Windows makkelijker bedienen

Windows 10 heeft een aantal trucs aan boord om sneller te kunnen werken. Veel daarvan zijn echter maar nauwelijks bekend, en Windows 10 blijft er met alle updates steeds weer nieuwe toevoegen. Tijd voor een overzicht.

2019-08-13 - Jan Schüßler en Noud van Kruysbergen

Eigenlijk is Windows 10 al prima te gebruiken zonder speciale opdrachten of functies. Maar ‘prima’ wordt ‘lekker snel’ wanneer je de vele, soms nauwelijks bekende functies kent die Microsoft in de loop der tijden heeft ingebouwd. De beste en meest praktische presenteren we in deze vier artikelen. Eerst geven we je een overzicht van wat algemene trucs, instellingen en in apps verscholen functies die het dagelijks gebruik verlichten of die gewoon enorm nuttig zijn.

Een onderwerp op zich is Windows Verkenner, want die bevat ongelooflijk veel verborgen functies die het jongleren met bestanden en mappen makkelijker maken. Die beschrijven we in het tweede artikel. Het derde artikel behandelt het Startmenu: hoe je het bijsnoeit, aanpast en zinvol uitbreidt – of vervangt door iets beters. Als je vaak PowerShell en de Opdrachtprompt gebruikt, kun je die ook beter integreren in Verkenner met behulp van een paar registerwijzigingen. Dat behandelen we in het vierde artikel.

Veel opties zijn nieuw, al vraag je je af waarom ze niet al lang bestonden. Sinds versie 1903 kun je bijvoorbeeld bij ‘Systeem / Concentratiehulp’ instellen dat systeem- en app-meldingen niet worden weergegeven wanneer een programma zich in de modus ‘Volledig scherm’ bevindt.

De Nachtlamp bestaat echter al langer. Die vermindert de hoeveelheid blauw in de schermweergave, wat veel gebruikers ’s avonds prettiger vinden. Activeer de functie bij de instellingen onder ‘Systeem / Beeldscherm’ met de schakelaar Nachtlamp. Met de link ‘Instellingen voor nachtlamp’ kun je een schema aan de functie toewijzen of Windows de lamp automatisch laten inschakelen van zonsondergang tot zonsopgang. Je kunt de lamp ook snel in- of uitschakelen met een knop in het informatiecentrum.

Soms is de nachtlampschakelaar wel beschikbaar, maar werkt hij niet. In een van de gevallen dat dit gebeurde, kwam dat doordat de pc eerder was gebruikt via een Extern bureaublad. Daarbij wordt de nachtlamp niet ondersteund, en door een fout in Windows 10 moet de pc dan eerst opnieuw worden opgestart om de nachtlamp weer te laten werken.

ALLES OMREKENEN

Een voorbeeld van een handige, maar weinig bekende app-functie is te vinden in de rekenmachine-app van Windows 10. Die werkt niet alleen als een klassieke rekenmachine, maar biedt ook een heel uitgebreide conversiefunctie voor temperatuur, afstand, snelheid, datavolume, druk, energie enzovoorts. Je kunt een keuze maken via het menu met de drie strepen in de linkerbovenhoek (het zogeheten hamburgermenu). Een valutacalculator is er ook. De wisselkoersen haalt de app na een klik op ‘Tarieven bijwerken’ op de minuut precies van internet, maar zegt verder niet waar de koersen vandaan komen.

Tip: stel de rekenmachine ook voor eenvoudige berekeningen van Standaard in op Wetenschappelijk, anders gedraagt hij zich als een domme calculator uit de jaren tachtig en negeert hij de regels voor de volgorde van bewerkingen.

TOEGANKELIJK

Wat in het instellingenmenu Toegankelijkheid te vinden is, presenteert Microsoft graag als hulpmiddelen voor mensen met een visuele of andere handicap. Dat is een onnodige beperking van de doelgroep, want er zitten een aantal instellingen bij die voor de meeste gebruikers heel interessant zijn, al weten die misschien niet eens dat deze opties bestaan.

In het submenu Beeldscherm kun je bijvoorbeeld aangeven dat de schuifbalken in moderne apps in het algemeen niet verborgen mogen worden en dat berichten langer dan vijf seconden worden weergegeven – tot maximaal vijf minuten. Dat is vooral handig als je niet voortdurend met je neus op het scherm zit.

