REPORTAGE Verpieterd icoon verdeelt Zandvoort

Elke gemeente heeft haar eigen hoofdpijndossier. In Zandvoort is dat de watertoren. Die kostte al drie wethouders de kop. ie bovenop de watertoren staat, ziet heel Zandvoort. De boulevard, de mensenstroom van station naar zee. Het strand, zonnebaders op een rij. De kenmerkende naoorlogse flats. Maar je kijkt ook verder: het spoor dat door de heide richting Haarlem voert, de Hoogovens in IJmuiden, de skyline van de Amsterdamse Zuidas. Wie goed kijkt, ziet Scheveningen liggen.

Elke gemeente heeft haar eigen hoofdpijndossier. Voor Zandvoort is dat dit 48 meter hoge icoon. De toren werd gebombardeerd, brandde af en zorgde voor meerdere politieke crises. In augustus stapte een wethouder op – de derde die vanwege de watertoren het veld ruimt. Afgelopen zomer werd de watertoren na jaren van leegstand tijdelijk bewoond door krakers.

De vloer van de toren ligt bezaaid met uitwerpselen van duiven. Tientallen vogelkarkassen verspreid door de ruimte. Dit had een trekpleister van Zandvoort kunnen zijn, de ‘Amsterdam Beach Tower’. Maar de toren lijkt vervloekt.

Op de plek waar ooit de vuurtoren stond, wordt in 1912 de eerste watertoren van Nederland gebouwd. De toegangsprijs bedraagt een dubbeltje, 10 cent. Dertig jaar is de toren het centrale toeristische punt van Zandvoort, dat kan wedijveren met de pier van Scheveningen.

Op 17 september 1943 brengen de Duitsers de toren met twaalf dynamietladingen ten val. „Die laatste minuten voor de explosie zal ik evenmin ooit vergeten”, schrijft C. Kuyper sr. in Zandvoort in bezettingstijd. „Er hing iets ondefinieerbaars, iets gruwelijks in de lucht. Iets onvoorstelbaars. Want daar vlak voor ons stond die toren, die kolos, dat beeld van Zandvoort, dat er binnen enkele ogenblikken niet meer zou zijn.”

In de jaren na de oorlog wordt Zandvoort rap herbouwd, maar de bravoure komt nooit helemaal terug. Uit deze periode stamt de kenmerkende hoogbouw – en de nieuwe watertoren. Het uitzichtpunt bovenin gaat weer open, een verdieping lager het restaurant. ‘Symbool voor de herrijzenis van Zandvoort’, staat op een bronzen plakkaat op de zijkant.

De ellende met de watertoren is rond de eeuwwisseling begonnen. In 2001 breekt bovenin een brand uit. Edwin Keur slaapt die nacht voor het eerst in zijn nieuwe woning, vlakbij de toren. „Iedereen stond te kijken, hele delen van het dak vielen brandend naar beneden.”

Chocolademelk met slagroom

Het is dezelfde toren waar Keur als kleine jongen warme chocolademelk met slagroom dronk, net als vele andere Zandvoorters. „Dat deed je in de winter”, zegt Keur (46). „Dat was echt een ding.” Nog steeds liggen delen van de kristallen glazen van toen her en der in de kop van de toren, waar het restaurant was. De vloer is inmiddels zo onstabiel dat een stoel erdoorheen zakt.

De toren mag niet sneuvelen, besluit Keur, en hij begint, als de brand is geblust, een website: Red de Watertoren. Heftige discussies op het forum verdelen het dorp: de ene helft wil dat de toren behouden blijft, koste wat kost. Anderen zien „dat lelijke ding” net zo lief verdwijnen. Inmiddels heeft Red de Watertoren zich verplaatst naar Facebook, waar de pagina ruim 1.850 likes heeft. Keur post vrijwel dagelijks foto’s en artikelen over de watertoren. „Maar alleen feiten”, zegt hij. „Ik voer een stil protest. Politiek is niets voor mij.”

Sinds 1997 is de toren in bezit van de gemeente. Die zit ermee in haar maag. De toren is op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst,