‘Olifanten kunnen water ruiken’

Dat stond in de augustus-editie van het Nederlandse blad

De aanleiding

In een artikel over de samenwerking tussen het nomadisch volk de Samburu en een olifantenopvang in Kenia, schreef de auteur: ‘Olifanten kunnen water ruiken; met hun hulp kunnen Samburu-families het koude, schone, mineraalrijke water bereiken.’ Het artikel verscheen in de augustus-editie van het Nederlandse blad National Geographic. De Samburu zoeken naar schraapsporen die olifanten maken in droge rivierbeddingen en beginnen daar te graven. Vaak vinden ze op die plek water en maken ze putten. Daaruit drinken niet alleen de Samburu en hun vee, maar ook de olifanten, schrijft National Geographic.

Waar is het op gebaseerd?

In het artikel wordt geen verklaring gegeven en er wordt niet verwezen naar een bron. En ook andere media, zoals de The New York Times, die stellen dat olifanten water kunnen ruiken, geven er geen verklaring voor. Volgens observatiestudies kunnen olifanten water vinden dat kilometers ver is, maar hoe ze dat doen, wordt niet beschreven. Ook tonen enkele wetenschappelijke artikelen over de reukzin van olifanten aan dat de dieren erg goed kunnen ruiken, maar in geen van de onderzoeken roken olifanten aan water.

En, klopt het?

„Mijn antwoord hierop is kort”, zegt Matthias Laska, hoogleraar aan de Linköping University in Zweden, aan de telefoon. „Dit is nog nooit systematisch onderzocht. Dus we weten het niet. Onderzoek doen met olifanten is namelijk lastig en het kost veel tijd.” Er zijn observaties van olifanten die water vinden in droge gebieden, soms zelfs onder de grond, vertelt hij. Maar we weten niet hoe ze dat doen. „Misschien hebben ze wel onthouden dat daar ooit een rivier stroomde en denken ze daarom dat er op die plek water te vinden is.”

Laska doet al jaren onderzoek naar de geurperceptie van olifanten en andere dieren. Uit zijn onderzoek bleek dat olifanten uitzonderlijk goed geuren die op elkaar lijken kunnen onderscheiden, maar op water werd niet getest. Puur water is namelijk geurloos. Als olifanten water kunnen vinden op geur, dan ruiken ze waarschijnlijk de natte aarde onder de grond of de vochtige rivierbedding. „Dat verschil kunnen wij ook ruiken”, mailt Joyce Poole van onderzoeksproject ElephantVoices. „De geur van de vochtige aarde na een heftige regenbui in Afrika is heerlijk.”

Poole bevestigt ook dat olifanten goed kunnen ruiken: „Een stukje banaan of broodkruimels die ik had weggegooid, roken ze op vijftig meter afstand.” Maar ook zij weet niet of olifanten water kunnen vinden op geur.

Phyllis Lee, hoogleraar psychologie aan de University of Stirling in Engeland, vindt het wel aannemelijk dat olifanten water kunnen ruiken. „Ze hebben een betere reukzin dan de meeste andere zoogdieren”, mailt ze. Olifanten hebben meer dan 2.000 genen die invloed hebben op de geurreceptoren; mensen hebben er ongeveer 400 en honden 800.

Bovendien kunnen dorstige olifanten nieuwe waterbronnen vinden, zoals grondwater en waterleidingen, vertelt ze. „Waarschijnlijk kunnen ze de kenmerkende geur van regen en vochtige aarde ook ruiken – net als wij.”

Conclusie

Het is bekend dat olifanten in droge gebieden water kunnen vinden, ook als er enkel ondergrondse bronnen zijn. Daarnaast hebben ze waarschijnlijk een betere reukzin dan de meeste andere zoogdieren. Het lijkt daarom waarschijnlijk dat ze water kunnen vinden dankzij de geur van vochtige grond, maar dit is nog nooit systematisch onderzocht. Wetenschappelijk bewijs ontbreekt. We beoordelen de stelling daarom als ongefundeerd . Dorine Schenk