/e/: Google-vrije Android met eigen clouddienst

Als je niet wilt dat je smartphone allerlei gebruikers- en telemetriedata naar Google stuurt, gebruik je een customROM. Daarbij ontbreekt het echter vaak aan allerlei praktische functies. Het Android-alternatief /e/ belooft alles beter te maken.

Als je waarde hecht aan je privacy, zul je bij Android meestal geen goed gevoel hebben. Veel apps uit de Play Store gebruiken allerlei reclametrackers of sturen via Google-API’s allerlei telemetriedata en supportgegevens naar Google. Android zelf is evenmin zuinig met je data. Zo worden onder andere gebruiksgegevens, je zoekactiviteit en locatiedata standaard naar Googles servers gestuurd. Veel daarvan kun je met wat meer of minder moeite uitschakelen, maar als je helemaal geen data meer naar Google wilt sturen, ben je aangewezen op een custom-ROM.

Een probleem daarvan is dat Android juist zo handig werkt omdat het nauw gekoppeld is aan allerlei clouddiensten van Google. Bij custom-ROM’s ontbreekt dat gemak. Erger nog is dat veel interfaces, bijvoorbeeld voor locatiebepaling, geen onderdeel meer zijn van Android, maar van de zogeheten Google Play Services. Als die op een custom-ROM ontbreken, functioneren allerlei apps van derden misschien ook niet meer.

Juist daar willen de makers van de alternatieve Android-versie met de economische naam /e/ wat aan doen. Oorspronkelijk was het project bekend onder de naam eelo, maar door problemen met merkenrechten moest het op zoek naar een andere naam. Het besturingssysteem /e/ wordt ontwikkeld door de eFoundation, die is opgezet door Gaël Duval, een van de medeoprichters van de Linux-distributie Mandrake.

Duval haalde voor /e/ in eerste instantie kapitaal op via crowdfunding-platforms. Het wordt nu gefinancierd door middel van donaties en de verkoop van cloudopslagruimte. De makers van /e/ beloven een Android zonder Google en zonder compromissen. Het systeem biedt onder andere het gemak van clouddiensten en daarmee het synchroniseren van gegevens tussen verschillende mobiele telefoons, tablets en pc’s, alsmede voorgeïnstalleerde apps en een eigen app-store.

Daarnaast biedt de eFoundation gebruikte smartphones te koop aan, gereviseerd en met /e/ erop geïnstalleerd. Dat is vooral handig voor gebruikers die het niet aandurven of geen zin hebben om het systeem zelf te installeren. Het installeren is even gecompliceerd als bij andere custom-ROM’s: eerst moet de bootloader worden ontgrendeld en vervolgens moet het eigenlijke systeem worden geflasht met behulp van een custom-recovery.

VERTROUWD EN VERNIEUWEND

Als technische basis maakt /e/ gebruik van het populaire Android-alternatief LineageOS, dat op zijn beurt is ontwikkeld vanuit het opensource Android Open Source Project (AOSP). Net als bij LineageOS verschilt ook de onderliggende Android-versie bij /e/. Smartphones die geen officiële updates meer ontvangen, blijven meestal ook bij /e/ op het laatste versienummer hangen omdat de binaire driverbestanden voor de afzonderlijke onderdelen van een smartphone vaak niet meer werken op een nieuwere Android-versie. Onafhankelijk daarvan biedt /e/ nog wel patches en kleine updates.

Een van onze testapparaten – een Pixel-smartphone van de eerste generatie – draait op /e/ met Android 9. Een ander testapparaat, een Samsung Galaxy S7, die bij Samsung is blijven steken op Android 8, draait een versie van /e/ met Android 8 als basis. Er zijn zelfs oudere apparaten die Android 7 gebruiken. Aangezien LineageOS de eerste images op basis van Android 10 al heeft verspreid, zal /e/ waarschijnlijk binnenkort ook voor nieuwere apparaten volgen met die versie als basis.

De makers van /e/ hebben het systeem naar eigen zeggen op verschillende plaatsen aangepast aan hun eigen ideeën en het systeem getrimd om je gegevens te beschermen. Zo zou /e/ geen verbinding moeten maken met Google-servers, wat we kunnen bevestigen omdat we het uitgaande verkeer een tijdje gemonitord hebben. Daarnaast wordt het systeem geleverd met opensource apps van derden en zelf ontwikkelde opensource apps.

Die voldoen voor de belangrijkste toepassingen (zie de tabel op de volgende pagina).

Voor taken, contacten en agenda’s maakt /e/ optioneel gebruik van een eigen cloudservice. Hoewel de smartphone ook zonder een /e/-account kan worden gebruikt, is die essentieel voor het synchroniseren van contacten, afspraken en foto’s met de /e/-cloud.

