Deze keer graag goed!
Windows 10 versie 1809 staat voor de deur
De volgende versie van Windows 10 moet als het goed is op dit moment te downloaden zijn. Bij de verder gevorderde previewversies was al te zien wat voor nieuws er te beleven zal zijn.
Om de zes maanden komt er een nieuwe Windows 10 als functieupgrade. De volgende is versie 1809 alias de 'Oktober 2018 Update'. Die moet ergens tussen eind september en half oktober officieel klaar zijn, dus zou op het moment dat je dit leest al gedownload moeten kunnen worden. Microsoft heeft met de upgrades van de laatste maanden en jaren niet echt een gelukkige hand gehad. Telkens weer zaten er wat kinderziektes in de nieuwe releases. De druk om het dit keer wel goed te doen zal dan ook bijzonder hoog zijn: versie 1809 moet de basis worden voor twee versies die Microsoft vervolgens tien jaar lang van updates wil gaan voorzien. Dat is aan de ene kant de Enterprise Edition LTSB en aan de andere kant Windows Server 2019.
We hebben inderdaad ook de indruk dat Microsoft ondanks de vele nieuwtjes dit keer voorzichtiger te werk gaat. De previewversies in het bètatestprogramma Windows Insider hebben voor het laatst op 8 augustus nieuwe features gekregen. Dat zal ongeveer anderhalve maand voor de release van de nieuwe versie via Windows Update zijn – bij vorige versies zat daar wat minder tijd tussen.
Ook met complexe features is men blijkbaar wat voorzichtiger: de al sinds eind 2017 in het bètaprogramma geteste 'Sets' zitten er bijvoorbeeld ook dit keer niet in. Die apparaatonafhankelijke werkomgevingen presenteren geselecteerde Microsoft-apps als Mail, Office en browsers en dergelijke in een enkel venster met tabbladen. Een nieuwe herkenningsfunctie van de eigen virusscanner voor verdacht gedrag van programma's is er eveneens na een korte testfase weer uitgevlogen. Toch zit er nog wel wat aan nieuwe functies in versie 1809.
Notepad kan meer
Het Kladblok, dat ook wel onder de naam Notepad bekend is, is een van de oudste bekende in Windows zittende programma's. In versie 1809 heeft Microsoft daar na een lange eeuwigheid een paar functies aan toegevoegd. Notepad ondersteunt nu
Linux/Unix- en Mac-regelafbrekingen. De zoekfunctie kan het zoeken aan het begin van een document voortzetten. Daarvoor moet je bij het zoekvenster een vinkje zetten voor 'Rondom teruglopen' – wat een wat ongelukkige vertaling is van het engelse 'wrap around'. De tekstweergave is rechtstreeks met Ctrl +, Ctrl - en Ctrl plus je muiswieltje van grootte te veranderen. Als het automatisch teruglopen van langere regels ingeschakeld is, dan meldt de statusbalk op de onderste vensterrand het juiste aantal regels en kolommen.
Nieuwe apps
'Knipsel en aantekening' is een gemoderniseerde variant van de al sinds Windows Vista meegeleverde 'Snipping Tool'. Het kan wat meer dan zijn oudgediende voorloper: beeldschermuitsnedes zijn voor het opslaan te voorzien van verklaringen en notities met de Windows-Ink-functie. Met de muis, stylus of vinger kun je ook een niet-rechthoekig bereik selecteren. Op den duur moet de desktopversie in Microsofts optiek uit het systeem verdwijnen, maar vooralsnog zit het er nog gewoon in.
De app 'Jouw telefoon' is een soort remote-fotobrowser voor smartphones. Daar moet minstens Android 7 op draaien. Als je op je smartphone de app 'Microsoft Apps' uit de Play Store installeert en daar bij inlogt met hetzelfde Microsoft-account als op de pc, kun je de foto's van de smartphone op de pc bekijken, opslaan en bewerken – en dat zonder dat de smartphone via usb op de pc aangesloten hoeft te zijn. Voor iOS bestaat die functie op dit moment nog niet, en het is nog de vraag of en wanneer die gaat komen.
Edge: daar gebeurt wat
Microsoft beschouwt de browser Edge als een van de paradepaardjes van Windows 10, dus ligt het voor de hand dat die regelmatig nieuwe functies krijgt.
Dit keer is Microsoft op verschillende vlakken in de weer geweest. Het is heel handig dat het automatisch afspelen van audio- en videocontent nu standaard te voorkomen is. Dat activeer je via de Edgeinstellingen bij 'Geavanceerd'. Bovendien kun je het automatisch afspelen ook voor elke website apart instellen. Daarvoor klik je op het informatie- of het slotpictogram links naast de adresbalk.
De menu's zijn opgeruimder en de browserinstellingen zijn in categorieën opgedeeld. Met een rechter muisklik op het Edge-pictogram op de Taakbalk van Windows krijg je een lijst met vaak bezochte websites te zien. Die kun je daar vastpinnen als je dat wilt. Pictogrammen voor favorieten, downloads en leeslijsten en dergelijke kun je in de toolbar verbergen of weergeven.
Bij de Leesweergave bieden de Leerhulpmiddelen duidelijk meer achtergrondkleuren om uit te kiezen dan voorheen. De functie 'Regelfocus' bij de 'Voorkeursinstellingen voor lezen' beperkt het leesbare deel tot een paar regels – dat kan helpen om je beter op een tekst te kunnen concentreren. Als je bij de Leesweergave een woord selecteert, laat Edge een woordenlijst zien – en met een klik het complete woordenboekitem. Althans, dat is de bedoeling, want voor het Nederlands was er nog geen woordenlijst beschikbaar.
Microsoft wilde bij het weergeven van pdf-documenten in Edge de renderingsnelheid verhogen. Als je nu door een lange pdf scrolt, moet je nog maar zelden witte pagina's te zien krijgen.
Diverse nieuwe groepsrichtlijnen helpen systeembeheerders om de browser voor Active-Domain-deelnemers te configureren. Een lijst met details over de nieuwe richtlijnen is online beschikbaar (zie de link onderaan dit artikel).
Klembord
Microsoft heeft in mei 2017 al een 'Cloud Clipboard' aangekondigd. Nu zit die functie er eindelijk in: naar wens kan het klembord zijn content ook in de cloud opslaan, of preciezer gezegd: in je Microsoft-account. Dat kan heel handig zijn om tekstblokken bij het werken met meerdere computers van A naar B te kopiëren, zonder dat je daar OneDrive, e-mail of andere middelen voor nodig hebt. Afbeeldingen mogen volgens Microsoft daarbij maximaal 4 MB groot zijn – maar bij een test werkte dat af en toe niet echt lekker en zagen we ze aan de andere kant niet op het klembord verschijnen.
Om ervoor te zorgen dat het kan werken, moet je je op beide computers met hetzelfde Microsoft-account aanmelden en de functie activeren – dat gaat via de Instellingen bij 'Systeem / Klembord'. Als de schakelaars 'Klembordgeschiedenis' en 'Synchroniseren tussen apparaten' aanstaan, kun je kiezen of gekopieerde tekst automatisch of pas na een aparte muisklik in de cloud moet komen te staan.
Het invoegen gaat met Windows+V: die toetscombinatie opent een venster met de inhoud van het Klembord. Daar zit ook een geschiedenis van het Klembord bij – daarmee kun je ook eerdere elementen te zien krijgen en invoegen.
Die Klembordgeschiedenis is overigens ook geheel zonder cloud te gebruiken: zet bij de Klembordinstellingen alleen 'Klembordgeschiedenis' aan, maar de functie 'Synchroniseren tussen apparaten' dus niet. Met de functie 'Klembordgegevens wissen' verwijder je de complete inhoud van het Klembord zowel van de pc als van het Microsoft-account.
Als de schakelaars bij de instellingen uit staan, gedraagt het Klembord zoals het dat bij de eerdere Windows-versies ook deed. We hebben nog geen testsysteem gehad waarbij het opslaan van het Klembord in de cloud of de Klembordgeschiedenis standaard geactiveerd waren – als je die wilt gebruiken, zul je die dus eerst aan moeten zetten.
