Gratis fotobeheerprogramma’s voor Windows
Het grootse deel van je privébestanden bestaat waarschijnlijk uit foto’s. Die moet je op de een of andere manier kunnen beheren. Professionele commerciële programma’s hebben voor particuliere gebruikers echter veel te veel mogelijkheden. Gelukkig zijn er
Het waren gouden tijden toen Googles Picasa mediabeheersysteem zo’n beetje bij de standaarduitrusting van elke Windows-pc hoorde. Google werkt sinds 2016 aan de opvolger Google Foto’s, maar die beheert je foto’s uitsluitend in de cloud. We hebben gekeken naar gratis fotobeheerprogramma’s die beweren orde te brengen in de chaos van de fotocollectie op je harde schijf of ssd. De Windows-programma’s Ashampoo Photo Commander Free, Fast Stone Image Viewer, Magix Photo Manager, Studioline Photo Basic en XnView MP nemen het daarbij op tegen het online fotoplatform Google Foto’s.
De mogelijkheden van Windows bieden weinig meer dan een doordachte mappenstructuur om foto’s op een verstandige manier te sorteren. Windows toont immers miniaturen van de meeste beeldformaten, inclusief de ruwe bestanden van in elk geval oudere fotocamera’s. Windows 10 kan wel de preview-beelden en metadata van het NEF-RAW-dataformaat van een oudere Nikon D7100 weergeven, maar niet die van de Nikon Z7 die in 2018 werd geïntroduceerd.
Dat geldt ook voor speciale formaten: JPEGen TIFF-bestanden worden door Windows met de juiste kleurinstellingen weergegeven als preview-afbeeldingen, maar PSD- (Photoshop) en CDR-bestanden (CorelDraw) niet.
NIET ZONDER METADATA
Fotobeheer staat of valt met de uitgelezen gegevens. Belangrijk zijn de EXIF-gegevens, die elke digitale camera automatisch in het fotobestand opslaat. Daarbij horen onder andere de opnameparameters zoals diafragma, sluitertijd, ISO-waarde, brandpuntsafstand en datum en tijd, maar ook de oriëntatie in liggend of staand formaat en, indien beschikbaar, de coördinaten van de opnamelocatie tot en met de oriëntatie van de lens.
Het tweede belangrijke gegevensblok is de IPTC-informatie. De IPTC-NASA-standaard is geformuleerd door de International Press Telecommunications Council in samenwerking met de Newspaper Association of America. De afkortingen van die persverenigingen zitten dan ook in de naam. Die standaard heeft als taak het vergemakkelijken van gegevensuitwisseling in de perssector. Daarom bevatten de IPTC-datavelden de naam en de contactgegevens van de fotograaf en kunnen er bijschriften, titels en beschrijvingen instaan.
EXIF- en IPTC-data kunnen in verschillende formaten beschikbaar zijn. In de jaren negentig werden ze nog in binaire vorm rechtstreeks in het JPEG- of TIFF-bestand opgeslagen. Sinds 2001 is het XMP-formaat daarvoor in de plaats gekomen (Extensible Metadata Platform). Deze door Adobe opgestelde standaard slaat dezelfde gegevens op in een XML-dialect. XMP-gegevens kunnen rechtstreeks in het beeldbestand worden opgeslagen of in de vorm van een begeleidend tekstbestand met de extensie XMP. Dat laatste is gebruikelijk voor RAW-foto’s, die niet mogen worden gewijzigd.
Als er meerdere dataformaten naast elkaar bestaan, wordt het complex. Een RAW-bestand heeft alle opnameparameters ingebed. Zodra een programma, of het nu een fotobeheerprogramma of RAW-ontwikkelsoftware is, gegevens opslaat, wordt een begeleidend bestand aangemaakt met de bijgewerkte gegevens. De oorspronkelijke gegevens zijn echter nog steeds aanwezig omdat het RAW-bestand dus niet wordt gewijzigd. Een JPEG-foto kan bijvoorbeeld zowel binaire EXIFgegevens als XMP-EXIF-gegevens bevatten.
