Tips voor Windows 10-installatiesticks
Tips voor Windows 10 installatiesticks
Als je vaak een usb-stick gebruikt om Windows van te installeren, zijn er manieren om dat een stuk makkelijker te maken. Bovendien kun je die stick ook voor troubleshooting gebruiken.
Met de Media Creation Tool maak je in een handomdraai een installatiestick voor Windows 10 (zie het voirge artikel), maar daarmee kun je alleen Windows 10 Home, Pro en Education installeren. Windows Enterprise, LTSBedities, Windows 7 en 8.1 zijn geen optie. Dat kan wel met de freeware Rufus, maar zo'n stick werkt niet zonder meer op alle pc's, en je hebt er weinig aan als je malware of bootproblemen wilt verhelpen. In dit artikel laten we zien hoe je die beperkingen makkelijk en snel verhelpt.
Als je in plaats van een usb- stick liever een usb-schijf, -ssd of sd-kaart in een adapter wilt gebruiken, dan kan dat. Houd daarbij wel rekening met de beperking van 32 GB die we in het vorige artikel hebben besproken. Toch raden we om meerder redenen een stick aan. Geheugenkaarten slijten sneller in onze ervaring. Als je Windows vanaf een externe usb-schijf installeert gaat dat wel sneller, maar afhankelijk van de hardware zijn het eerder seconden dan minuten die je bespaart. Als je vaak nieuwe installaties uitvoert, dan is het rondslepen van een grotere schijf en kabels vaak meer gedoen dan die paar seconden wachttijd die je ermee bespaart. En er is nog een andere factor die pleit voor het gebruik van een stick: als er om wat voor reden ook een incompatibiliteit tussen de hardware en de stick is, dan kan alleen de stick het probleem zijn. Een schijf, kabel of behuizing zijn extra storingsbronnen, en die omwisselen kost meer tijd en geld dan eventueel een andere stick nemen.
Installatie bestandssets
In het vorige artikel hebben we beschreven hoe je met de Media Creation Tool of met Diskpart een boot-stick maakt. Als je daarmee klaar bent, kun je de bestanden voor de installatie op de stick gaan zetten. Die bestanden bestaan in dit geval uit vier of vijf mappen en vier bestanden. Als je de stick in de Verkenner bekijkt, zie je die mappen en bestanden in de rootdirectory (net als bij dvd's en ISO-bestanden die je met
Verkenner toegewezen hebt). Let wel op, want op de usb-stick staat nog een verborgen map die 'System Volume Information' heet en, afhankelijk van de stick in kwestie, de map Prullenbak. Beide worden automatisch door Windows gegenereerd en horen niet bij de te kopiëren bestanden.
Zo'n bestandsset bestaat uit meerdere onderdelen. De belangrijkste daarbij zijn de bestanden die tijdens het installeren uiteindelijk op de harde schijf gaan terechtkomen. Die worden in de vorm van een gecomprimeerde image samengevoegd tot een bestand met de naam install. wim of install.esd, dat in de map Sources staat. Ondanks de verschillende extensies hebben beide bestanden hetzelfde bestandsformaat (Windows Imaging, WIM). De extensie .esd kenmerkt zich door een extreem hoge mate van compressie. Dat bestand kan meerdere images bevatten. In de overige bestanden zitten de bootloader, het set-upprogramma zelf en de mini-Windows-versie Windows-PE (Preinstallation Environment). Die boot vanaf de stick en is tijdens het installeren actief [1].
Als je de Media Creation Tool gebruikt, kan die de 64-bit of de 32-bit versie downloaden, of beide. Dan komen er op de stick twee sources-mappen te staan, een in de map x64 en een in de map x86. In elke map zit een install.esd, waarin images van Windows 10 Home, Pro, Education, en ook de N-varianten staan.
Vullen maar
De bestandssets voor de installatie kunnen uitgewisseld worden. Je kunt met Verkenner eenvoudig alle bestanden en mappen op de stick vervangen door een andere set bestanden. Daarbij maakt het niet uit of het Windows 10, 8.1, 7 of Server is. Die Windows-versies gebruiken allemaal dezelfde code in de bootsector, en die staat dan al op de stick.