Zoekfunctie
Het zoeken op de desktop, wat je activeert door op de Windows-toets te drukken en de gezochte tekst in te typen, heeft bij versie 1809 een breder zoekvenster met meer opties. Het programma biedt bijvoorbeeld snelkoppelingen voor het uitvoeren met administratorrechten en naar de laatst geopende documenten. Aan de bovenrand van het zoekvenster kun je een zoekopdracht inperken tot een categorie van elementen, bijvoorbeeld foto's, documenten of apps.
Je kunt in het zoekvenster rechtstreeks scrollen door zoekresultaten van internet. Bovendien moet het zoeken op internet meteen ook de officiële downloadbronnen van gangbare software vinden en directe links naar de gewenste downloads kunnen
presenteren. Bij het testen werkte dat alleen nog met een Engels taalprofiel, en dan nog alleen rudimentair.
Puur optisch
Microsoft heeft maar een klein beetje aan het uiterlijk van de bedieningsinterface gedaan. Het 'Fluent Design' met sterkere transparantie-effecten voor moderne apps werkt nu ook bij de eigen virusscanner, bij het Taakbeheer en in verschillende snel- en drop-downmenu's.
Als je de donkere app-modus gebruikt – die je kunt activeren bij de Instellingen met 'Persoonlijke instellingen / Kleuren' – krijg je ook de Verkenner en een paar andere elementen van de bedieningsinterface in een kleurschema met lichte letters op een donkere achtergrond te zien.
Echt uniform is dat echter nog niet: als je van de Verkenner naar het klassieke Configuratiescherm gaat, is de achtergrond plotsklaps weer licht.
Security
Het 'Windows Defender-beveiligingscentrum' heeft in versie 1809 simpelweg de naam 'Windows-beveiliging' gekregen. Een onderdeel daarvan is de Windows Defender Application Guard, een sandbox voor de browser Edge.
Tot nu toe moest die met behulp van het Groepsbeleid geconfigureerd worden. In de toekomst zijn een aantal instellingen ook rechtstreeks in 'Windows-beveiliging' in te stellen.
Als aan de systeemeisen wordt voldaan (processor vanaf vier kernen met hardwarevirtualisatie, minstens 8 GB RAM en Windows 10 Pro of hoger), dan moet bij 'App en browserbeheer' een categorie voor geïsoleerd browsen te zien zijn. De 'Bescherming tegen ransomware' bij 'Virus- en bedreigingsbeveiliging' (voorheen 'Controlled folder access' of 'Gecontroleerde maptoegang') kan als beveiligde map bovendien een map van OneDrive toevoegen, om bestanden na een infectie weer te kunnen herstellen.
Microsoft was oorspronkelijk nog van plan om ook de virusbeveiliging van een nieuwe herkenningsfunctie te voorzien om programma's die zich verdacht gedroegen te kunnen blokkeren. Maar Microsoft heeft die functie inmiddels uit de previewversies gehaald – die was blijkbaar nog niet voldoende uitgerijpt om breed ingezet te kunnen gaan worden.
Invoerhulp
Microsoft neemt het makkelijker kunnen bedienen sinds de eerste versie Windows 10 steeds serieuzer. Ook in versie 1809 zijn er daarom weer een paar veranderingen en verbeteringen.
Bij de Instellingen kun je bijvoorbeeld bij 'Toegankelijkheid / Vergrootglas' het vergrotingsinterval bij het zoomen met het vergrootglas nu op 5 procent instellen – bij versie 1803 was 25 procent nog de kleinste zoomstap. Bovendien kan de muis indien gewenst op het midden van het scherm gefixeerd blijven staan, zodat bij bewegingen met de muis in eerste instantie de beelduitsnede verschuift en de muis pas bij het bereiken van de schermrand gaat bewegen.
Bij de spraakuitvoer moet de door het toetsenbord ondersteunde navigatie nu aan de gangbare spraakuitvoer-software aangepast zijn. In de scanmodus moet dat het selecteren van tekst in Edge, Word, Outlook en andere apps mogelijk maken. Dialoogboxen worden automatisch voorgelezen. Met CapsLock+F1 open je bij een actieve spraakuitvoer een lijst van alle toetsenbordcommando's. Microsoft heeft al die veranderingen in een online document gepubliceerd (zie de link onderaan dit artikel).
