Zolang Brussel maar blijft denken dat de Brexit teruggedraaid zal worden, kan er geen akkoord komen, schrijft

e EU-leiders gaan ervan uit dat het Verenigd Koninkrijk zich nooit zal neerleggen bij een Brexit zonder deal. Dat bepaalt hun houding in de onderhandelingen. Op den duur zou dat oordeel ook weleens kunnen kloppen. Maar terwijl het stof van de top in Salzburg van afgelopen week neerdaalt, lijkt dit een roekeloze en riskante gok.

Het proces van de Brexit is vooral zo gevaarlijk omdat beide partijen steeds weer elkaars bedoelingen misverstaan. Theresa May heeft, net als haar voorganger, ten onrechte gedacht dat ze de EU-leiders uiteen kon spelen. Tegelijkertijd hebben zíj een verkeerd beeld van haar beperkte politieke speelruimte.

De zorgen van Brussel en de 27 Europese lidstaten over Mays zogeheten Chequers-voorstellen – lid blijven van een douane-unie voor goederen, maar niet voor diensten en zonder vrij verkeer van personen – zijn terecht. Maar ze hebben er verkeerd aan gedaan om ze af te schieten. Onbedoeld verhoogden ze daarmee de waarschijnlijkheid van zo’n ‘ no-deal Brexit’.

Er is nog altijd een kleine kans op een compromis voor als de Ierse grenskwestie niet wordt opgelost. Maar door Mays uitspraken van vrijdag lijkt de kans verkeken op de zogeheten ‘terugvaloptie’ waarbij Noord-Ierland de facto binnen het EU-regime zou blijven en de ‘buitengrens’ van de Unie door de Ierse Zee, dus dóór het VK, zou lopen. k zie geen kans op een Brexitakkoord zolang de EU niet op zijn minst enigszins rekening houdt met een no-deal Brexit. Een aantal EU-leiders bazelde juist deze week door over het idee dat de Brexit teruggedraaid zou kunnen worden. Een populaire Duitse nieuwswebsite kwam met een verhaal over een Britse minister die een tweede referendum uitsluit. Alsof dit echt als een verrassing kwam.

Zolang de verwachting blijft bestaan dat de Brexit wordt herroepen of dat de Britten inbinden, kan er geen akkoord komen. Misschien zal de EU haar standpunt nog wijzigen naarmate we dichter bij een no-deal Brexit komen. De Britse kiezers, die voor de Brexit hebben gestemd, zijn mogelijk bereid een economische prijs voor hun vertrek te betalen. Maar op het continent hebben kiezers en bedrijven niet diezelfde offerbereidheid en er staan in de EU veel banen op het spel. Duitsland en Nederland hebben een enorm bilateraal handelsoverschot met het VK. conomen houden vol dat een no-deal voor het VK erger zou zijn dan voor de EU. Oppervlakkig gezien is dat zo, maar dan wordt iets belangrijkers vergeten: de EU heeft een veel lagere politieke pijngrens voor een harde Brexit.

De beste onderhandelingstactiek voor de Britse premier heeft ze vrijdag in haar televisietoespraak duidelijk gemaakt: nietsdoen totdat de EU in beweging komt, inhoudelijk bij haar voorstel blijven, misschien wat technische verbeteringen aanbrengen, er misschien een andere naam op plakken, tot in 2019 alle deadlines laten verstrijken.

Door het Chequers-plan voluit af te wijzen heeft de EU ook een kans laten lopen: ze had de pro-Europeanen in het VK een stevige terugweg naar een volledig EU-lidmaatschap in de toekomst kunnen bieden. Een van de redenen dat de harde Remainers in het VK de Brexit zo wanhopig graag willen herroepen (en onwillig zijn om een uittredingsakkoord te steunen) is hun wens om de huidige Britse opt-outs (niet in de euro, niet in Schengen) te behouden. De EU had garanties voor zo’n toekomstig EU-lidmaatschap kunnen bieden, waaronder ook de belofte om niet tot de euro te hoeven toetreden. e Remainers zien een toekomstige hervatting van het EUlidmaatschap uitdrukkelijk als tweede keus. Maar wat te denken van het alternatief: de harde Brexit die zou volgen als een uittredingsakkoord wordt weggestemd. Artikel 50 van het Verdrag van Lissabon is op dit punt heel duidelijk. Als het VK met slaande deuren uit de EU zou stappen, betwijfel ik of de EU-leiders er zelfs nog mee om de tafel zouden willen om over een eenvoudig handelsakkoord te onderhandelen.

De samenwerking in het veiligheidsbeleid zou eindigen. En omdat de economische systemen in de loop der tijd uit elkaar groeien, zullen de obstakels voor een herintreding toenemen. De mogelijkheid om weer EU-lid te worden zou een generatie lang verloren gaan, terwijl een akkoord over een vertrek de mogelijkheid van een toekomstig lidmaatschap zou openhouden. Alleen al dat vooruitzicht zou voor de EU en de Remainers enige waarde moet hebben.

Mays enige alternatief is inmiddels om in de onderhandelingen tot het uiterste te gaan. Intussen dienen we ons allemaal voor te bereiden op een Brexit zonder deal. Bij gebrek aan nadere ontwikkelingen zoals een politieke leiderswisseling, nieuwe verkiezingen in het VK of een standpuntswijziging van de EU-leiders, moeten we dit als het waarschijnlijkste scenario beschouwen. Wolfgang Münchau is columnist van de Financial Times, waarin dit artikel eerder stond.