‘Ik kon de klus niet klaren’

In haar boek What Happened kijkt Hillary Clinton terug op de rampzalig verlopen verkiezingscampagne van vorig jaar.

D e dag na de inauguratie van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten vond in Washington de ‘Vrouwenmars’ plaats. Honderdduizenden demonstreerden tegen Trumps vrouwenhaat, zijn politieke agenda en zijn presidentschap. Hillary Clinton zat in haar huiskamer voor de tv. Ze had maar wat graag meegedemonstreerd, schrijft ze in What Happened, haar terugblik op de voor haar en de Democraten desastreus verlopen presidentsverkiezingen van 2016. „Maar het laatste wat ik wilde, was mensen afleiden van deze oprechte opwelling van activistenenergie. Want als ik mij vertoonde, zou het meteen weer uitdraaien op lage politiek.”

Dinsdag betrad Hillary Clinton opnieuw de publieke arena met een uitverkochte signeersessie in New York. De ‘lage politiek’ rond haar persoon was ook weer terug. Al weken lekten er passages, en op basis daarvan concludeerden veel Amerikaanse media dat Clinton iedereen de schuld gaf van de blamage, behalve zichzelf. Democraten verzuchtten in de pers dat herkauwen van de verkiezingsnachtmerrie het laatste is wat nodig is in de aanloop naar de tussentijdse Congresverkiezingen van 2018. Het nam niet weg dat het boek al in de voorverkoop omhoogschoot op Amazons bestsellerlijst.

Clinton komt in What Happened iedereen, vriend en vijand, tegemoet die wil weten hoe het voelt om een verpletterende verkiezingsnederlaag te lijden. Ze beschrijft hoe ze na de ‘shell-shock’ van de uitslag maanden van wandelingen, yoga en chardonnay nodig had voor herstel. Hoe ze bijna de afstandsbediening tegen de muur gooide toen Trump zijn ministers op Wall Street rekruteerde, terwijl hij haar maanden voor de voeten wierp dat Wall Street haar „in bezit” had.

Toch is Clinton niet moegebeukt en betreedt ze gewoon weer de boksring. Heeft zij zelf dan geen last van ‘Clinton fatigue’? Het antwoord zit in hoofdstuktitels als ‘volharding’ en ‘vasthoudendheid’. „Ik heb altijd iets van een padvindster gehad”, schrijft ze.

Clinton betuigt spijt

Clinton pleit zichzelf niet vrij. „Ik kon de klus niet klaren en dat besef zal ik de rest van mijn leven met me meedragen”, schrijft ze. „Het was mijn taak om te proberen het Amerikaanse volk ervan te overtuigen voor mij te stemmen. Dat is mij niet gelukt.” Ze betuigt daarnaast spijt voor blunders als het gebruik van een persoonlijke emailserver, en voor haar opmerking dat haar regering „veel werknemers van kolenmijnen werkloos zou maken”.

Geeft ze anderen de schuld? Ja dat doet ze eveneens, en niet zo zuinig. Obama gaf haar verkeerd advies. Bernie Sanders jatte haar cam- pagne-ideeën en spleet de Democratische partij. FBI-directeur James Comey heropende vlak voor de verkiezingen het onderzoek naar haar e-mails. Sommige klachten zijn ronduit wereldvreemd, zoals dat de campagne zo vol gebeurtenissen (‘events’) zat, en dat de pers zo gebrand is op conflict.

Ze heeft gelijk als ze schrijft hoezeer bewust en onbewust seksisme nog altijd een rol spelen in de publieke opinie, maar niet helemaal. In haar ogen komen de smaad- en haatcampagnes van de Republikeinen uitsluitend voort uit het feit dat ze een vrouw is – niet uit het feit dat ze ook Hillary Clinton is. Andere klachten, zoals de handelwijze van FBI-directeur James Comey en de Russische inmenging, zijn gegrond en, zoals Clinton schrijft, nog lang niet afdoende onderzocht.

Niet alles is haar schuld

Clinton weigert dan ook terecht persoonlijk álle schuld op zich te nemen. Niemand in haar campagneteam of partij, geen peilingbureau of nieuwsmedium was voorbereid op de tegenstander die de campagnebakens zo fundamenteel verzette. „Wij draaiden een traditionele campagne en we namen het op tegen een reality-tv-show.”

Veruit haar grootste misrekening, schrijft ze, is dat ze dacht dat beleid in campagnetijd een antwoord kon zijn op de woede in de Amerikaanse samenleving. „Een heleboel mensen wilden mijn plannen helemaal niet horen. Ze wilden dat ik deelde in hun woede.”

What Happened bevat weinig nieuws voor wie de campagne heeft gevolgd, maar het leest vlot weg en is niet zonder humor geschreven. Tijdens de lunch na de inauguratie kwam Ryan Zinke Clinton begroeten. Hij was het Republikeinse Congreslid dat Trumps minister van Binnenlandse zaken zou worden. „Lichtelijk verrassend”, schrijft ze, „gezien het feit dat hij me in 2014 de antichrist had genoemd.”

Als What Happened onthullend is, dan is dat in onbedoelde zin – Clintons blinde vlekken springen er uit. Een diagnose van haar eigen verlies zit verborgen in haar negatieve evaluatie van de campagne van Bernie Sanders: „Voor Bernie ging beleid over het tot leven brengen van een massabeweging en het tot stand brengen van een dialoog over de waarden en prioriteiten van de Democratische partij.”

Hillary Clinton kan in een memoir van een paar honderd bladzijden verschillende malen opschrijven dat ze liever over anderen praat. Ze was er werkelijk van overtuigd dat ze campagne zou kunnen voeren „als een underdog”, al bleek uit het eerder dit jaar verschenen boek Shattered over haar campagne dat medewerkers achter haar rug spottend de slogan „Omdat zij aan de beurt is” gebruikten.

Nog steeds lijkt Clinton te denken dat zij kan ontsnappen aan haar positie als trigger point in de Amerikaanse politiek. Als ze het nog één keertje mag uitleggen.