Je tuin klimaatproof

Vang regenwater op, maak je eigen compost en spit niet maar mulch.

Door de coronacrisis hebben velen van ons het plezier, de voldoening en de voordelen van tuinieren herontdekt. Bovendien werden zo nog meer mensen met de wetenschap geconfronteerd dat er ook een langetermijncrisis aan de gang is: die van klimaatverandering. Maar er zijn simpele stappen die we als tuiniers allemaal kunnen zetten en die een groot verschil maken.

Het is niet vreemd dat mensen in het hele land, op zoek naar een glimpje normaliteit en hoop voor de toekomst, in de lockdownperiode aan het tuinieren zijn geslagen.

Maar de huidige crisis is niet de enige wereldwijde uitdaging waar we voor staan. Het Klimaatplan (april 2020), dat is gebaseerd op het nationale Klimaatakkoord ( juni 2019), beschrijft in grote lijnen het klimaatbeleid van het Nederlandse kabinet voor de komende tien jaar. Heel belangrijk, want klimaatverandering is de grootste bedreiging voor de mensheid en het leven op onze planeet.

Nederland heeft zich met het Klimaatakkoord tot doel gesteld dat de nationale uitstoot van broeikasgassen in 2030 49% minder is dan in 1990. Bovendien pleit het kabinet voor een Europese broeikasgasreductie van 55% in 2030.

Dit soort plannen en akkoorden zijn wat uit zicht geraakt in het licht van het dagelijkse nieuws en de gezondheidsadviezen rond Covid-19, maar tegelijkertijd hebben juist de lockdowns en maatregelen duidelijke gevolgen die verband houden met het klimaat.

Het meest opvallende resultaat is de enorme verlaging van uitstoot van fijnstof en broeikasgas door verkeer en fabrieken, omdat reizen aan banden is gelegd en onze levensstijl is beperkt. Ook in China was tijdens de lockdown de uitstoot van koolstofdioxide (CO ) met 25% gedaald, hoewel die weer snel opliep toen het normale leven daar terugkeerde.

In deze periode worden veel gegevens verzameld en geanalyseerd, en die zullen ongetwijfeld meer onthullen over de schaal van de maatregelen die nodig zijn om de klimaat verandering in te perken. Ze zullen ook inzicht geven in hoe wij onze gewoonten en dagelijks leven moeten aanpassen.

Zelfs als we alle uitstoot morgen zouden stoppen, dan blijf t de temperatuur van de aarde nog lang stijgen door de broeikasgassen die zich in de atmosfeer hebben opgehoopt. En als gevolg van die uitstoot in het verleden, hebben we al veranderingen in het klimaat en weerpatronen over de hele wereld gezien, ook in Nederland en België.

Volgens metingen van de KNMI waren de tien warmste jaren sinds 1901, allemaal na 2000.

Weerwaarschuwing

Maar de stijging van de temperatuur van de atmosfeer is niet het enige probleem. De opwarming van de aarde betekent ook dat de dynamiek in het klimaatsysteem groeit en weerpatronen veranderen. Dit leidt tot extreme verschijnselen, zoals droogte, overstromingen en stormen (zie kader op pagina 45).

In Nederland waren de laatste tien jaar (2011-2020) gemiddeld 1,1°C warmer dan de jaren in de periode 1981-2010. Dit lijkt misschien niet veel, maar tuiniers en kwekers hebben gemerkt dat het genoeg is om het groeiseizoen te verlengen, de eerste nachtvorst uit te stellen en de planten in het voorjaar eerder te laten bloeien.

Wat betreft de veranderingen die ons te wachten staan, variëren de voorspellingen enorm, afhankelijk van of we in staat zijn om de uitstoot van broeikasgassen te beteugelen. Maar klimaatscenario’s van de KNMI uit 2014 ver wachten dat het dertig jarig gemiddelde in Nederland in 2050 wel 2,3°C hoger kan zijn dan voor de periode 1981-2010. En tegen het einde van de eeuw kan dit zelfs oplopen tot 3,7°C.

Bovendien zal er ‘s winters meer regen vallen en ‘s zomers minder. De voorspellingen suggereren ook dat 25% van de regenbuien intenser en langduriger zullen zijn. Tegelijkertijd worden perioden met vorst en sneeuw zeldzamer, hoewel ze niet volledig kunnen worden uitgesloten.

Het is niet moeilijk je voor te stellen wat dit soort veranderingen betekenen voor tuiniers en hun teeltaspiraties, of het nu om een plantenbak, balkon, stadsterras of uitgestrekte landerij gaat. De veranderingen lijken weliswaar geleidelijk te verlopen, maar de noodzaak om onze uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk te verminderen en ons voor te bereiden op de komende klimaatverandering is nog nooit zo dringend geweest.

Wat kunnen wij doen?

In ons magazine en online – zoals op onze website, bij Operatie Steenbreek en Ons Water – staan allerlei nuttige tips om je tuin groener te maken, wat belangrijk is om opwarming te beperken en biodiversiteit te stimuleren. Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie ( klimaatadaptatie.nl) vind je, naast artikelen over klimaat verandering in Nederland, ook informatie over de rol van groen in klimaatadaptatie.

Daarnaast kunnen we onze kennis van planten en grondsoorten vergroten, ons verdiepen in microklimaten en de omstandigheden in ons woongebied, en onze tuinier vaardigheden ontwikkelen. Alles om de uitdagingen die ons te wachten staan het hoofd te bieden, maar eigenlijk niets nieuws onder de zon. Want zijn we als tuiniers niet voortdurend bezig met observeren en aanpassen?

De opwarming van de aarde betekent ook dat de dynamiek in het klimaatsysteem groeit, wat leidt tot extreme verschijnselen, zoals droogte, overstromingen

en stormen.