Awesome: efficiënte Unix-desktop op maat

De windowmanager Awesome verschilt qua werking fundamenteel van conventionele desktopomgevingen. In plaats van vrij zwevende vensters worden de openstaande programma’s in een raster gerangschikt. Overzicht en snelle bediening staan centraal.

In tegenstelling tot de windowmanagers van KDE en Windows, die de programma’s zwevend en overlappend plaatsen (floating), verdeelt een tiling-windowmanager als Awesome de vensters tegelachtig op het scherm. Daardoor ontstaat automatisch meer orde en heb je een beter overzicht van de op dat moment geopende programma’s.

Dat is niet alleen handig bij het vergelijken van verschillende configuratiebestanden, maar ook bij het zoeken op het internet: omdat de zoekresultaten in aparte vensters naast de resultatenlijst worden geopend, verlies je de de resultatenlijst zelf nooit uit het oog.

Hoewel Windows, Gnome en KDE al langer enkele tegelfuncties ingebouwd hebben, kunnen ze niet concurreren met een specialist als Awesome. Een andere kracht van tiling-windowmanagers is hun minimalistische vormgeving: ze beperken zich tot het wezenlijke en hebben geen storende visuele effecten of functies die niet nodig zijn. Dat betekent dat ze weinig systeembronnen gebruiken en ook geschikt zijn voor oude of slecht presterende hardware.

Tiling-windowmanagers zijn door hun toetsenbordafhankelijkheid niet zo populair als klassieke gebruikersinterfaces. De bediening is in eerste instantie minder intuïtief. Om ze efficiënt te gebruiken, moet je enkele toetsenbordcombinaties onthouden. Als die kleine hindernis eenmaal overwonnen is, werken ze echter veel sneller en comfortabeler dan traditionele desktopomgevingen.

De bekendste tiling-windowmanagers zijn i3 en Awesome. Daarbij is i3 eenvoudig te configureren en zeer goed gedocumenteerd, maar het nadeel is dat i3 een handmatig betegelde windowmanager is.

Alle vensters worden in eerste instantie naast elkaar gezet. Als je de vensters anders wilt positioneren, moet je de grootte en de positie telkens handmatig aanpassen. Met Awesome schakel je daarentegen eenvoudigweg over naar de rasterindeling met Super+spatiebalk. Awesome behoort dan ook tot de dynamische tiling-windowmanagers.

Verder worden de vensters bij Awesome virtuele desktops toegewezen met behulp van tags, die je met sneltoetsen toewijst. Een venster kan dus meerdere tags hebben, wat vooral handig is als je een bepaald programma altijd in de gaten wilt houden.

Je kunt bijvoorbeeld een browser met een videoconferentie ‘vastpinnen’ op meerdere virtuele desktops tegelijk. Je kunt er ook verschillende andere programma’s op openen. Dat maakt het mogelijk om de vensters en desktops op te delen volgens specifieke taken.

Awesome combineert het beste van beide werelden, omdat het ook de conventionele floating-modus ondersteunt en volledig met de muis bediend kan worden. Awesome werkt net als de meeste andere tiling-windowmanagers alleen onder X. Als je aangewezen bent op Wayland, moet je kijken naar alternatieven zoals Sway.

INSTALLEREN EN EERSTE STAPPEN

Als je Awesome wilt uitproberen zonder het meteen te installeren, download dan de ISO-image ArcoLinuxBAwesome of Manjaro Awesome (zie de link op de laatste pagina van dit artikel). Beide bevatten een op Arch Linux gebaseerd live-systeem met een voorgeconfigureerde Awesome, waarbij de instellingen variëren. Kopieer de image naar een usb-stick met een programma als Gnome Disks of balenaEtcher of voer het uit in een virtuele machine zoals Gnome Boxes of Virtualbox. Bij Manjaro moet je inloggen met het wachtwoord ‘manjaro’.

Bij de gangbare Linux-distributies hoef je alleen maar het pakket awesome te installeren, bijvoorbeeld in Ubuntu met sudo apt install awesome. Log dan uit bij je bureaubladomgeving, selecteer ‘awesome’ als bureaubladomgeving op het inlogscherm en log opnieuw in. Bij het door Ubuntu gebruikte GDM zit de lijst met bureaubladomgevingen verborgen achter het tandwielpictogram. Die krijg je pas te zien nadat je je gebruikersnaam geselecteerd hebt.

Wanneer je Awesome voor de eerste keer start, zie je alleen de achtergrondafbeelding van Awesome en het systeemvak met de naam Wibar aan de bovenkant van het scherm. In de linker bovenhoek van de balk staat het menupictogram, waarmee je een applicatiemenu kunt openen. Afhankelijk van de distributie kunnen daar meer of minder items staan. De getallen 1 tot 9 rechts van het pictogram staan voor de tags die je naar de negen verschillende virtuele desktops brengen. Geheel rechts zie je het lay-outsymbool, dat de momenteel actieve schermlay-out weergeeft. Awesome werkt in eerste instantie in floating-modus, waarbij de vensters van de actieve applicaties elkaar overlappen. Je kunt overschakelen naar de tegelmodus met behulp van Super+spatie. Afhankelijk van het aantal vensters toont de windowmanager dan één groot venster aan de linkerkant en meerdere kleinere vensters aan de rechterkant. Als je nog een paar keer op Super+spatie drukt, worden de vensters volgens verschillende schema’s gerangschikt. Het grootste venster staat dan naar keuze aan de rechterkant, boven of onder. In een ander schema worden de vensters gelijkmatig over het scherm verdeeld. Er zijn andere schikkingspatronen. In het midden van de Wibar staat de taaklijst, die de actieve applicaties op het bureaublad toont.

