig. Maar als je zelf de pc-onderdelen uitkiest en monteert, zijn er een aantal valkuilen. Door daar rekening mee te houden, voorkom je problemen.
Eerst lezen, dan schroeven
Veel problemen ontstaan doordat mensen een functie of montagestap niet goed begrepen hebben. Wat helpt is een goede voorbereiding: lees de handleidingen goed door, zoek informatie op internet of bekijk YouTube-video's. Als er echt vragen overblijven, neem je desnoods contact op met de fabrikant. Wat je in ieder geval niet moet doen is met geweld componenten combineren. Een opgeruimde werkplek helpt. Zorg voor genoeg ruimte en goede verlichting, leg schroeven en kleine onderdelen geordend neer en fotografeer iets (met je smartphone) voordat je het demonteert. Raak contacten op moederborden, PCIe-kaarten en geheugenmodules niet met je vingers aan. Zweet, huidvet en vuil kunnen namelijk het contact verstoren en elektrostatische ontladingen van je lichaam kunnen kwetsbare componenten beschadigen.
Het kwetsbaarste onderdeel is de processorsocket, vooral bij de platforms die meer dan 1000 contactveertjes hebben voor pinloze processors met een zogeheten ‘Land Grid Array' (LGA). Veel moederbordfabrikanten geven geen garantie als er veertjes verbogen of vuil zijn. Ga pas aan de gang met koelpasta als de cpu goed in de socket vastzit. Een hoeveelheid ter grootte van een erwtje midden op het afdekplaatje (heatspreader) van de cpu is voldoende. Door het vastzetten van de koeler wordt de pasta vanzelf verdeeld over het oppervlak. Bij veel koelers is al koelpasta aangebracht en hoef je zelf geen koelpasta toe te voegen. Vaak moet je een beschermkapje of folie verwijderen van de koeler voordat je hem monteert.
Processor, koeler en geheugen kun je het beste op het moederbord monteren voordat je die laatste in de behuizing plaatst. Je kunt ze dan beter op de juiste manier plaatsen en bevestigen. Het is wel handig om het moederbord eerst zonder componenten een keer in de behuizing te laten zakken: zo kun je nagaan of de achterplaat goed past en of de benodigde afstandshouders in de behuizing op de goede plaats zitten. Verwijder eventuele overtollige afstandshouders, zodat ze geen kortsluiting kunnen veroorzaken.
Monteer de fans voor de behuizing, de voeding en de schijfstations in de behuizing voordat je het moederbord inbouwt. De grote cpu-koeler zit anders vaak in de weg. Zet kabels vast op het moederbord voordat je hem helemaal vastschroeft, anders kun je misschien niet meer goed bij de aansluitingen. Voordat je het systeem inschakelt, moet je nog controleren of er geen schroefjes of andere losse onderdelen op het moederbord liggen.
Bekabeling
Het gebeurt nogal eens dat een zelfbouwpc niet start omdat de ATX12-stekker van de voeding niet in het moederbord geplugd is of de zes- of achtpolige voedingskabel voor de grafische kaart niet is aangesloten. Let
op: een ATX12V- en (deelbare) EPS12V-stekker zijn onderling uitwisselbaar, maar niet met een PCIe-stekker voor de voeding van de grafische kaart. Het is belangrijk, maar soms moeilijk te zien, dat je het stekkertje van de behuizings-led niet verkeerd om op de header van het moederbord (PWR LED) steekt. Hetzelfde geldt bij de led voor schijftoegang (HDD LED). De 4-polige stekker van de cpu-koeler moet worden aangesloten op de fanheader CPU_FAN, niet op andere headers zoals CHA_FAN (voor de behuizing) of OPT_FAN. Gebeurt dat niet, dan verhindert het BIOS mogelijk het opstarten, omdat de processorkoeler lijkt te ontbreken. De toerentalregeling op basis van de cpu-temperatuur werkt normaliter ook alleen voor CPU_FAN.
Als je pc na het opbouwen wel start, maar er geen beeld op de monitor verschijnt, moet je even controleren waar de HDMI- of DisplayPort-kabel is ingeplugd. Als er een losse grafische kaart is ingebouwd, moet hij daarop zijn aangesloten, niet op eventuele aansluitingen van het moederbord. Bij Ryzens is er geen geïntegreerde grafische chip, maar wel bij Intels LGA1151-chips.