Bij ‘Cursor en aanwijzer’ staan de instellingen voor de kleur en grootte van de muisaanwijzer. Wat daar vooral interessant aan is, is wat nieuw is in versie 1903, de nieuwste versie van Windows 10. Daar kun je de muisaanwijzer gigantisch groot maken en elke gewenste kleur geven. Dat is niet alleen handig voor mensen met bepaalde visuele beperkingen, maar ook

bij presentaties waar de muisaanwijzer ook van grote afstand te zien moet zijn.

In vergelijkbare situaties kan het schermvergrootglas nuttig zijn, bijvoorbeeld als er te klein gedrukte diagrammen of tabellen in een presentatie voorkomen. Het vergrootglas kun je zonder de omweg via de instellingen starten. Je start het met de sneltoets Windows+Plus, met Windows+Plus en Windows+Min regel je dan de zoomfactor en met Windows+Esc schakel je het vergrootglas weer uit.

PLAKKEN

Over sneltoetsen gesproken: je hebt waarschijnlijk wel eens meegemaakt dat Windows, nadat je vijf keer op de Shift-toets hebt gedrukt, vraagt of de functie Plaktoetsen moet worden ingeschakeld. Dat is handig als je het toetsenbord niet of slechts moeilijk met beide handen kunt bedienen. Als de functie actief is, hoef je de eerste toets van een toetsencombinatie niet ingedrukt te houden, maar is het voldoende om de toetsen na elkaar in te drukken, bijvoorbeeld voor een hoofdletter eerst de Shift-toets en daarna de lettertoets. Tweemaal op de Shift-toets drukken schakelt Caps Lock in. De plakfunctie beperkt zich niet tot de Shifttoets, maar werkt ook bij combinaties met de toetsen Ctrl, Alt en Windows.

Je configureert dat in het menu Toetsenbord van de toegankelijkheidsinstellingen. Daar kun je ook de vraag uitschakelen of je het wilt inschakelen. Verwijder gewoon het vinkje voor ‘Sneltoets om Plaktoetsen te starten toestaan’.

In dat menu bevinden zich nog andere interessante opties. ‘Toegangstoetsen onderstrepen indien beschikbaar’ onderstreept de sneltoetsen voor menuopties bij klassieke bureaubladprogramma’s altijd, niet alleen na het indrukken van de Alt-toets – handig bij het werken met een toetsenbord.

Als je ‘Snelkoppeling voor PrintScreen’ inschakelt, start de PrtScn-toets een screenshot-functie. Dat lijkt wel wat op Ctrl+PrtScn (beeldscherminhoud op het klembord) en Alt+PrtScn (actief venster op het klembord). Je kunt er ook een willekeurige rechthoekige uitsnede mee maken of een heel vrije selectie door middel van een lasso-gereedschap. Net als bij beide toetsencombinaties belandt de schermfoto op het klembord. Van daaruit kun je hem in elk willekeurig programma verder bewerken.

SNELLER AANMELDEN

Windows 10 kan sinds versie 1709 het laatst ingelogde gebruikersprofiel na een herstart alvast laden. Na het opstarten wordt er nog steeds zoals gebruikelijk om een wachtwoord gevraagd, maar technisch gezien wordt er alleen een schermvergrendeling ingeschakeld. In de meeste gevallen is dat handig omdat Windows tijdens het invoeren van het wachtwoord meestal al de tijd had om het profiel op de achtergrond te laden. Vooral op pc’s zonder ssd-station is het verschil enorm.

Soms is die functie echter lastig, namelijk wanneer de computer regelmatig wordt gebruikt met verschillende gebruikersaccounts. Bij het afsluiten klaagt Windows dan omdat er op de achtergrond nog een ander gebruikersprofiel is aangemeld, met mogelijk niet opgeslagen gegevens. Je kunt de functie deactiveren bij de instellingen onder ‘Accounts / Aanmeldingsopties’ met de knop ‘Na een update of herstart ...’ onder Privacy.