Als je vaak verschillende systemen vanaf de stick installeert, zou het nogal een gedoe en tijdrovend zijn om de bestandssets telkens te vervangen. Een oplossing zou kunnen zijn om alle vereiste installatieimages uit de verschillende WIM- en ESDbestanden allemaal in één groot WIMbestand te proppen. Dat lijkt op het eerste gezicht wellicht cool en nerdy, maar je zult het snel gehad hebben met het intypen van de lange commando's op de opdrachtregel of het steeds opnieuw maken van uitgebreide scripts omdat Microsoft elk halfjaar weer eens nieuwe versies van Windows uitbrengt. Er is een makkelijkere en snellere manier om dat te doen. Stel dat je een usb-stick met de Media Creation Tool gemaakt hebt, maar je eigenlijk een 90-dagenversie van Enterprise wil gaan installeren. Maak dan allereerst in de root-directory van de stick een nieuwe map aan, bijvoorbeeld met de naam 'Windows10 MCT 1803 x64'. Sleep (niet kopiëren!) daar de complete bestandsset naartoe die de Media Creaion Tool heeft gemaakt, wat binnen enkele seconden is gedaan. Let daarbij op dat je de mappen Prullenbak en System Volume Information niet meesleept.
Windows Verkenner moet zo zijn ingesteld dat verborgen en systeembestanden worden weergegeven ('Beeld / Opties' op het tabblad Weergave), want in sommige bestandssets zitten mappen en bestanden die je zonder die instellingen niet ziet en daardoor ook niet meesleept.
Dubbelklik dan op het ISO-bestand met de Enterprise-installatiebestanden, selecteer alle bestanden met Ctrl+A en kopieer ze naar de root-directory van de usb-stick. Maak dan nog een map in de root-directory aan, bijvoorbeeld met de naam 'Windows 10 Enterprise Eval x86', die je voorlopig leeg laat. Je kunt een naam naar wens gebruiken, maar het is wel zo handig om een naam te geven waaraan je na enkele maanden ook nog kunt zien om welke Windows-versie het precies gaat. Met een mapnaam die duidelijk herkenbaar is, los je ook het probleem op dat je aan de installatiebestanden niet kunt zien om welk systeem het gaat. In de rootdirectory staan tenslotte altijd de bestanden waarvan de bijbehorende map leeg is.
Als je de bestanden van een andere ISO op de stick wilt zetten, sleep dan de Enterprise-bestanden naar de betreffende map. Maak een nieuwe lege map aan in de root-directory van de stick en kopieer de systeembestanden uit de ISO naar de rootdirectory van de stick. Als je wilt wisselen tussen de installatieversies op de stick, hoef je voortaan alleen maar de relevante bestanden heen en weer te slepen. Op die manier heb je een relatief eenvoudige en snelle methode om altijd de juiste installatiebestanden te beheren.
Nog even over de oudere Windowsversies: voor Windows 8.1 was er ooit ook een Media Creation Tool, maar Microsoft biedt die inmiddels niet meer aan. Via de link aan het einde van dit artikel kun je een ISO-image van Windows 8.1 downloaden. De systeembestanden die daarin zitten kun je zonder problemen op de stick zetten.
Als je de installatiebestanden van Windows 7 hebt, kun je die ook naar de stick slepen en volgens dezelfde methode beheren als bij Windows 8.1, 10 en Server. Het is alleen de vraag hoe nuttig dat nog is, aangezien in 2020 – iets meer dan een jaar vanaf nu – Microsoft de support daarvoor staakt. Hetzelfde geldt voor Windows Server 2008. Daar komt nog bij dat er steeds meer hardware is die Windows 7 niet ondersteunt, bijvoorbeeld de Ryzen-processors en Core i's vanaf 7000. Voor NVMe-drives en USB 3-poorten zijn er geen geschikte Windows 7-drivers beschikbaar. In de UEFI-modus zal het installeren vanaf de stick bovendien niet lukken door de Windows 7-bootloader, die alleen geschikt is voor optische drives. Er is wel een truc waarmee je dat laatste kunt verhelpen [2], maar de korte versie: Windows 7 kun je maar beter niet meer installeren.
Windows Server 2016 is een speciaal geval. Bij die versie is install.wim groter dan 4 GB, waardoor je hem niet naar een FAT32drive kunt kopiëren. In het kader 'Windows Server 2016 van usb-stick installeren' beschrijven we een work-around.