Met een schuifregelaar bij 'Toegankelijkheid / Beeldscherm' kun je de grootte van het desktopfont nu traploos vergroten. De grootte van de knoppen en pictogrammen en dergelijke blijft daarbij grotendeels hetzelfde – in tegenstelling tot bij het schalen van de desktop met behulp van de instelling 'Systeem / Beeldscherm', waarmee alle elementen vergroot worden, en die je normaal gesproken hoger moet zetten als de pixeldichtheid van de monitor hoger is.
Overvloed aan instellingen
Bij elk nieuwe versie van Windows 10 zijn er wel kleine veranderingen aan de Instellingen-app geweest omdat Microsoft langzaam maar zeker de menu's van het klassieke Configuratiescherm overhevelt naar Instellingen.
Bij 'Systeem / Beeldscherm' is er bijvoorbeeld een submenu voor HDR-kleurweergave met de naam 'Windows HD Color-instellingen'. Daar kun je instellen of de HDR-mogelijkheden van de grafische chip en het display – voor zover aanwezig – gebruikt moeten worden, evenals een grotere kleurruimte (Wide Color Gamut, WCG). Wat de WCG-switch precies doet en hoe dat samenwerkt met een eventueel geïnstalleerd kleurenprofiel van een gekalibreerde monitor, staat echter nog open. Microsoft heeft een aantal tips voor de HDR-weergave in ieder geval wel in een online support-document gezet – zie de link onderaan dit artikel.
De opties voor het geluid die bij 'Systeem / Geluid' staan, hebben er bij deze nieuwe versie van Windows 10 ook wat nieuws bij gekregen: de Apparaateigen-
schappen zijn nu ook daar rechtstreeks in te stellen. De desbetreffende module zit net als voorheen in het oude Configuratiescherm.
Op apparaten die een simkaart hebben, staat bij het onderdeel 'Netwerk en internet / Dataverbruik' nu een aparte teller voor het datavolume dat via een roamingverbinding wordt gebruikt.
Voor openbaar toegankelijke computers die een browser ter beschikking stellen (zogeheten kiosk-pc's) is er sinds Windows 8.1 al de functie 'toegewezen toegang'. Bij 'Accounts / Gezin en andere gebruikers' heeft Microsoft bij versie 1809 de wizard 'Een kiosk instellen' ingebouwd waarmee je de belangrijkste configuratiestappen voor een kiosk-pc in één keer kunt laten uitvoeren, oftewel een account aanmaken, de app selecteren en in het geval van Edge de startpagina en het refresh-interval daarvan instellen. De assistent heeft bovendien al kant-en-klaar gedefinieerde profielen voor het gebruik 'Als digitaal teken of interactief beeldscherm' (een full-screen openbaar beeldscherm met of zonder interactiemogelijkheden) en 'Als openbare browser' met beperkte bedieningsmogelijkheden.
De regionale instellingen van Windows, de extra's voor de weergavetaal van de interface en andere relevante details waaronder het datumformaat en welke dag van de week als eerste dag moet worden beschouwd, zitten nu ook rechtstreeks in de Instellingen en hebben daar het eigen submenu 'Gegevensnotaties wijzigen' gekregen bij 'Tijd en Taal / Land/regio'.
Bij 'Apps / Video afspelen' kun je instellen dat Windows de weergave van videocontent op apparaten met een helderheidssensor automatisch moet aanpassen aan erg heldere lichtomstandigheden.
Als je de Remote Server Administration Tools (RSAT) nodig hebt, hoef je die bij versie 1809 niet meer handmatig eerst bij Microsoft te downloaden, maar kun je die als extra Windows-onderdeel zelf installeren. Dat kan via de Instellingen bij 'Apps / Apps en onderdelen / Optionele onderdelen beheren' en dan 'Een onderdeel toevoegen'.