BEGINNEN MET PINNEN

Bij ‘Accounts / Aanmeldingsopties’ staat ook de optie om voor het aanmelden een pincode van ten minste vier cijfers in te stellen als het gebruikersaccount al met een wachtwoord beveiligd is. Vooral op computers met een numeriek toetsenbord gaat het aanmelden dan sneller. Theoretisch is een pincode voor een aanvaller eenvoudiger te raden dan een ingewikkeld wachtwoord, maar dat vreet wel tijd. Na elke vijf mislukte pogingen moet Windows opnieuw worden opgestart, en bovendien dwingt het daarbij pauzes af waarvan de duur elke vijf fouten verdubbelt, te beginnen bij

30 seconden. Na honderd mislukte pogingen duurt dat al een jaar, na tweehonderd pogingen ongeveer een miljoen jaar.

Als je je bij Windows 10 aanmeldt met een Microsoft-account, is het gebruik van een pincode op één punt zelfs veiliger. De pincode geldt alleen voor dat ene apparaat en niet voor je Microsoft-account. Als je tijdens het intypen van de pincode bespied wordt door een aanvaller met arendsogen, kan die zich wel bij jouw pc aanmelden als hij er toegang toe heeft, maar niet vanaf een andere computer bij je Microsoft-account komen.

DOEK OP

Als het scherm vergrendeld is (met bijvoorbeeld Windows+L), laat Windows 10 niet het aanmeldscherm zien met het invoervak voor de pincode of het wachtwoord, maar het zogenaamde vergrendelscherm met een grote klok en eventueel een paar berichten, en een meer of minder fraaie achtergrondafbeelding. Pas na een druk op een willekeurige toets wordt het aanmeldscherm zichtbaar.

Dat kun je veranderen. Daarvoor open je de Register-editor (Windows-toets, regedit, Enter-toets) en klik je door naar de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\ SOFTWARE\Policies\Microsoft\Windows\Personalization. Als die niet bestaat, maak je hem aan. Klik met de rechtermuisknop op de bovenliggende sleutel Windows en kies vervolgens ‘Nieuw / Sleutel’. Geef die de naam Personalization. Selecteer die dan, klik met de rechtermuisknop in het lege gebied in de rechterhelft van het venster en kies ‘Nieuw / DWORD (32-bits)-waarde’. Geef hem de naam NoLockScreen. Dubbelklik vervolgens daarop en vul de waarde 1 in. Van nu af aan hoort het wachtwoordveld meteen zichtbaar te zijn wanneer het scherm vergrendeld is. Word je niet vrolijk van het knutselen met de Register-editor? Bij de link op de laatste pagina van dit artikel staat een kanten-klaar registerbestand dat deze registerwaarde voor je maakt met een simpele dubbelklik.

WERKEN MET VENSTERS

Je kunt de vensters op het bureaublad ordenen door ze naar boven te schuiven met de muis (maximaliseren), ze tegen de linker- of rechterrand van het scherm te schuiven (passend in één helft van het scherm) of in een hoek (passend in een kwart scherm). Het meeste daarvan ken je waarschijnlijk al van Windows 7.

Minder bekend is dat dit mechanisme, Snap Assist, ook werkt met toetsenbordopdrachten. Houd daarvoor de Windows-toets ingedrukt en gebruik de pijltoetsen. Pijl omlaag minimaliseert het venster. Het plaatsen in kwadranten werkt als je een horizontale en een verticale pijltoets direct na elkaar gebruikt. Overigens kun je op moderne notebooks met een touchpad die de Precision-touchpad-standaard van Microsoft ondersteunt, voor Snap Assist drie- of vier-vingergebaren opgeven bij de instellingen onder ‘Apparaten / Touchpad’. Je kunt ze ook gebruiken voor het volume en zelfs voor relatief vrij definieerbare opdrachten.

Je kunt vensters ook verdelen over virtuele bureaubladen. Je maakt een nieuw bureaublad met de muis (knop Taakweergave op de taakbalk en ‘Nieuw bureaublad’), maar Ctrl+Windows+D werkt sneller. Het schakelen tussen virtuele desktops doe je dan met Ctrl+Windows+pijltoetsen (links of rechts). Ctrl+Windows+F4 sluit het huidige bureaublad en plaatst de vensters daarvan op het bureaublad links ervan. Alleen voor het verplaatsen van vensters naar een ander bureaublad bestaat nog geen toetsenbordopdracht. Dat kun je met de muis doen in de Taakweergave (Windows+Tab). Pak het venster gewoon beet en sleep het naar het gewenste bureaublad.

