Pakketbezorger Hikmet Unal krijgt per stop 1,19 euro betaald, als de ontvanger thuis is
Wie profiteert er van zzp’er zijn, en wie niet? NRC spreekt met de onderen bovenkant van de markt voor zelfstandigen. Deze keer: bezorger Hikmet Unal, die alle varianten van het ondernemerschap uitprobeerde.
Hikmet Unal moet het ROTTERDAM. aantal pakketjes dat hij deze dag heeft bezorgd even nakijken: 193. Het aantal adressen weet hij wel uit zijn hoofd: 149. De pakketbezorger uit Rotterdam krijgt betaald per stop. Maar dan moet het pakje wél afgeleverd worden. Als de ontvanger niet thuis is, wordt de stop niet betaald.
Twee mannen in uniformen van PostNL – „Gekregen? Nee, zelf betaald! Wij zijn zzp’ers!” – zitten aan het einde van de middag in lunchroom Espresso Dates in RotterdamWest. Unal (51) heeft zijn collega Hakan Durakli (36) meegenomen – hijzelf voelt zich niet zeker genoeg over zijn Nederlands. Unal groeide op aan de Turkse kust van de Zwarte Zee en kwam in 1985 naar Nederland. Durakli woont sinds drie jaar in Rotterdam en verlangt terug naar de rust van zijn geboorteplaats Almelo.
Als het gaat over de onderkant van de arbeidsmarkt zijn de pakketbezorgers nooit ver weg. Lange tijd stond de beroepsgroep symbool voor schijnzelfstandigheid. Bezorgers werken tegen een karige vergoeding voor één werkgever: marktleider PostNL. Vaak werken ze voor een kleine onderaannemer (een subcontractor), bedrijfjes met vijf of zes chauffeurs. De druk op de tarieven is enorm: met de groei van de pakkettenmarkt groeit ook de concurrentie tussen de koeriersbedrijven. Grote webwinkels bieden gratis bezorging aan.
1,19 euro per stop
In 2015 gooide PostNL het roer om. Bestaande bezorgers konden kiezen voor een arbeidsovereenkomst, nieuwe bezorgers kwamen sowieso in loondienst. Maurice Jacobs van Subco Partners, dat de belangen van zelfstandigen bij PostNL behartigt, schat dat er van de 4.000 pakketbezorgers nu zo’n 1.200 in loondienst zijn. Het aantal werkelijke zzp’ers – zij die daadwerkelijk onafhankelijk werken – is gedaald naar 300. De grootste groep, zo’n 2.500 werknemers, werkt voor een van de vijfhonderd onderaannemers.
Deze bedrijfjes betalen hun chauffeurs in theorie volgens de cao van het beroepsgoederenvervoer, maar de praktijk is anders. Volgens FNV Transport en Logistiek zijn de tarieven van PostNL te laag om de cao na te kunnen leven.
Unal heeft nooit van die cao gehoord. Afgezien van zijn uniform en een sticker op zijn bestelbus heeft hij dan ook nooit met PostNL te maken. Hij heeft alle varianten van het ondernemerschap uitgeprobeerd: hij begon in 2002 als échte zzp’er, had daarna een tijdlang een bedrijf met zijn zus, was vervolgens in loondienst en werkt sinds vorig jaar als zelfstandige voor een onderaannemer – een vennootschap onder firma met zes chauffeurs.
Een van de voorwaarden voor een zzp’er is het halen van de zogenoemde Eurovergunning van de NIWO, de ondernemersvergunning voor transportbedrijven. Durakli heeft die wel, Unal nog niet. „Dat Nederlands lezen lukt me niet goed genoeg.” Daardoor is Unal als zelfstandige afhankelijk van een onderaannemer met de vereiste vergunning.
Unal heeft dan ook een overeenkomst met die vof, niet met PostNL. Volgens die overeenkomst ontvangt hij 1,19 euro per stop. Daar komen drie bedragen bij: 16 eurocent pakkettoeslag per pakket, een NIWOvergoeding van 40 euro per week en een zzp-toeslag van 60 euro per week. Pakjes die ook op de tweede dag niet kunnen worden afgeleverd, gaan naar het afhaalpunt, de chauffeur ontvangt in dat geval slechts 16 eurocent.
Al met al komt Unal uit op een gemiddeld inkomen van 2.300 euro bruto per maand. Veel pakketbezorgers verdienen tussen de 1.800 en 2.000 euro netto per maand. In loondienst verdiende Unal ongeveer 1.700 euro netto. „Dat was echt te weinig. Ik klaag niet over hoe het nu gaat. Dat bedrag is alleen voor mijn vrouw en mijzelf. Mijn twee kinderen zijn financieel zelfstandig.”
Geen pensioen
Een arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft hij niet, de premie van 600 euro per maand is veel te hoog. Is hij dan niet bang dat er iets gebeurt? „Ik ben daar niet mee bezig, je leeft op goed geluk”, zegt Unal. Een pensioen heeft hij evenmin geregeld. Zijn financiële voordeel ten opzichte van vriend en collega Durakli is dat hij geen eigen bestelbus hoeft te betalen. „Dat kost echt veel, vorige week moest er nog een nieuwe startmotor van 500 euro in. Dat betaalt de vof.”
De bezorgers werken van dinsdag tot en met zaterdag. De dag begint en eindigt bij het depot in Waddinxveen, vlakbij Gouda, waar ze de te bezorgen pakjes ophalen en de niet afgeleverde pakjes terugbrengen.
Bij ziekte of vakantie regelen ze hun eigen vervanging, vrije dagen nemen ze zelden. Unal ging twee jaar geleden voor het laatst op vakantie, al was dat er wel meteen een van vier weken. „Heel luxe voor een zzp’er.” Hij weet nog niet of hij deze zomer weggaat. Hij wrijft met zijn vingers: duur.
Onderkant van de arbeidsmarkt of niet, Unal ziet genoeg voordelen in zijn baan. „Ik ben veel buiten, heb veel sociaal contact. In mijn vorige wijk kende ik iedereen, dat was leuk. Ik kan hier nog jaren mee doorgaan.”
In vergelijking met collega’s bij andere koeriersbedrijven, DHL, DPD of GLS, hebben de bezorgers meer vrijheid om hun eigen routes te bepalen, zeggen de mannen. Als de pakjes maar binnen een tijdvak van twee uur worden bezorgd. Valt er echt niets te klagen? Nou vooruit, dat ze sinds kort ook pakketten van het Kruidvat moeten bezorgen is minder fijn. „Ik weet niet wat er in allemaal in zit, wasmiddel of zo, maar die pakjes van het Kruidvat zijn heel erg zwaar.”
Is de ontvanger van het pakket niet thuis, dan krijgt de bezorger niet betaald