Kiezer laat gemeenten versplinteren
De lokale partijen winnen, landelijke partijen verliezen. Op links is GroenLinks nu de grootste.
De lokale partijen boeken een grote zege. GroenLinks breekt door in de grote steden. Van de landelijke coalitiepartijen houdt er een stand (VVD) en verliest een andere behoorlijk (D66). Maar bovenal: versplintering, waardoor in veel gemeenten colleges uit minimaal vier partijen zullen gaan bestaan.
Dat beeld rijst op uit de voorlopige uitslagen van de gemeente raadsverkiezingen. Verder: een slechte score voor de rest van links, PvdA en SP. En van twee nieuwkomers scoort er een (Denk) boven verwachting en een ander (PVV) juist niet.
Woensdag waren er in 335 van de 380 gemeenten verkiezingen. De opkomst lag met 55 procent iets hoger dan vier jaar geleden. De grootste landelijke partij bleef, net aan, het CDA met 13,5 procent van de stemmen, tegen 13,3 voor de VVD.
De kiezers hebben opnieuw overweldigend gekozen voor lokale partijen. Die haalden samen 32,8 procent van de stemmen. Zo bleef Leefbaar Rotterdam, ondanks verlies, met afstand de grootste. De winst van de lokalen laat zien dat de inzet van de landelijke kopstukken niet gewerkt heeft. De kiezer lijkt toch vooral geïnteresseerd in wat er speelt in zijn of haar stad of dorp.
Regeringspartij D66, die vier jaar geleden nog een enorme winst boekte, verloor en raakte in veel steden de koppositie kwijt. De VVD hield stand en won zelfs een klein beetje, ondanks de concurrentie van rechts-populistische partijen als PVV en Forum voor Democratie. De laatste keer dat de grootste regeringspartij winst boekte bij lokale verkiezingen was in 1998. Het CDA bleef landelijk de grootste, maar de partij verloor wel ten opzichte van 2014: van 14,1 naar 13,5 procent. De vierde coalitiepartij, de ChristenUnie, bleef even groot als vier jaar geleden.
GroenLinks beleefde een feestelijke avond: de partij groeide en werd de grootste in Amsterdam en Utrecht. Maar wil GroenLinks gaan besturen, dan moet ze veelal met rechtse partijen om de tafel: links als geheel verliest door een buitengewoon slechte score van PvdA en SP.
Al met al hebben de kiezers de lokale politiek opgezadeld met een compleet versnipperd landschap. In de Haagse raad komen liefst zes partijen met één zetel. Op veel plaatsen in het land belooft bestuursvorming een ingewikkeld spel te worden – net als vorig jaar aan het Binnenhof.