Gardener's World (Netherlands)
Terugblik op 2020
Monty Don kijkt terug op het ongekende jaar dat we achter de rug hebben en staat stil bij de bijzondere invloed die onze tuinen op ons welzijn hebben.
Monty blikt terug op een veelbewogen jaar.
Ik heb veel geleerd in dit vreemde jaar. Ik ben me meer dan ooit bewust van het belang van onze tuinen, niet alleen voor ons lichamelijk en geestelijk welzijn, maar ook voor onze natuur.
Wanneer ik terugkijk op het afgelopen jaar, wordt mijn blik vertroebeld door de coronacrisis, die natuurlijk alles heeft gedomineerd. Maar ook als er geen pandemie had huisgehouden, zou het nog steeds een uitzonderlijk jaar zijn geweest.
Het begon met overstromingen hier op Longmeadow, die van voor de jaarwisseling tot begin maart duurden. Het waren de ergste en langste overstromingen sinds mensenheugenis en duidelijk een van de gevolgen van de klimaatverandering.
Alle verschrikkingen van COVID-19 en de politieke onrust in de wereld ten spijt, de klimaat verandering blijft een groter probleem dan alle andere bij elkaar. Het is al vaak gezegd, maar ik blijf het herhalen: tuiniers staan vooraan wat betreft de gevolgen van klimaatverandering. Je hebt genoeg aan een plantenbak of stukje grond om de effecten op het weer, de fauna en de timing van planten te merken. En dan hebben we het nog niet eens over het indirecte effect op paddenstoelen, insecten en vogels, en talloze andere signalen die we elke dag, in elke tuin kunnen zien.
Filmen tijdens lockdown
Maar toen kwam het virus. Op 10 maart filmden we hier op Longmeadow het eerste programma van het jaar voor Gardeners’ World. Normaal gesproken begroeten we elkaar na de winterpauze met handdrukken en omhelzingen, maar deze keer ging dat een beetje lacherig met zenuwachtige zwaaitjes. En we vroegen ons af welke weerslag de situatie op het filmen zou hebben. Het bleek de laatste dag te zijn dat een filmploeg de tuin bezocht. Twee weken later zat Groot-Brittannië in lockdown.
In de maand daarna sprokkelden we het programma bij elkaar. Mijn vrouw Sarah en ik filmden, en we overlegden telefonisch met de regisseurs. Ook de Chelsea-programma’s zijn op die manier gemaakt, met een tweede telefoonverbinding naar Joe, die met zijn vrouw Kath in zijn tuin filmde.
Daarna werden de kabels gelegd – kilometers kabels door de hele Longmeadow-tuin
– en portakabins op onze oprit geplaatst. De rest van het jaar is er gefilmd met vaste camera’s die vanuit deze cabines werden bediend. Ik had via een walkietalkie contact met de regisseur die in een van die cabines zat. De regisseur had weer radiocontact met de cameraman en geluidstechnicus, die op gepaste afstand van elkaar in een andere cabine zaten. Ze konden mij op hun schermen zien, maar ik zag hen nooit en was nooit tegelijk met hun in de tuin. Het was een vreemde en nogal beperkende er varing. Ik ging het gezelschap en de creatieve energie die je krijgt van het werken met een fysiek aanwezige ploeg steeds meer missen. Maar de programma’s werden tenminste gemaakt, zelfs in een tijd waarin bijna helemaal niet meer werd gefilmd, ongeacht het genre.
Voor het eerst in jaren bracht ik elke dag in mijn tuin door.
Zo’n mooi voorjaar had ik nog nooit meegemaakt.
Hoe dan ook, en hoe raar het ook mag klinken, het leven bestaat uit meer dan Gardeners’ World. Door de lockdown kon ik niet beginnen aan de opnames voor een serie over Europese tuinen, die gepland stonden voor het voorjaar en de zomer. De RHS-bloemenshows gingen niet door en allerlei andere praatjes en optredens waarvoor ik was geboekt, gingen in coronarook op.
Voor het eerst in jaren had ik dag in dag uit tijd voor mijn tuin. Ik werkte weliswaar hard om mijn boek My Garden World te voltooien, maar april en mei waren mooier dan ooit. Bloesem, zonneschijn en een stilte die ik nog nooit had meegemaakt. Geen voorbijzoevende voertuigen op de verkeersweg door de velden en geen vliegtuigen in de lucht. De vogels zongen lang en luid, en het gezoem van nectarslurpende bijen overstemde vaak alle andere geluiden in de tuin.
Tijd in de tuin
Dit alles versterkte mijn van nature teruggetrokken karakter en ik geloof niet dat ik ooit meer van de tuin heb genoten. Het lijkt erop dat ik niet de enige was. Nog veel meer mensen ontdekten hun liefde voor de natuur in de tuin. Gardeners’ World trok minstens een miljoen extra kijkers. De tuin is vaak niet meer dan een bron van klusjes die je moet zien te klaren naast werk, kinderen, vrienden en alle andere bezigheden buitenshuis die een modern leven vullen. Maar door het gedwongen huisarrest in een heerlijk voorjaar konden mensen de tijd nemen om de schoonheid van het alledaagse dicht bij huis te ontdekken.
