Londen heeft weer sloppenwijken
Het Amsterdamse stadsbestuur vreest ‘Londense toestanden’. Toch gaat Amsterdam in hoog tempo Londen achterna, de stad die niet alleen te duur is geworden voor de middenklasse, maar nu ook weer, net als in de 19de eeuw, sloppenwijken kent. an het einde van de zomer van 2017 was het eindelijk zover en begon de sloop van Robin Hood Gardens, de in architectuurkringen beroemde, betonnen flats met luchtstraten in Londen uit 1972. Het plan om de 214 sociale woningen in de twee ‘brutalistische’ gebouwen aan weerszijden van een parkje te vervangen door nieuwbouw met 1575 appartementen bestond al een jaar of tien. Maar een internationale reddingsactie, ondersteund door starchitects als Zaha Hadid, wist de afbraak van de geknikte grijze dozen uit te stellen. Pas toen de Engelse monumentencommissie Historic England in 2015 eindelijk besloot dat de blokken van het legendarische architecten-echtpaar Robert en Alison Smithson te ‘grauw’ en ‘te weinig innovatief’ waren om op de monumentenlijst te zetten, kon het uitkopen en uitplaatsen van de bewoners beginnen.
‘Een modernistisch meesterwerk’ noemt de Britse journaliste Ana Minton Robin Hood Gardens in Big Capital. Who is London for? niettemin. De Le Corbusier-achtige flats zijn een van de vele, door Londense deelgemeenten beheerde complexen met sociale woningen die de afgelopen decennia zijn afgebroken. Vrijwel altijd maakten ze plaats voor een mengeling van dure appartementen (veel) en ‘betaalbare’ woningen (weinig of geen). Aan de hand van een groot aantal gevallen beschrijft Minton wat de gevolgen zijn: niet alleen voor de laagstbetaalden, maar ook voor de middenklasse is wonen in Londen onbetaalbaar geworden. De stad is de afgelopen vijftien jaar onherkenbaar veranderd, stelt ze vast. Verschillende buurten, zoals Chelsea, zijn enclaves geworden van de superrijken van over de hele wereld. De vroegere buurtbewoners zijn aangewezen op verre voorsteden of moeten zelfs verhuizen naar steden als Hastings en Folkestone.
De gentifrication van Londen is het gevolg van overheidsbeleid en globalisering, legt Minton uit. Al in de jaren tachtig begon de conservatieve regering onder leiding van Margaret Thatcher met de bevordering van het eigen-woningbezit en de afbraak van de sociale woningbouw. Na 1997, toen Labour onder leiding van Tony Blair aan de macht kwam, bleef dit beleid onveranderd. Ook als het om woningbouw ging, bleek de Derde Weg van Blair weinig anders dan een voortzetting van het neoliberale beleid van Thatcher en bleef het motto gelden dat er geen alternatief was voor marktwerking.
Daar kwam in de loop van de jaren negentig de globalisering bij. Vastgoed in global cities als Londen bleek een uitste-
Anna Minton:
Big Capital. Who is London for? Penguin, 161 blz. € 10,50 4 *# Floor Milikowski: Van wie is de stad. De strijd om Amsterdam. Atlas Contact, 288 blz. € 19,99 4 *#