Begeleidende XMP-bestanden zijn dan ook actueler dan de ingebedde XMP-data, die op hun beurt weer binaire data in oude formaten verslaan. Als een programma een van die standaarden niet interpreteert, kan het verouderde gegevens inlezen, die op het eerste gezicht echter goed en correct lijken te zijn. Het programma moet in staat zijn om vijfsterren beoordelingen en kleurlabels te importeren.
Helaas ondersteunen deze programma’s de professionele standaarden IPTC en XMP maar in beperkte mate. Alleen XnView MP exporteerde de metadata in de test inclusief de beoordeling snel en correct. De andere programma’s schreven de metadata rechtstreeks in JPEG- en TIFFbestanden – als ze dat al deden. Het makkelijk omgaan met IPTC-metadata inclusief beoordelingen en kleurlabels is voorbehouden aan betaalde RAW-software als Lightroom CC, Capture One Pro, DxO PhotoLab en ON1 Photo Raw.
DE JUISTE PREVIEW
Het weergeven van TIFF-, JPEG- en PNG-bestanden is triviaal. Voor RAW-bestandsformaten is het belangrijk dat de fabrikanten hun camerabibliotheken updaten. Alle programma’s tonen RAW-bestanden in volledige resolutie, maar ondersteunen niet alle huidige bestandstypen. Een alternatief is de JPEG-preview van lage resolutie die in de EXIF-gegevens ingebed is. In zo’n geval ontbreekt de volledige schermweergave van de foto, zoals het geval is bij Ashampoo Photo Commander en StudioLine Photo Basic.
Voor het beoordelen van de kleuren moet het programma rekening houden met ICC-kleurprofielen. Als het niet weet hoe die te interpreteren, worden alle kleuren in de standaard kleurruimte sRGB geperst, de kleinste gemene deler. De kleurruimtes AdobeRGB en ProPhotoRGB zijn veel groter. Alles buiten sRGB wordt zonder ICC-kleurmanagement eenvoudigweg afgekapt. Kleurbeheer is afhankelijk van het formaat. Sommige programma’s interpreteren alleen kleurprofielen in JPEG-bestanden, de betere doen dat ook bij andere types zoals TIFF en zelfs PSD.
Naast fotobestanden zijn er verschillende andere formaten die kunnen worden gebruikt voor weergave, zoals het containerformaat PDF, meervoudige TIFF-bestanden, de inhoud van ZIP- en andere archieven, vectorformaten zoals SVG, EPS, CDR en AI (Adobe Illustrator) en videoformaten van AVI tot MP4 en MOV tot WMV.
Als de fotogegevens correct worden geïnterpreteerd, kun je die gebruiken om een overzicht van miniaturen weer te geven, foto’s als een diavoorstelling op het volledige scherm af te spelen of individuele foto’s naast elkaar te zetten in een vergelijkingsaanzicht om de beste uit verschillende varianten te selecteren.
SORTEREN EN BEHEREN
Met de metadata kun je al best veel doen. Je kunt bijvoorbeeld de datum en de tijd voor een tijdlijn of kalenderweergave gebruiken. In tegenstelling tot bij de smartphones hebben fotocamera’s meestal geen online verbinding en komen de datum en de tijd niet van een tijdserver. De tijdsinstellingen zijn daarom foutgevoelig, vooral als je naar verre landen reist en bijvoorbeeld vergeet de tijdzone na het landen aan te passen. Het programma moet daarom de mogelijkheid hebben om de opnamedatum en -tijd in te stellen of te verschuiven, zodat je geen hulpmiddelen zoals het Opdrachtprompt-programma ExifTool hoeft te gebruiken.
Indien beschikbaar, moeten de geodata op een kaart worden weergegeven. Dat maakt het veel makkelijker om reisfoto’s te vinden. Voor foto’s van een smartphone zijn geodata inmiddels standaard. Maar bijna geen enkele fotocamera heeft een GPS-chip, omdat de batterij dan snel leeg zou raken. Met een geotagging-module kunnen dergelijke gegevens achteraf toegevoegd worden, bijvoorbeeld door de foto’s op de kaart te zetten, zoals bij StudioLine Photo Basic. Bij Google Foto’s werkt dat ook door de naam van de plaats in te voeren.