Registreren gebeurt eenvoudig vooraf in de browser op https://e.foundation/e-mail-invite. Je moet daar een e-mailadres invoeren en een gebruikersnaam kiezen. Vanaf dan dient username@e.email als een extra e-mailadres. Wees dus niet te creatief in je keuze – je wilt het adres immers kunnen doorgeven zonder voor schut te staan. Als je op safe wilt spelen, kies je een gebruikersnaam die geen informatie over jezelf bevat en voer je een e-mailadres in dat je naam niet prijsgeeft.

Voor de clouddienst /e/ wordt gebruikgemaakt van de opensource-oplossing Nextcloud. Die is ook toegankelijk op je pc via https://ecloud.global en geeft in de browser toegang tot bestanden, agenda, contacten, taken, notities en de eigen fotogalerij. Voor het beheer van e-mail in de browser wordt het eveneens opensource front-end Rainloop gebruikt.

Op je smartphone lijkt de eerste set-up erg veel op de procedure bij standaard Android-telefoons. Na het inloggen maakt het systeem automatisch je gebruikersaccount aan in het besturingssysteem en word je automatisch ingelogd bij alle apps die aan de bijbehorende cloud gekoppeld zijn. Voor het synchroniseren van alle gegevens en foto’s met Nextcloud gebruikt /e/ tools die in het besturingssysteem zijn geïntegreerd en die de CardDav- en CalDav-protocollen toevoegen. Bij de accountinstellingen kun je ook handmatig extra servers toevoegen – bijvoorbeeld als je je een eigen Nextcloud hebt draaien op een Raspberry Pi of een webserver en daarmee wilt synchroniseren. Commerciële aanbieders zoals mailbox.org kunnen ook worden geïntegreerd, net als conventionele IMAP- en POP-mailaccounts.

In de gratis versie biedt /e/ elke gebruiker 1 GB aan opslagruimte. Iedereen die het project actief wil ondersteunen, kan extra opslagruimte huren van 20, 64, 128 of 256 GB voor prijzen die variëren van 3,50 tot 13 euro per maand.

UITERLIJK

Het Android-instellingenmenu blijft ongewijzigd in /e/. Dat geldt niet voor het startscherm, dat doet denken aan iOS. Er is dus geen app-overzicht dat alle geïnstalleerde applicaties bundelt in een overzicht waar je doorheen kunt scrollen. In plaats daarvan belandt elke nieuw geïnstalleerde app op het startscherm. Als er niet genoeg ruimte over is, wordt er een extra scherm gemaakt. Als dat te onoverzichtelijk wordt, kun je een app-pictogram lang ingedrukt houden, dan schakelt /e/ over naar de bewerkingsmodus, waarin alle pictogrammen beginnen te schudden zoals bij iOS. Dan kun je met je vinger apps over elkaar heen slepen om mappen te maken. Een tik op de vorige-knop op de onderste statusbalk beëindigt de bewerkingsmodus.

Het is niet mogelijk om ruimte te laten tussen de apps en alleen de belangrijkste apps op het hoofdscherm te zetten en minder belangrijke apps op een tweede of derde scherm. Ook de mogelijkheid om widgets te plaatsen is niet beschikbaar op de startschermen. In plaats daarvan biedt /e/ een apart scherm waarop alleen widgets onder elkaar gezet kunnen worden in een scrolbare lijstweergave. Je bereikt dat scherm door op het eerste startscherm vanaf de linkerkant van het scherm naar rechts te vegen.

De zoekbalk, die bij de meeste nieuwere Android-telefoons permanent boven of onderaan op het scherm wordt getoond, ontbreekt ook. In plaats daarvan kun je die oproepen door vanaf het midden van het scherm naar beneden te vegen. Onder de zoekbalk die dan verschijnt zie je vier extra app-suggesties. Tijdens het testen waren dat altijd de laatste en meest gebruikte toepassingen.

Zodra je begint te typen, presenteert de zoekbalk apps met bijpassende namen. De zoekbalk suggereert ook geschikte zoektermen tijdens het typen, die met een tik van je vinger overgenomen worden. In dat geval opent de browser met zoekresultaten van Qwant. Naar wens kun je ook DuckDuckGo of de zoekmachine van de eFoundation als standaard instellen. We vonden de niet-permanente zoekbalk fijner dan bij het gewone Android, omdat dit ruimte op het scherm creëert voor een extra rijtje app-pictogrammen.

In de FAQ’s voor /e/ staat dat het besturingssysteem niet iets voor iemand is die de look en feel en het bedieningsconcept niet kan waarderen. Maar dat is toch niet helemaal waar: alleen de voor /e/ ontwikkelde launcher met de naam Bliss bepaalt namelijk het uiterlijk. Als je een andere launcher installeert, zoals Nova, Lawnchair of de Rootless Pixel Launcher, krijg je het vertrouwde Android-gevoel met de klassieke Pixel-look – maar dan bij /e/.