KISS
Een component die niet aanwezig is, kan geen problemen veroorzaken. Dat is de gedachte bij toepassen van het concept met de mooie Engelstalige benaming KISS (Keep It Simple, Stupid). Daarom kiezen we in onze bouwvoorstellen bijvoorbeeld voor het beperken van de geluidsproductie (stille cpu-koeler, stille grafische kaart) in plaats van het inbouwen van allerlei extra geluiddempende middelen, die weer problemen met de koeling kunnen veroorzaken.
Bij de voeding kijken we naar een goede efficiëntie bij weinig belasting en vermijden we overbodige reserves, waarmee verliezen worden beperkt. Een lager verbruik leidt tot lagere stroomkosten, maar ook lagere ventilatortoerentallen en daarmee minder lawaai. We hebben bovendien zoveel mogelijk gekozen voor goed verkrijgbare onderdelen, die desnoods door vergelijkbare componenten vervangen kunnen worden. We kiezen vaak voor moederborden zonder extra's als geïntegreerde wifi-module of SPDIF-uitgang. Die zijn vaak duurder en hebben misschien nadelen zoals een hoger energieverbruik of slechtere ventilatorregeling. Je kunt de extra's als je wilt gemakkelijk via USB toevoegen. Waar dat kon hebben we goed geteste componenten voor meerdere bouwvoorstellen gebruikt.
Tot slot proberen we niet de maximale performance te persen uit elke component: overklokken zorgt niet alleen voor meer warmte, maar vergroot ook het risico op geheugenfouten en lastig te traceren, incidentele crashes. We vermijden dure producten met bijzondere overklokfuncties, die zorgen voor extra complexiteit. Dat betekent niet dat je niet kunt overklokken: ga gerust je gang, maar wel op eigen verantwoordelijkheid.
BIOS-instellingen en drivers
Moderne systemen halen hun standaardinstellingen uit het UEFI-BIOS en draaien dan met ‘Bios Setup Defaults'. Vaak kan het systeem energiezuiniger en stiller werken als je de BIOS-instellingen aanpast. Schakel bijvoorbeeld energiebesparende functies in van de cpu, PCIe en SATA en pas de ventilatorcurves aan van de koelers. Tips hiervoor vind je via de link op het einde.
Installeer het besturingssysteem pas nadat je het BIOS naar wens hebt ingesteld. Bij Windows 10 gebruik je een usb-stick met de installatiebestanden van Windows 10 1709 Fall Creators Update, omdat daarin drivers zitten voor nieuwe componenten zoals Intels netwerkchip I219-V. Start na de installatie van Windows 10 handmatig Windows Update, zodat eventuele extra (updates van) drivers worden opgehaald. Bij Ryzen-systemen is de AMD-chipsetdriver belangrijk. Voor Intel-chipsets haalt Windows Update automatisch de juiste drivers binnen, net als voor de HD Graphics. Handmatige installatie is alleen nodig bij de Intel-drivers voor Rapid Storage Technology (RST), de audiodriver (via de moederbordfabrikant) en bij een losse grafische kaart de driver van AMD of Nvidia. Na het installeren kun je met de gratis benchmark Cinebench R15 controleren of het systeem volgens verwachting presteert. Met de ‘Torture Test' van het priemgetallen zoekprogramma Prime 95 belast je de cpu maximaal, zodat je de koeling kunt testen.
Praktijk en garantie
Bij een zelfbouw-pc gaat eerder iets mis dan bij kant-en-klare pc's die met duizenden van de lopende band rollen, zelfs als je alleen de beste componenten gebruikt. Het belangrijkste voor een betrouwbaar systeem zijn goede tests en praktijkervaringen. Dat zit verwerkt in onze bouwvoorstellen, maar al naargelang hardware- en firmwareversies kun je bij afzonderlijke componenten toch op hobbels stuiten.
Het is bij een zelfbouw-pc lastiger om een beroep op de garantie te doen dan bij een kant-en-klare. De winkelier (niet de fabrikant) is je aanspreekpunt en die komt snel in de verleiding om de schuld af te schuiven in de trant van ‘Dat het moederbord niet werkt ligt vast aan de voeding'. Als je daar geen zin in hebt, kun je beter een kant-en-klare pc aanschaffen of het gewenste systeem laten bouwen door een winkelier die pc's op maat levert. Bij onze bouwvoorstellen werken we niet samen met winkeliers, om een onafhankelijk advies te kunnen geven.
Houd er rekening mee dat bij zelfbouw documentatie soms ontbreekt of alleen in een vreemde taal beschikbaar is en dat je wat plooien moet gladstrijken. Het gaat erom dat je ook plezier beleeft aan het zelf in elkaar zetten! Je leert op die manier bovendien je pc kennen en kunt hem gemakkelijker repareren als er een onderdeel uitvalt.