Ja, Silicon Valley houdt ons in een wurggreep, erkent maar komt ook tegemoet aan ons eigen verlangen naar almacht.
ls we het internet vrijlaten, neemt het ons gevangen”, was de kop boven een stuk van Jan Kuitenbrouwer (6/10). Het klopt dat een handvol techgiganten als Google en Facebook de gemiddelde gebruiker in een digitale wurggreep houden. We zijn in een datadictatuur beland: een kongsi van Big Brother en big business waar niemand vat op heeft. Hij besluit zijn stuk met de (terechte) oproep om het internet te onderwerpen aan democratische en publieke waarden.
Onderbelicht blijft de rol van de gebruiker. Omdat Kuitenbrouwer zich laat inspireren door de Duitse filosoof Jürgen Habermas, die meende dat rationaliteit de basis vormt van gedrag en interactie, ontstaat er een blinde vlek voor de diepere drijfveren van menselijk technologiegebruik. Er is een fundamentele bezinning nodig op de relatie tussen de mens en zijn technologieën: aan welke dieperliggende behoefte beantwoordt ons verblijf in cyberspace?
De techniekdenker Bernard Stiegler grijpt in Technics and Time terug op de Prometheus-mythe om te laten zien dat we gemankeerde wezen zijn, niet in staat om te overleven zonder techniek. Om onze ziel te redden lutie en worden de schaduwkanten van de digitale revolutie nu zichtbaar. Uiteraard betekent dit dat we de macht van techmonopolies moeten inperken, zoals Kuitenbrouwer suggereert. Maar we moeten ook erkennen dat het verlangen om de menselijke natuur te herscheppen en aan onze wensen aan te passen, diepgeworteld is. De Silicon Valleyindustrie komt hieraan tegemoet.
Dat de omstandigheden in cyberspace ten koste gaan van een gezond democratisch en publiek leefklimaat, is evident. Maar door de schuld al te eenzijdig bij de bouwers van onze digitale infrastructuur te leggen dreigt de belangrijkste vraag uit beeld te raken, namelijk: hoe gehandicapt durft de swipende datamens eigenlijk te zijn? Had Kuitenbrouwer dit perspectief in zijn analyse betrokken, dan had de kop boven zijn stuk ook kunnen luiden: ‘Als we de mens vrijlaten, neemt het internet hem gevangen.’ Hans Schnitzler is filosoof en publicist.