De koopzondag is niet meer van deze tijd

De koopzondag is haast net zo heilig als de zondagsrust ooit was. In het Groningse winkelcentrum Paddepoel worden winkeliers beboet als ze hun zaak zondags dicht houden. Detailhandel Nederland stuurde alle gemeenten een brandbrief, dat de winkels op de zondag vóór Kerst open moeten dit jaar; anders zal er kerststress ontstaan. „Omdat consumenten er steeds meer aan gewend zijn dat de winkels open zijn”, cirkelredeneren zij.

Twee jaar geleden werd in Ede de koopzondag ingevoerd. Tegen de zin van een meerderheid van de inwoners van de gemeente, aan wie het per referendum was gevraagd. Maar ja, voor het referendum geldt al bijna hetzelfde als voor de zondagsrust: niet meer van deze tijd.

Bij het uitgaan van de hervormde Oude Kerk aan de Grotestraat in Ede opent de drogist zijn deuren. Veeverloskundige Arie Bos, kerkboek onder de arm, kijkt hoofdschuddend de winkelstraat in. Hij is niet alleen principieel tegen. „Christen of niet-christen, een dag rust in de week is voor iedereen goed.”

In de Grotestraat is een handvol winkels open: een elektronicazaak, drie spijkerbroekenwinkels, een herenmodezaak. De straat is het domein van elektrische fietsers – een enkele voetganger waagt zich er.

Waarom blijven de meeste winkels dicht? Niet omdat de eigenaars zo leerstellig zijn. Conrad van Beek, beveiliger bij het Kröller-Müller Museum, die net uit de sportschool komt, legt het uit. Zijn vrouw werkt in een kapperszaak die dicht blijft op zondag omdat er die dag weinig klanten komen. „De klant van zondag doet voortaan geen boodschappen meer op maandag”, zegt hij. Het is een verplaatsing van de koopkracht, geen uitbreiding ervan. „Zelfs op grote koopzondagen in december kijken de winkeliers eerst naar elkaar wat ze doen”, zegt de filiaalhouder van de herenmodezaak.

Het winkelpersoneel spreekt vrijuit, tot ik ze om hun naam vraag. „Dan moet ik eerst de marketingafdeling bellen”, zegt de filiaalhouder van de herenmodezaak. En dat kan pas op maandag. De meisjes van de spijkerbroekenwinkels verontschuldigen zich ook. De knellende banden van de kerk zijn vervangen door die van het kapitaal.

Een gepensioneerde uit Venlo fietst met een elektrisch vaartje door de winkelstraat. Hij zegt dat „de gewone, normale Nederlander” een dag vrij wil om er met zijn gezin op uit te trekken. Maar of je nog samen met je vrouw een rustdag hebt in de week, hangt van je ruggegraat af, zegt Conrad van Beek. Als de zondag niet meer vanzelfsprekend vrij is, moet je er steeds voor knokken bij de baas.

Jutta Chorus (j.chorus@nrc.nl) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Tom-Jan Meeus.

De knellende banden van de kerk zijn vervangen door die van het kapitaal