Socialemedia-verslaving
Problematisch Instagramgebruik blijkt af te lezen in de hersenen. Daardoor wordt de lijst van erkende verslavingen alleen maar langer.
Lange tijd was er consensus onder psychologen en psychiaters om alleen van verslavingsstoornissen te spreken in verband met substanties zoals alcohol en andere drugs. De eerste officiële uitzondering werd gemaakt door Amerikaanse psychiaters toen zij in 2013 gokverslaving beschreven in hun diagnosehandboek. De reden daarvoor was dat gokken het beloningssysteem in de hersenen op een vergelijkbare manier activeert als bij substantieverslaving.
In 2019 nam de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) computerspelverslaving (‘gaming disorder’) op in haar diagnosehandboek. De tiende editie van de ICD (International Classification of Diseases) met de aandoening zal in 2022 in de lidstaten gepubliceerd worden. Kritische stemmen noemen die stap overhaast.
Een team van wetenschappers onder leiding van radioloog Nisha Syed Nasser van de Putra Universiteit in Serdang, Maleisië, heeft bewijs gepubliceerd van een Instagramverslaving [1]. Via MRI-beelden hebben zij de hersenactiviteit onderzocht van studenten met problematisch Instagramgedrag. Voor het onderzoek hebben ongeveer 1000 jongvolwassenen informatie verstrekt over hun online gedrag en twaalf vragen beantwoord zoals ‘Hoe vaak overkomt het je dat je langer op Instagram blijft dan je wilt?’. De studenten wogen hun respectievelijke antwoorden op een schaal van 1 tot 5 en degenen die meer dan de helft van de haalbare punten scoorden, werden als risicogroep beschouwd.
Daarvan selecteerde Nassers team 15 mensen met problematisch Instagram-gebruiksgedrag en 15 controlepersonen. Deelnemers kregen typische Instagrambeelden te zien in de hersenscanner. Zij konden een foto liken of doorklikken. De onderzoekers constateerden een relatief sterke activering van het beloningssysteem en een deactivering van het besturingsnetwerk in de hersenen bij de gebruikers met verslavingsgedrag, vooral bij negatieve beelden. Die toonden mensen in risicovolle situaties. Activeringsverschillen in de linker precuneus, een gebied van de pariëtale kwab in de hersenen, maakten het volgens de onderzoekers mogelijk om een Instagramverslaving op te sporen.
Volgens de eigen gegevens van de deelnemers waren er aanzienlijke verschillen tussen de twee groepen: de ‘Instagramverslaafden’ gebruikten hun smartphone gemiddeld 7,5 uur per dag, waarvan 2,5 uur voor Instagram. Bij de controlegroep was dat beduidend lager: respectievlijk 3,5 uur en één uur Instagram.
VERSLAVING EN OORZAAK
Critici van diagnoses zoals game-, internet- en nu ook Instagramverslaving wijzen erop dat mensen met sociale of geestelijke gezondheidsproblemen verschillende strategieën gebruiken om negatieve gevoelens te onderdrukken. Door het vermijdende gedrag te behandelen, kan de echte oorzaak van het probleem worden gemist. De groep met het problematische gedrag rapporteerde significant hogere scores voor angst, depressie en stress in deze studie. Of onlinegedrag het gevolg of juist de oorzaak is, blijft onduidelijk.
Dat is niet de enige reden waarom je het onderzoek met enige voorzichtigheid moet interpreteren. De steekproef was zeer klein en niet representatief. Ook de verschillen in hersenactiviteit tussen de groepen waren klein. De vermeende aantrekkingskracht van de negatieve beelden strookt niet met het gegeven dat die minder vaak werden geliket dan neutrale foto’s.
Het opnemen van gok- en gameverslaving in medische handboeken heeft al laten zien dat nieuwe diagnoses met zulke methoden gerechtvaardigd kunnen worden. Inmiddels zijn de onderzoekers aan het kijken naar de hersenactiviteit bij Facebookgebruikers.
Literatuur
[1] Nisha Syed Nasser et al., Cue-Reactivity Among Young Adults With Problematic Instagram Use in Response to Instagram-Themed Risky Behavior Cues: A Pilot fMRI Study. November 2020, Frontiers in Psychology: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.556060