Zwaar verlies voor CSU én SPD bij verkiezingen Beieren
Historisch dieptepunt CSU en halvering SPD verzwakt regering-Merkel.
De kiezers in de Duitse deelstaat Beieren hebben zondag niet alleen een ongekend zware slag toegebracht aan de CSU, de christen-democratische partij die er decennialang de alleenheerschappij had. Ook de sociaal-democratische SPD leed een dramatisch verlies.
Daarmee zijn twee van de drie partijen waarop de nationale regering van bondskanselier Merkel steunt hard afgestraft. Voor haar toch al wankele coalitie is het een nieuwe risicofactor dat nu zowel CSU als SPD hevig aangeslagen zijn. De derde coalitiepartner, Merkels eigen CDU, moet komende twee weken alle zeilen bijzetten om te voorkomen dat zij op 28 oktober bij de deelstaatverkiezingen in Hessen ook een nederlaag lijdt.
De CSU behaalde volgens de voorlopige uitslag in Beieren 37,2 procent van de stemmen, een historisch slecht resultaat en bijna 10 procentpunten minder dan in 2013, toen de partij nog 46,7 procent kreeg – genoeg voor een absolute meerderheid in het deelstaatparlement. De SPD werd gehalveerd, van 20,6 naar 9,7 procent.
De Groenen verdubbelden hun resultaat, van 8,6 naar 17,5 procent, en worden de op één na grootste partij in Beieren. De in 2013 opgerichte AfD komt op 10,2 procent, iets meer dan de SPD en minder dan de Freie Wähler (11,6 procent), een samenwerkingsverband van lokale kiesverenigingen.
De betrokkenheid van de kiezers kwam tot uiting in een hoge opkomst van 72,4 procent, tegen 63,6 procent in 2013. De conservatieve CSU verloor 180.000 kiezers aan zowel de AfD als de Freie Wähler, maar opmerkelijk genoeg ongeveer evenveel aan de Groenen. De CDU doet in de deelstaat van haar Beierse zusterpartij niet mee aan verkiezingen.
In de landelijke politiek is de macht van de CSU, waarop alleen mensen in Beieren kunnen stemmen, gebaseerd op haar bijzondere brede steun in de deelstaat. Op basis daarvan kon ze zich opwerpen als vertegenwoordiger van héél Beieren, en Beieren afschilderen als ‘CSU-land’.
Die aanspraak is moeilijk vol te houden nu ze een gewone, grote partij is, die haar absolute meerderheid in het deelstaatparlement kwijt is en een coalitie moet aangaan met zeker één andere partij – naar verwachting de Freie Wähler.
Spanningen tussen CSU en CDU stortten de regering-Merkel afgelopen maanden twee keer in een crisis. Veel mensen in Beieren die van oudsher op de CSU stemmen, waren ontevreden over de harde confrontatiekoers die de partijleiding voer ten opzichte van Merkel.
Andere CSU-aanhangers waren juist zó fel tegen Merkels vluchtelingenpolitiek, dat ze overliepen naar de AfD. CSU-voorzitter (en minister van Binnenlandse Zaken) Horst Seehofer en de Beierse minister-president Markus Söder konden dat tij niet keren. Ze hekelden Merkel en haar beleid wel, maar bleven deel uitmaken van haar regering, wat hun geloofwaardigheid niet ten goede kwam.
Op basis van de slechte peilingen voor de CSU begonnen Seehofer en Söder elkaar de afgelopen weken alvast de schuld te geven van het verwachte slechte resultaat.
Voor Merkel mag het een klein lichtpuntje zijn dat de partij van haar grote tegenspeler Seehofer een hoge prijs betaalt voor de harde manier waarop hij haar aanpakte. Maar daarmee schiet ze weinig op als de CSU zich nu gaat concentreren op zelfonderzoek en afrekeningen in eigen kring, in plaats van op uitvoering van het regeerakkoord in Berlijn.
De SPD was altijd al diep verdeeld over toetreding tot deze coalitie en stemde er slechts met grote tegenzin mee in omdat een andere coalitie niet mogelijk was en het land bestuurd moest worden. Het verlies in Beieren zal mogelijk de roep versterken om uit lijfsbehoud met de coalitie te breken en een duidelijker profiel te ontwikkelen.
De CSU kan zich niet meer profileren als representant van héél Beieren