‘Wanhopig positief ’ zijn in een wereld vol dreigingen

Buiten scheen de zon, maar binnen op de IMFvergadering was de sfeer bedrukt. De risico’s groeien en de VS, mikpunt van spot, ruziet verder met China.

Winter is coming. Dat zei Joko Widodo bij de opening van de IMFjaarvergadering op Bali. De Indonesische president zag in de huidige wereldeconomie te veel terug van de televisieserie Game of Thrones om gerust te zijn op de toekomst. Terwijl de wereldeconomie voorlopig nog vooruit snort, stapelen de risico’s zich in hoog tempo op. Gastland Indonesië behoort zelf tot de groep van opkomende landen die problemen krijgen met de stijgende rentes in de Verenigde Staten en de sterke dollar. De dollarleningen die zij zijn aangegaan, worden steeds moeilijker te betalen en een betalingsbalanscrisis ligt om de hoek.

President Klaas Knot van De Nederlandsche Bank somde donderdag op Bali in een gesprek alle risico’s op: een „mondiale cocktail” noemde hij het, van Brexit, de handelsspanningen tussen de VS en China, de confrontatie tussen Italië en de rest van de eurozone en de dreigende problemen in opkomende markten van Azië tot aan Latijns-Amerika. Argentinië kwam al een IMF-lening overeen van 57 miljard dollar. Ook Pakistan vroeg er afgelopen week een aan: het land zucht ook nog eens onder leningen die door China zijn verstrekt in het kader van het infrastructurele ‘Belt&Road-initiatief ’ dat een corridor moet maken tussen China en zijn achterland.

Kan de wereldeconomie zoveel dreigingen tegelijk wel aan? Mondiaal vindt er een groei plaats met 3,7 procent, in zowel dit als volgend jaar, zo voorzag het IMF dinsdag. Maar die prognoses zijn omkleed met risico’s, en zijn al 0,2 procentpunt lager dan wat het Fonds in de zomer nog verwachtte.

Spanning tussen VS en China

De nervositeit stijgt. De duizenden IMFgasten werden donderdag in de vroege ochtend in hun vijfsterrenbedden ruw wakkergeschud door een aardbeving van 6 op de schaal van Richter in de Balizee. Een halve wereld verder kelderde op dat moment in de vroege middag in New York de Dow Jones-index met 800 punten. Dat leidde de sterkste koersval in sinds februari van dit jaar, al stabiliseerde de beurs laat op vrijdagavond. President Mario Draghi van de Europese Centrale Bank sloot een ‘terugslag’ op de financiële markten niet uit.

Handel domineerde de agenda in Bali, en dan vooral de spanningen tussen VS en China die inmiddels tarieven hanteren of hebben aangekondigd over 360 miljard dollar aan invoer. Roberto Azevedo, topman van wereldhandelsorganisatie WTO, zei woensdag dat de vooruitzichten voor de groei van de wereldhandel al zijn teruggeschroefd van 4,4 procent naar 3,9 dit jaar en van 4 procent naar 3,7 in 2019.

De tropische blijdschap buiten stond in schril contrast met de wat bedrukte sfeer binnen, op de bijeenkomst. Het leek erop dat de gasten er nu pas achter kwamen hoe belangrijk en vooral sturend het Amerikaanse leiderschap is geweest, nu ze het vacuüm zagen dat de VS hebben achtergelaten. Sinds de regering-Trump in het Witte Huis zit, gedragen de VS zich niet langer als regisseur. En nu ook Janet Yellen als president van de Federal Reserve is vervangen, door Jay Powell, is het laatste lid van de oude garde weg.

Weinig wees in Bali, waar overigens zowel minister Hoekstra van Financiën als minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking ontbrak, op een toenadering tussen de VS en China. De president van de Chinese centrale Bank, Yi Gang, verzekerde de Amerikaanse minister van Financiën Mnuchin dat China geen depreciatie van de renminbi zal inzetten in de handelsoorlog. Tot nu toe is de koers van de Chinese munt wel gedaald, maar niet sterker dan die van munten van andere opkomende landen met een overschot op hun betalingsbalans. Yi liet wel weten dat China zich voorbereidt op een mogelijk langdurig conflict.

‘Containment’ van China door VS

Mnuchin alarmeerde intussen veel bondgenoten met uitlatingen over de handelsonderhandelingen met Japan. USMCA, het handelsverdrag dat het oude Naftaverdrag met Canada en Mexico zal vervangen, heeft een clausule waarin de drie landen verboden wordt handelsovereenkomsten te sluiten met ‘niet-markteconomieën’. Lees: China.

En er is nog iets. Naar nu blijkt, staat er ook een verbod in op het manipuleren van de eigen valuta. Dat kan gevolgen hebben voor Japan dat eveneens een nieuwe overeenkomst met de VS moet sluiten, al was het maar om forse heffingen op auto’s te voorkomen. Een Amerikaans verbod op valutamanipulatie kan ook de handelspartners afschrikken om zich in te laten met de Chinese munt, de renminbi, die in de toekomst een mogelijke bedreiging voor de Amerikaanse dollar wordt.

Het verdrag, buitengewoon vervelend voor China, kan een mal worden die alle Amerikaanse handelspartners opgedrongen krijgen. Trump stapte uit het Trans Pacific Partnership, de handelsovereen-