Gezichtsherkenning heeft door de opmars van kunstmatige intelligentie een echte boost gekregen. Het is niet langer nodig om afzonderlijke gezichten aan te geven en te groeperen om het systeem te trainen. Als er een gezichtsherkenningsmodule beschikbaar is, doet die het werk bijna vanzelf. Maar de kwaliteit verschilt sterk. De kunstmatige intelligentie van Google Foto’s herkent gezichten volledig automatisch. Magix Photo Manager vergt daarentegen veel handmatig werk.
OPSLAAN EN EXPORTEREN
Vooral bij het werken met RAW-bestanden moet het programma in staat zijn om JPEG-kopieën in variabele resolutie met of zonder metadata op te slaan. Als alternatief zou een uitvoer als TIFF- en PNG-bestand wenselijk zijn. Als er een batchverwerking geïntegreerd is, kun je de resolutie verlagen, metadatasets bijvoorbeeld integreren met copyrightinformatie, een watermerk toevoegen of beeldbewerkingen toepassen – waarbij dat laatste voor een hele serie foto’s niet aan te raden is. Elke foto is immers anders en vraagt om een individuele behandeling.
Veel freeware-fotodatabases laten de foto’s zien als een diashow met muziek en overgangseffecten, kunnen PDF-pagina’s maken met contactafdrukken of in standaardformaten zoals 10 bij 15 centimeter. Ashampoo Photo Commander heeft sjablonen voor ansichtkaarten en kalenders. Magix Photo Manager geeft de foto’s door aan de Cewe-software voor het maken van fotoafdrukken en fotoboeken. Ook met Google Foto’s kun je online fotoboeken maken.
CONCLUSIE
Programmastabiliteit en snelheid bij het opbouwen van het beeld zijn de belangrijkste punten bij de gratis fotobeheerprogramma’s. Ashampoo Photo Commander en Magix Photo Manager vallen daarbij genadeloos door de mand. Beide programma’s hebben extreem veel tijd nodig om beelden op te bouwen, wat vooral vervelend is bij mappen met veel foto’s. Magix Photo Manager crashte ook reproduceerbaar bij het openen van een map met bestanden van verschillende formaten. StudioLine Photo Basic lijkt een beetje achterhaald met zijn aanpak om foto’s van optische media te archiveren en liep soms vast, maar heeft nuttige functies zoals geotagging en een goede IPTC-editor.
FastStone Image Viewer en XnView MP zijn samen met IrfanView de oudgedienden als het gaat om freeware fotoviewers. IrfanView is in deze test buiten beschouwing gelaten omdat het zich meer richt op het bekijken van foto’s dan op het beheren van grote aantallen – al zijn er wel batchbewerkingen mogelijk. FastStone en XnView bieden een uitgebreide batchverwerking waarin verschillende acties kunnen worden geïntegreerd om foto’s te schalen, te converteren, te comprimeren en te ontdoen van hun metadata of om die juist toe te voegen.
Wat betreft het werken met beoordelingen, kleurlabels en IPTC-gegevens, oftewel het klassieke professionele fotobeheer, is XnView een goed hulpmiddel. Bovendien brengt geen enkel programma in deze test grote RAW-bestanden sneller op het scherm.
Google Foto’s speelt een bijzondere rol, omdat degenen die de software gebruiken moeten leven met het feit dat de foto’s in de cloud worden beheerd. Google geeft weinig om klassieke concepten met veel metadatavelden en handmatig toegewezen beoordelingen. Het concept van Google is volledig gebaseerd op kunstmatige intelligentie en laat zien wat fotobeheer vandaag de dag kan doen. Gezichts- en objectherkenning maakt alle handmatige methoden overbodig.
Maar de gezichtsherkenning is vanwege de privacyregels in Europe niet beschikbaar. En de fotocreaties laten te wensen over – Google mag en kan blijkbaar toch niet alles.