Je kunt een programma starten vanuit het menu aan de linkerkant van de Wibar, met het contextmenu met de rechtermuisknop of door Super+R te typen, gevolgd door de programmanaam, bijvoorbeeld firefox, en dan op de Enter-toets te drukken. Je kunt programma’s sluiten met Super+Shift+C. Je kunt de belangrijkste toetsencombinaties in de tabel op de volgende pagina zien. Super+S geeft een volledige lijst met toetsencombinaties weer.

In de standaardconfiguratie hebben vensters een titelbalk met de bekende knoppen voor sluiten, minimaliseren en maximaliseren aan de rechterkant. Daarnaast is er een knop om het venster van zwevend naar tegels te schakelen of andersom.

Bij de Fedora-distributie is er in eerste instantie geen geluid met Awesome. Dat komt omdat de Pulsaudioservice niet automatisch start. Daarom moet je Pulsaudio handmatig activeren door als normale gebruiker in een terminalvenster één keer het volgende commando in te typen: systemctl --user enable pulseaudio

Awesome is een pure windowmanager, dus in tegenstelling tot desktopomgevingen bevat het geen extra programma’s zoals een energiebesparingsservice, een schermvergrendeling of een filemanager. Daar worden componenten van andere desktopomgevingen voor gebruikt.

Vooral de Xfce Power Manager en de bestandsmanager PCManFM zijn aan te bevelen. Voor uiterlijkinstellingen kunnen LXAppearance en LXRandR gebruikt worden, en de NetworkManager-applet (nm-applet) om het netwerk in de gaten te houden.

AUTOSTART INSTELLEN

Om ervoor te zorgen dat extra componenten zoals nm-applet automatisch starten, moet je de configuratie van Awesome aanpassen. Om dat te doen, maak je de configuratiemap voor Awesome aan in je home-map met mkdir -p ~/.config/awesome/

In de directory ~/.config/awesome/ maak je een bestand aan met de naam autorun.sh met de volgende inhoud:

#!/usr/bin/env bash function run { if ! pgrep -f $1; then

$@& fi

} run nm-applet

De functie run controleert of het programma al draait en start het alleen als dat niet het geval is. Voor elke extra opdracht die je samen met Awesome wilt uitvoeren, voeg je een regel toe met de naam van het programma. Sla de wijzigingen op en maak het bestand uitvoerbaar met het commando chmod +x ~/.config/awesome/autorun.sh

Je moet het autostart-script vervolgens in het centrale configuratiebestand van Awesome invoeren, zodat het na het inloggen uitgevoerd wordt.

Sla de wijzigingen op. Controleer vervolgens of de nm-applet samen met Awesome is gestart door op Ctrl+ Super+R te drukken. Dat zal Awesome herladen en dan zou je een klein netwerkpictogrammetje moeten zien in de rechterbovenhoek van de balk.

Voordat je wijzigingen in de configuratiebestanden aanbrengt, moet je daar een reservekopie van maken. Dan kun je wijzigingen eenvoudig ongedaan maken als de nieuwe configuratie door een fout onbruikbaar wordt. Let er daarbij ook op dat het gebruik van oudere configuratiebestanden voor nieuwere programmaversies tot foutmeldingen kan leiden. De configuratie van de windowmanager die in dit artikel wordt beschreven is daarom in principe geldig voor de huidige versie 4.3.

TOETSENCOMBINATIES TOEWIJZEN

Je kunt ook je eigen toetsencombinaties definiëren in het rc.lua-bestand. Om bijvoorbeeld Firefox met de pagina google.com met de toetsencombinatie Ctrl+Super+G te openen, ga je als volgt te werk: zoek de sectie ‘Key bindings’. Daar worden de toetsencombinaties gedefinieerd. Ze beginnen allemaal met awful.key. Onder globalkeys = gears.table.join voeg je op een nieuwe regel het volgende commando in voor de nieuwe toetsencombinatie, waarbij de regeleinden worden weggelaten:

supersleutel bij de standaardconfiguratie. Voordat je een nieuwe toetsencombinatie maakt, moet je eerst controleren of de combinatie al in gebruik is. Gebruik daar de zoekfunctie van je tekstverwerker voor of maak een lijst van alle corresponderende configuratieregels met grep awful.key ~/.config/awesome/rc.lua.

UITERLIJK AANPASSEN

Je kunt bijna alle functies van Awesome aan je eigen smaak aanpassen. Om de Wibar weer te geven aan de onderkant van het scherm, zoek in het bestand rc.lua naar awful.wibar en verander je de waarde voor de position van top in bottom. Het is aan te raden om de lay-outlijst aan te passen. Die bepaalt welke van de vele ingebouwde schermindelingen Awesome gebruikt en in welke volgorde ze geactiveerd worden. De lijst begint met awful.layout.layouts = {