Wat klein spul
In Windows 10 versie 1803 kon je al lettertypen via de Store installeren. Dat is handig voor gebruikers zonder administratorrechten – de lettertypen worden dan alleen geïnstalleerd voor de gebruiker die ze downloadt. Bij versie 1809 werkt dat ook zonder Store: met een rechter muisklik op een lettertypebestand kun je kiezen uit 'Installeren' of 'Installeren voor alle gebruikers'. Voor die tweede optie heb je dan wel administratorrechten nodig.
Ook voor bezitters van VR-brillen is er wat nieuws te melden. In Microsoft-taal heet dat 'mixed reality'. Het is bijvoorbeeld niet meer nodig om een hoofdmonitor op de pc aan te sluiten. Met Quick Actions kun je de Capture Tools nu in een handomdraai oproepen en onder andere de tijd weergeven. Een 'flashlight'-functie werkt als een video-pass-through, zodat je voor eenvoudige handelingen in de buitenwereld de headset niet hoeft af te zetten.
Het afbeeldingsformaat HEIF (High Efficiency Image File) was met Windows 10 versie 1803 al te openen, maar bij de nieuwe versie kun je dergelijke afbeeldingen in de Foto-app nu ook draaien en de metadata bewerken.
Bij het draadloos versturen van beeldschermcontent naar een Miracast-display verschijnt aan de bovenste beeldschermrand een infobalk waarmee de verbinding te beëindigen is, of je verschillende latenties kunt instellen.
Microsoft heeft bij het procesoverzicht van het Taakbeheer twee kolommen toegevoegd voor het huidige energieverbruik en een trend van dat verbruik voor de afgelopen minuten.
De Register-editor (regedit.exe) geeft bij versie 1809 voorstellen ter aanvulling bij het intypen van sleutelpaden op de adresbalk. Dat kan het navigeren door zeer lange sleutellijsten aanzienlijk vergemakkelijken, zoals je die bijvoorbeeld bij HKEY_CLASSES_ROOT\CLSID hebt.
Bij bedrijfsnetwerken kunnen gebruikers met Active Directory- of Azure ADaccounts zich nu ook met een biometrische inlogmethode authenticeren voor een remote-desktop-sessie, dus bijvoorbeeld met een vingerafdruk- of gezichtsherkenning ('Windows Hello for Business').
Microsoft heeft bij versie 1803 de app 'Diagnostics Data Viewer' ingevoerd, die de telemetriedatapakketten kan laten zien die Windows 10 naar Microsoft stuurt. Bij versie 1809 kan de app daarnaast ook probleemberichten weergeven die naar Microsoft gestuurd moeten worden of al verstuurd zijn. Die app zit niet standaard in Windows 10, maar is geheel gratis en zonder Microsoft-account uit de Store te installeren en gebruiken (zie de link onderaan deze pagina).
In het Windows-Subsysteem voor Linux (WSL) heeft Microsoft bij versie 1809 firewall-ondersteuning ingebouwd: als een WSL-proces een poort voor toegang naar buiten wil openen, vraagt de firewall net als bij normale Windows-processen eerst even of dat mag.
Conclusie
Kortom: een groot aantal kleinigheden, waarvan er veel nog behoorlijk nuttig zijn ook – dat is onze eerste indruk van Windows 10 versie 1809. Maar het blijft net als altijd wel even afwachten hoe goed de upgrade-installatie bij de tig miljoen gebruikers verlopen zodra Microsoft de versie op de goegemeente loslaat.
En ook al lukt het upgraden op zich zonder problemen, dan blijft de onvermijdelijke vraag of er nog kinderziektes inzitten. Die komen bij elke nieuwe versie de eerste paar weken meestal wel boven water – maar soms ook pas later.
Als je minstens de Pro-editie van Windows 10 hebt en waarde hecht aan een betrouwbaar werkende pc, dan kun je dan ook beter nog even wachten met upgraden. Dat doe je door bij de Instellingen bij 'Bijwerken en beveiliging / Windows Update / Geavanceerde opties' via 'Kiezen wanneer updates worden geïnstalleerd' het niveau van 'Semi-Annual-kanaal (Targeted)' te wijzigen in 'Semi-Annual-kanaal'. Dan krijg je versie 1809 pas als Microsoft het goed genoeg vindt om zakelijk gebruikt te gaan worden. (nkr)