Windows 10 heeft nog veel meer sneltoetsen; Windows+1 start het eerste programma dat is vastgemaakt aan de taakbalk, Windows+2 het tweede, enzovoorts. Windows+D geeft het bureaublad weer en Windows+L vergrendelt het scherm. Bij de link op deze pagina staat een hele lijst van mogelijkheden.

KOPIEËN PLAKKEN

Het klembord met geschiedenisfunctie kan heel handig zijn. Activeer het bij de instellingen onder ‘Systeem / Klembord’. Zodra dat gebeurd is, onthoudt Windows alles wat er op het klembord terechtkomt. Als je iets nieuws kopieert, bijvoorbeeld met Ctrl+C, wordt de vorige inhoud niet overschreven, maar schuift een plaatsje naar achteren. Dat kan erg praktisch zijn als je bezig bent met een aantal teksten of afbeeldingen die je hier en daar steeds weer moet invoegen.

Windows+V opent een venster dat de klembordgeschiedenis toont en met een klik invoegt op de plaats van de cursor. Met het hamburgermenu bij een item kun dat of alle items verwijderen. De optie Vastmaken zet een item vast boven aan de lijst.

De functie roept overigens privacy-bezwaren op, omdat Microsoft het presenteert als een ‘cloudklembord’. Het kan inderdaad gesynchroniseerd worden met de cloud, zodat het beschikbaar is op elk apparaat dat is aangemeld met hetzelfde Microsoftaccount. Als je een lokaal Windows-account gebruikt, is die optie niet beschikbaar en ook bij een Microsoft-account moet je het synchroniseren zelf inschakelen. Dat doe je bij de instellingen onder ‘Systeem / Klembord’, waar je ook de vorige geschiedenis lokaal en in de cloud kunt wissen. Overigens: bij meerdere gebruikersaccounts op één pc blijven de inhouden altijd per account gescheiden.

ONE-SECOND FOTO

De nieuwe fotoviewer-app Foto’s van Windows 10 start trager dan de oude ‘Photo Viewer’ (van Windows 7/8.1). De functie ‘Openen met’ in het snelmenu van een afbeeldingsbestand biedt ook niet aan om de oudere fotoviewer te gebruiken.

Toch is Photo Viewer nog steeds aanwezig. Het programma is echter pas beschikbaar na wat extra registervermeldingen. Open hiervoor de Register-editor en klik door naar de sleutel HKEY_LOCAL_MACHINE\ SOFTWARE\Microsoft\Windows Photo Viewer\Capabilities\FileAssociations. Klik met de rechtermuisknop in het lege gebied in de rechterhelft van het venster en kies ‘Nieuw / Tekenreekswaarde’. Geef de tekenreeks de naam .jpg. Dubbelklik daarop en typ als waarde PhotoViewer.FileAssoc.Tiff in. Vanaf dat moment moet je in het snelmenu van een .jpg-bestand bij ‘Openen met’ ook ‘Windows Photo Viewer’ kunnen kiezen.

Als je wilt dat . jpg-afbeeldingen na het dubbelklikken altijd met Photo Viewer geopend worden, selecteer je bij ‘Openen met’ in het snelmenu ‘Kies een andere app’. Kies vervolgens ‘Windows Photo Viewer’ en vink het vakje ‘Altijd deze app gebruiken...’ aan. Je kunt dat herhalen met registervermeldingen voor andere afbeeldingsformaten – of download het registerbestand bij de link op deze pagina, dat de vermeldingen voor de extensies . jpg, . jpeg, .bmp en .png instelt.

Als je de Register-editor regelmatig gebruikt, weet je dat het doorklikken naar een specifiek pad een saaie scrol-orgie kan worden. Dat hoeft echter niet, omdat de adresbalk, net als de zoekfuncties voor het bureaublad en internet, suggesties geeft voor mogelijke aanvullingen. Dat maakt het navigeren dus veel relaxter, vooral bij sleutels met veel ingangen zoals HKEY_CLASSES_ROOT. Bovendien ondersteunt de adresbalk het kopiëren en plakken. Je kunt paden eenvoudig kopiëren uit een handleiding in de browser, als er tenminste geen formatteringsfouten zijn.

Maar iedere pc-bezitter zal in de praktijk meer bezig zijn met het werken met bestanden en mappen in Windows Verkenner dan dingen diep onder de motorkap aanpassen in het register. In het volgende artikel laten we zien wat Verkenner aan trucs meebrengt om je dagelijks leven te vergemakkelijken.