‘Meer dan 2 miljoen Nederlanders zijn verstandelijk beperkt’

Dat zei Onno Hoes, voorzitter van het Schakelteam Personen met Verward Gedrag, tegen BNR.

De aanleiding

Schroom niet en spreek verwarde personen aan op straat, dat was de boodschap die Onno Hoes op 5 oktober in de media verkondigde bij de presentatie van een rapport. Hoes is voorzitter van het Schakelteam Personen met Verward Gedrag en vindt dat er meer „voelsprieten” in de samenleving moeten zijn om verward gedrag op tijd te signaleren. „Er zijn bijvoorbeeld heel veel mensen met een verstandelijke beperking, daar zijn er meer dan twee miljoen van in Nederland”, zei Hoes tegen BNR Radio. „Die moet je veel omzichtiger bejegenen.” In Tijd voor Max had Hoes het over „2,3 miljoen mensen met een verstandelijke beperking”.

Waar is het op gebaseerd?

De woordvoerder van het Schakelteam Personen met Verward Gedrag verwijst naar de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). „We hebben dit cijfer gekregen van de vereniging.”

En, klopt het?

„We hebben inderdaad het cijfer 2,3 miljoen verstrekt”, zegt een woordvoerder van de VGN. „Maar dat was een schatting voor alle mensen in Nederland met een beperking. Dat kan een verstandelijke beperking zijn, maar ook een lichamelijke of zintuiglijke.” Alleen van mensen die zorg ontvangen, is de beperking bekend, zegt de woordvoerder. Dat zijn er zo’n 200.000. De berekening van 2,3 miljoen is onder meer daarop gebaseerd. Van die 200.000 hebben er grofweg 140.000 een verstandelijke beperking, 25.000 een lichamelijke en 35.000 een zintuiglijke. „Er zijn dus geen 2,3 miljoen mensen met een verstandelijke beperking.” Maar hoeveel zijn het er dan? Het denken over mensen met een verstandelijke beperking is door de jaren heen veranderd. Was de definitie vroeger alleen gebaseerd op intellectuele vermogens, nu telt ook het vermogen om zelfstandig te functioneren in de samenleving. Dat vermogen is ‘beperkt’ als iemand op minstens twee van tien punten onvoldoende ‘sociale red- zaamheid’ scoort, zoals op communicatie, verzorging en zelfstandig wonen.

Volgens de internationale definitie van DSM-5, de laatste standaard in de psychiatrie, heeft iemand een verstandelijke beperking als die naast dat verminderd aanpassingsvermogen op een IQ-test lager scoort dan 70. De Nederlandse psychiatrie hanteert een ruimere ‘praktijkdefinitie’ en rekent ook mensen met een IQ tot 85 mee – 100 is het gemiddelde.

Onderzoek naar de intelligentie van Nederlanders is schaars. Uitgaande van een normaalverdeling heeft grofweg 2 procent van de Nederlanders een IQ lager dan 70, dat zouden ruim 300.000 mensen zijn. Zo’n 13 procent van de Nederlanders heeft een IQ tussen 70 en 85, zij vallen onder de definitie ‘zwakbegaafd’. Volgens de recentste schatting, uit 2013, telt Nederland ongeveer 2,2 miljoen zwakbegaafden. Maar zij hebben lang niet allemaal ook een verstandelijke beperking, want sociale redzaamheid is doorslaggevend.

Van de 2,2 miljoen zwakbegaafden in Nederland heeft vermoedelijk circa 61 procent problemen om voor zichzelf te zorgen, schrijft het SCP in een rapport uit 2014. Dat zou neerkomen op 1,4 miljoen mensen. Een grove schatting, want het SCP baseert het percentage op één rekenmodel uit een Nederlandse studie van 2004 naar het aantal verstandelijke beperkten onder jongeren. Zou je, gemakshalve, die 1,4 miljoen mensen optellen bij álle 300.000 mensen met een IQ onder de 70, dan kom je in de buurt van twee miljoen verstandelijk beperkten. Maar niet eroverheen.

Conclusie

Onno Hoes zei dat Nederland „meer dan twee miljoen mensen” met een verstandelijke beperking telt. Het werkelijke aantal is nooit geteld en schattingen lopen uiteen. Volgens de beschikbare rekenmodellen zijn het er minder dan twee miljoen. We beoordelen de bewering als onwaar.