Troubleshooten
Op de stick kun je niet alleen Windowsbestandssets zetten, maar elke bestandsset die gebaseerd is op Windows PE, dus ook de Windows-eigen herstelomgeving Windows RE. Daarvoor hoef je alleen maar een herstelschijf aan te maken en die bestandsset naar je stick te kopiëren. Een handleiding over Windows RE staat in [3].
Omdat niet elk probleem ook meteen met een bootmedium opgelost hoeft te worden, raden we je aan op de usb-stick een map aan te maken met de naam 'tools' of iets dergelijks. Daar kun je tools naartoe kopiëren om Windows-problemen op te lossen. Bij voorkeur programma's die je kunt uitvoeren zonder ze te hoeven installeren. Meer informatie over klassieke apps als de Sysinternals-tools, Windirstat, EasyBCD enzovoorts staat in [4].
Voor het oplossen van problemen is het handig als je een extra map maakt die je bijvoorbeeld Gegevens noemt. Daarin kun je bestanden van de ene pc naar de andere overhevelen, zoals logbestanden van of systeembestanden voor een defecte pc. Zolang er genoeg ruimte op de stick is, kun je daar allerlei bestanden opzetten. Vergeet niet dat die bestanden door FAT32 maximaal 4 GB groot mogen zijn.
Let op: stop de stick alleen in een draaiende Windows-pc als je zeker weet dat eventuele problemen met de pc niet veroorzaakt worden door malware. Anders loop je het gevaar dat de stick ook besmet raakt. Als je de pc verdenkt van mogelijke malware, gebruik dan een bootable systeemschijf met virusscanners om te controleren of hij besmet is.
Back-up
Het kopiëren van systeembestanden naar de stick kan afhankelijk van het aantal systemen, de tools en de gebruikte hardware behoorlijk lang duren. Het is dan vooral wachten geblazen, maar je moet wel telkens weer even met de muis in de weer. Dan zou het zonde en knap irritant zijn als je die stick kwijt zou raken of hij defect
raakt en je weer alles opnieuw moet doen. Daarom kan het zeker geen kwaad om een back-up van de usb-stick te maken.
Voor het maken van zo'n back-up raden wij de quick-and-dirty-methode aan: kopieer gewoon alle bestanden en mappen van de stick naar een andere schijf. In het ergste geval moet je misschien de Media Creation Tool opnieuw uitvoeren of de Diskpart-commando's intypen, maar dat gedeelte is relatief snel gebeurd. Voor het echt tijdrovende deel – de vele gigabytes aan installatiebestanden en tools – hoef je dan maar één keer de kopieeractie uit te voeren, en dan kun je achterover leunen en wachten tot het klaar is.
Beter overzicht
Ten slotte nog een bijzonder handige praktijktip die twee vliegen in één klap oplost: hiermee hou je beter overzicht en kun je makkelijker herkennen welke installatiebestanden er op dat moment in de rootdirectory staan. Wederom gaat het om een simpel idee dat toch handig is: zet voor elke naam die je aan de zelfgemaakte map geeft bijvoorbeeld een plusteken (+), dus bijvoorbeeld '+Windows 10 MCT 1803 x64'. Dan zal de verkenner de mappen op volgorde sorteren en bovenaan in de lijst zetten, wat het heen- en weerslepen van bestanden makkelijker maakt.
Bovendien is het handig om van de naam van de map die op dat moment leeg is, het plusteken te vervangen door een hash-teken (#). Dan hoef je niet eens meer te zoeken naar een map die leeg is, maar zie je aan de bovenste map in de lijst welke installatiebestanden van welke Windowsversie op dat moment in de root-directory staan. Om extra mappen voor bestanden of tools beter te herkennen, kun je daarbij als je wilt ook een apenstaartje (@) vooraan de naam zetten.
Literatuur
[1] Axel Vahldiek, Laatste redmiddel, Los problemen op met het mini-besturingssysteem Windows PE, c't 7-8/2018, p.114
[2] Axel Vahldiek, Christof Windeck, Windows 7 vanaf usb-stick installeren, Antwoorden op de meest voorkomende vragen, c't 10/2012, p.70
[3] Axel Vahldiek, Start assistentie, Hoe Windows
startproblemen zelf oplost, c't 4/2018, p.44
[4] Jan Schüßler, Allerlei nuttigs, Systeem-utilities voor analyseren, herstellen en verplaatsen, c't 11/2017, p.93