Krap ‘nee’ dwingt tot balanceren

Het nee-kamp wint verrassend en nipt. De coalitie wacht nog een lastige klus met de inlichtingenwet.

Hoe verder met de nieuwe Wet op de inlichtingen-en veiligheidsdiensten? Dat is de vraag nu het referendum over de wet, die ruimere bevoegdheden biedt om internetverkeer af te tappen en computers te hacken, onverwachts lijkt uit te draaien op een nipt ‘nee’. De coalitie wacht nu een ingewikkelde balanceeract die zomaar zou kunnen resulteren in onderlinge onenigheid.

Met 90,2 procent van de stemmen geteld stonden de tegenstanders donderdagochtend op 48,7 procent, de voorstanders op 47,3. De kans dat het voor-kamp alsnog wint, lijkt klein. Dat is een daverende verrassing: geen enkele peiler had in de afgelopen maanden een overwinning voor het tegenkamp voorzien.

Een zege voor de tegenstanders, hoe krap ook, brengt Rutte III in een lastig parket. De referendumwet schrijft voor dat het kabinet de wet, die in principe op 1 mei van kracht wordt, dan moet „heroverwegen”. Maar onderling lijken de coalitiepartijen verdeeld. D66 staat in principe open voor aanpassingen, zei Tweede-Kamerlid Kees Verhoeven woensdagavond. Ook de Christen-Unie hint daarop. „Als de kiezer je een spiegel voorhoudt, moet je goed in die spiegel kijken”, zegt CU-leider Gert-Jan Segers tegen NRC .

CDA-leider Sybrand Buma wil juist vasthouden aan de wet, die hij „heel belangrijk voor de veiligheid van Nederland” noemt. Voor de VVD van Mark Rutte, die de afgelopen tijd fel campagne voerde voor de wet, liggen concessies aan de inhoud ook moeilijk.

Met name voor D66 is een ‘nee’ bijzonder zuur. De partij veranderde tijdens de kabinetsformatie van tegen- in voorstander en verdedigt de wet omdat er nu voldoende garanties voor privacy in zouden zitten. Van die draai hadden de Democraten tijdens de campagne last. Nu volgt er – niet leuk voor D66 – vermoedelijk nog een heleboel gebakkelei over aanpassen of niet.

En zelfs áls de wet gaat worden aangepast, is de grote vraag: hoe? Vooralsnog is onduidelijk waarom de kiezers ‘nee’ hebben gezegd. Uit woede over het afschaffen van het raadgevend referendum? Vanwege zorgen over privacy? „Ik hoor dat het grootste bezwaar zou zijn: dat bulkdata gedeeld worden met buitenlandse diensten”, zegt CU-leider Segers. „Ik zie niet meteen voor me hoe je dat kunt veranderen.”