Aan de ene kant associëren we begrippen als wildlife en natuur met verre landen en zeldzame soorten, mede door prachtige
tv-programma’s. Aan de andere kant beseffen steeds meer mensen dat hun tuinen bol staan van fascinerende fauna. Sommige dieren zijn gelukkig heel algemeen, maar anderen, zoals de egel, de kleine vos (de vlinder) en de grote lijster, worden steeds zeldzamer. We beleven veel plezier aan onze tuinen, maar ik hoop van harte dat alle tuineigenaren nu beseffen dat hun tuinen ook belangrijk zijn voor het behoud en de bescherming van onze fauna. Tuinen lopen niet alleen voorop wat betreft de effecten van klimaatverandering, ze vormen ook de voorhoede van de natuur om ons heen.
Leren van het verleden
In mei, aangewakkerd door de protesten en bewustwording rond de Black Lives Matter-beweging, kwam de kwestie van het plantenkolonialisme op. Ik heb daarover al eerder geschreven en het probleem lijkt verdoezeld te worden, alsof tuinieren een te lief onderwerp is om zulke netelige kwesties aan te kaarten. Maar we kunnen er niet omheen dat de meeste van onze favoriete tuinplanten in koloniale tijden overal ter wereld vandaan zijn gehaald. De westerse wereld ging er volkomen ten onrechte van uit dat ze het absolute recht had te doen wat ze wilde als de veroveraar van verre landen met inwoners die er anders uitzagen en anders leefden.
Helaas kunnen we de geschiedenis niet veranderen, of je het nu wel of niet eens bent met het omtrekken van standbeelden of bekladden van gebouwen van bedrijven die hebben verdiend aan ver werpelijke praktijken. En laten we er voor waken niet uitsluitend op basis van onze huidige normen en waarden over ons verleden te oordelen. We moeten er echter wel van leren en herkennen welke aspecten geen hulde verdienen. Alles wat ons leert alle mensen met respect te behandelen, ongeacht ras, nationaliteit, kleur of godsdienst, is goed. En de tuinwereld moet hier voor net zo openstaan als de sport en commercie.
Mei kende ook verdriet, want op een stralende voorjaarsdag stierf Nigel. Zijn dood kwam volkomen onverwacht en was een grote schok, maar hij had een mooie leeftijd en ik ben blij dat hij geen lange, pijnlijke ziekte met een onwaardig afscheid heeft hoeven meemaken. Tot op de laatste dag was hij onze lieve mister Bear, aanbeden door miljoenen mensen over de hele wereld. Hij is begraven voor eeuwig in deze tuin, in een graf dat is beplant met bloemen die elk voorjaar bloeien. Ik denk nu alleen nog met een warm gevoel aan hem terug, dankbaar voor de grote vreugde die hij ons allemaal heeft bezorgd.
Nigel was uniek en cameragenieker dan menig er varen presentator. Hij hield bijna (maar niet helemaal) net zoveel van filmen als
Nigel was uniek en hield bijna (maar niet helemaal) net
zoveel van lmen als van een gele piepbal.
van een gele tennisbal. Niemand kan zijn plek innemen, maar Patti, hoewel ongeveer twintig keer zo klein, doet haar best. Voor zo’n klein beestje heeft ze een enorm ego en is ze behoorlijk aanwezig. Zij en Nellie vormen een onwaarschijnlijk paar, maar zijn onafscheidelijk.
Sinds februari 2020 ben ik bij niemand op bezoek geweest en heb ik geen bezoekers gehad, behalve directe familie. Het was een kluizenaarsbestaan, hoewel ik bepaald niet stil heb gezeten. Ik heb niet zoveel gefilmd als normaal, maar heb wel drie boeken geschreven. Twee zijn in september vlak na elkaar gepubliceerd en het derde komt dit voorjaar uit. Ik heb ook elke dag in de tuin kunnen werken en met de honden kunnen wandelen, terwijl ik de voorgaande tien jaar wel drie maanden per jaar van huis was.
Ik vermoed dat het leven nooit meer helemaal wordt zoals het was, maar ook een andere versie van ‘normaal’ is van harte welkom. Ik mis de invasie van de filmploeg die elke week voor twee intense filmdagen bij ons over de vloer kwam. En ook de vriendschap die cruciaal is om een echt goed programma te maken. Ik mis het reizen en de inspiratie van tuinen over de hele wereld. Ik mis de drukte en glamour van Chelsea en andere bloemenshows, en ik mis zelfs het beperkte sociale leven dat we hadden.
Maar ik heb veel geleerd in dit vreemde jaar. Ik ben me meer dan ooit bewust van het belang van onze tuinen, niet alleen voor ons lichamelijk en geestelijk welzijn, maar ook voor onze natuur. Ik ben zelfs gaan beseffen hoe belangrijk het is dat we onze er varingen delen, al is het via korte video’s en niet persoonlijk. En ook al staat de wereld op zijn kop, op zijn zachtst gezegd, vorig jaar heeft onderstreept dat onze tuinen net zo belangrijk zijn voor ons als wij voor onze tuinen.
VOLGENDE UITGAVE Monty vertelt je alles wat je moet weten om een moestuin te beginnen.