REPORTAGE Rugby jezelf de Rotsvast in de bijstand? De Harde Leerschool biedt nog kans eruit te komen. Acht weken afzien en leren.

en punt van een van onze eigen jongens!” Ed Oskam staat helemaal aan de verkeerde kant van het rugbyveld, maar ziet precies wat aan de andere zijde gebeurt. Trots straalt van hem af, terwijl hij ingehouden geniet van het spel. De felle veldverlichting maakt zijn ademdamp in de koude Groningse avond zichtbaar.

In zijn stem klinkt ook iets van verbazing. Wie van de mannen er ook scoorde – hij had acht weken geleden waarschijnlijk nog nooit een rugbybal aangeraakt. En nu een punt maken tegen de Rugbyvereniging Groningen – dat is nog eens sportieve ontwikkeling.

Toch is dat eigenlijk bijzaak voor de negen Oost-Groningers uit het team van Oskam. Rugbyen is voor hen meer middel dan doel: een weg naar de arbeidsmarkt en uit de bijstand. De wedstrijd die ze deze avond spelen, is de laatste van het project De Harde Leerschool, dat de jonge mannen met een mix van rugby en arbeidsmarktlessen klaarstoomt voor een dienstverband. Ze doen diverse vaardigheden op: op tijd komen, discipline, teamwork, respect tonen, collega’s niet teleurstellen, omgaan met autoriteit en doorzetten. Met succes: zes van de negen beginnen in de dagen na de wedstrijd met een baan, bijvoorbeeld als stratenmaker. De rest zoekt nog.

Omgaan met teleurstellingen

Het idee voor De Harde Leerschool – hier gefinancierd door gemeentes en bedrijfsleven – is uit Engeland komen overwaaien. In Nederland waren er al edities in Rotterdam en Breda. ’s Ochtends rugby, ’s middags lessen van coaches over omgaan met teleurstellingen, solliciteren, netwerken en een goede werkrelatie opbouwen.

De mannen komen uit de kaartenbakken van de gemeente. Oskam: „Het granieten bestand, noemen ze dat. De jongens die echt al heel veel kansen hebben gekregen, maar bij wie het steeds is misgegaan.” Tussen de 18 en 34 jaar, de oudste heeft vijf kinderen.

Voor hen is het vaak wel even wennen, het strakke ritme, de sport en de harde verplichtingen. Max (een Knoalster – uit Stadskanaal) staat voor de wedstrijd nog even een sigaretje te roken. Hij vertelt: „De eerste dagen is er volgens mij wel gekotst. Gelukkig deed ik al wel aan fitness dus was het wel te doen.”

Moeilijk was vooral het driedaagse bivak in Havelte, zegt zijn teamgenoot Jeffrey: „Dat was echt even doorzetten. We moesten tien kilometer lopen en in een bos slapen, op klimmuren klimmen.”

Beiden gaan nu aan de slag, Max als steigerbouwer, Jeffrey als aangever van stenen bij stratenmakers. „Ed heeft ons geleerd: je moet ergens beginnen. Misschien kan ik over een tijdje straatlegger worden.” Ze zien ernaar uit, vertellen ze, om nu eens écht geld te verdienen.

Voorgaande edities in Nederland en het Verenigd Koninkrijk laten zien dat met deze methode uiteindelijk zo’n kwart van de deelnemers duurzaam aan een baan is geholpen. Als mensen afvallen, gebeurt dat deels tijdens het programma, deels erna. In Groningen begonnen ze met zestien man.

Schrijnende gevallen

Ed Oskam zul je er niet op betrappen dat hij die cijfers fantastisch vindt. Wél wijst hij erop dat zo’n getal voor de groep waarmee De Harde Leerschool werkt eigenlijk al uniek is. Er zijn veel psychische problemen, veelal weinig betrokken ouders. „Het zijn absoluut de meest schrijnende gevallen. Van sommige jongens die zich aanmelden, merk je dat ze eigenlijk behoefte hebben aan een ander traject. Die komen bijvoorbeeld stoned opdagen en zijn pas na de lunch aanspreekbaar. Die verwijzen we door.”

Dat soort problematiek ontdekken ze hier trouwens gemakkelijk, denkt Oskam. Voor een gemeenteambtenaar die eens per maand een gesprekje heeft, is zoiets lastig.

Het programma probeert ook het zelfbeeld van de mannen wat op te krikken – dat is vaak problematisch laag. Uitzendbureaus en werkgevers tonen snel hun interesse, wat indruk maakt op de ploeg. Voetbaltrainer Ron Jans komt langs en uit zijn waardering. Het team speelt een wedstrijd tegen de rugbyers van studentenvereniging Vindicat. Oskam: „De directeuren van morgen, de jongens met juist heel veel perspectief.” Daarna is er een gezamenlijk, respectvol diner.

In een deel van het programma leren de deelnemers omgaan met „verleidingen” van drugs en alcohol. Oskam: „Op dag één komen ze met natte handjes binnen, daarna gaan ze steeds verder open.”

In het clubhuis herhaalt de coach nog eens waar het allemaal om gaat. „Denk nou niet: het is vanavond achter de rug. Er moeten nog stappen gemaakt worden. Zodat je met je vrouw een hapje kan gaan eten. Of dat je een keer een cadeautje voor je kinderen kan kopen.” Iedereen knikt instemmend.

Na met 19-17 gewonnen te hebben en een barbecue is het tijd om terug te gaan naar Winschoten, Stadskanaal, Musselkanaal. Een gehuurde bus met vijftig plekken voor deelnemers en aanhang rijdt terug. Veel familie is er vanavond niet gekomen. Oskam: „Hij gaat bijna leeg terug.”