President Mugabe opzijgezet
Na 37 jaar is het tijdperk-Mugabe ten einde. De militairen zijn nu de baas in het Afrikaanse land.
Militairen hebben deze woensdag in Zimbabwe een staatsgreep gepleegd die zo niet genoemd mag worden. Bij het ochtendgloren was echter duidelijk dat na 37 jaar niet Robert Mugabe (93) maar zijn militairen het voor het zeggen hebben. De legerwoordvoerder die woensdagochtend het woord nam op staatstelevisiezender ZBC, probeerde de Zimbabweanen gerust te stellen door te stellen dat er geen sprake was van een militaire machtsovername. Behalve de staatsomroep omsingelden soldaten alle belangrijke regeringsgebouwen in de hoofdstad Harare. Rond acht uur plaatselijke tijd bezetten soldaten ook de internationale luchthaven van Harare, die nog deze week was omgedoopt tot Robert Gabriel Mugabe International Airport. De officier die woensdagochtend sprak op de staatstelevisie was majoor generaal S.B. Moyo. Hij is een vertrouweling van generaal Constantino Chiwenga. Deze waarschuwde de regeringspartij Zanu-PF maandag al voor militair ingrijpen.
Directe aanleiding voor het militair ingrijpen was het ontslag vorige week door Mugabe van vicepresident Emmerson Mnangagwa. Die was decennia Mugabe’s hoofd inlichtingen en ging ervan uit dat hij Mugabe zou opvolgen, nu diens gezondheid flink achteruitgaat. Mnangagwa vertegenwoordigt binnen de regeringspartij het zogenoemde Team Lacoste; de veteranen uit de bevrijdingsstrijd die Mugabe in 1980 aan de macht brachten. Zij voelen zich bedreigd door een nieuwe generatie politici, die worden aangevoerd door Mugabe’s echtgenote Grace, ‘ generation 40’ – zij leverden geen bijdrage aan de onafhankelijkheidsstrijd in 1980.
Vandaag werden veel aanhangers van dit kamp gearresteerd, zoals de minister van financiën. Anderen, zoals Mugabe’s steenrijke neef Phillip Chiyangwa, kozen ervoor om in buurland Zambia te blijven en niet terug te keren naar Zimbabwe.
De woordvoerder op ZBC garandeerde dat Mugabe en zijn familie veilig zijn. De Zuid-Afrikaanse president Zuma zei deze woensdagochtend dat Mugabe hem heeft gezegd dat hij onder huisarrest staat. Dit is niet de overname waar Zimbabweanen jarenlang op hoopten toen ze voor de oppositiepartij stemden, die verandering in zijn naam heeft: de Movement for Democratic Change (MDC). De leider van die partij, Morgan Tsvangirai, is ernstig ziek maar weigert zelf plaats te maken voor een opvolger. Zijn partij is door veel Zimbabweanen symbool geworden van gebroken beloften nadat de MDC opging in een regering van na- tionale eenheid in 2008, onder leiding van Mugabe. De legergeneraals die nu de macht in handen nemen, waren dezelfde generaals die in 2008 de vuile campagne voerden tegen de oppositie. Honderden aanhangers werden gemarteld of vermoord door jeugdmilities.
Het beeld dat nu uit Zimbabwe komt, creëert een valse tegenstelling tussen de Zanu-PF regering en het leger. Zanu-PF ís het leger. Mugabe’s partij is van oorsprong een bevrijdingsbeweging die voor onafhankelijkheid vocht. Het was nota bene de nu ontslagen vicepresident Mnangagwa die de strafcampagne van de Vijfde Brigade aanvoerde, waarbij 20.000 Zimbabweanen omkwamen.
De grote fout die Mugabe nu heeft gemaakt, is vertrouwen op zijn verdeel-en-heersspel dat hij sinds 1980 speelt. Telkens als iemand dacht de uitverkoren kroonprins te zijn, schoof hij hem aan de kant. Mugabe was zich altijd bewust van zijn kwetsbaarheid en slaagde erin de hoop van de ambitieuze jongelingen om hem heen op tijd te smoren. Tot woensdag, toen die strategie onverwacht niet meer werd geaccepteerd.