BURGEMEESTER VAN MECHELEN Heel Europa komt kijken hoe Bart Somers het flikt

Bart Somers werd vorig jaar uitgeroepen tot ‘beste burgemeester van de wereld’. Zondag werd hij met een massa voorkeursstemmen herkozen in Mechelen. Wat is zijn geheim? f hij had verwacht te winnen? Ja, dat wel. Maar dat 28 procent van zijn inwoners specifiek op hem zou stemmen? Dat zijn coalitie, een mengeling van groenen, liberalen en onafhankelijken, een absolute meerderheid zou behalen? Nee, dat had Bart Somers (54), herkozen als burgemeester van het Vlaamse Mechelen, niet durven dromen. Toch gebeurde het zondag bij de Belgische gemeenteraadsverkiezingen.

De liberaal van Open VLD, een partij die het midden houdt tussen D66 en VVD, wil een „boodschap van hoop” uitdragen tegenover het strenge antimigratieprogramma van het uiterst rechtse Vlaams Belang, vertelt hij in zijn kantoor in Brussel (Somers is ook Vlaams Parlementslid). En die boodschap heeft de toekomst, daar is Somers, die vorig jaar de World Mayor Prize voor beste burgemeester van de wereld won, van overtuigd. Vanuit heel Europa komen mensen langs en ook de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft al contact opgenomen, meldt hij.

Twintig jaar geleden lagen de kaarten anders. Mechelen was geen stad om trots op te zijn. „Het was er grauw, vuil, onveilig. Een op de drie winkels stond leeg, het gemiddeld inkomen daalde, sociale woningen waren onbewoonbaar en de criminaliteit was hoog.” Bijna eenderde van de Mechelaars stemde voor wat toen het Vlaams Blok heette, de voorganger van het Vlaams Belang. Een kwart van de bevolking had een Marokkaanse achtergrond, en veel Mechelaars vonden daar de oorzaak voor hun problemen.

Inmiddels is het aantal inwoners met een migratieachtergrond alleen maar gegroeid, met nationaliteiten vanuit elke uithoek van de wereld. Maar terwijl het Vlaams Belang elders in het land haast overal flink groter werd, kreeg het in Mechelen nog maar 9,5 procent van de stemmen. Veruit de meeste stemmen gingen naar Somers, met een beleid dat zich niet tegen migratie richt, maar op deze twee pijlers rust: de veiligheid verhogen en tegelijkertijd van diversiteit een succes maken.

Somers werd bij zijn aantreden in 2001 niet alleen door rechts, maar ook op links met argwaan bekeken. „Je moet beginnen bij veiligheid. Als mensen zich onveilig voelen, gaan ze namelijk zoeken naar een schuldige, en daardoor krijg je een gepolariseer- de stad. Maar veel allochtone en progressieve mensen dachten: veiligheid? Hij wil dus mensen met een migratieachtergrond op de korrel nemen. Terwijl het omgekeerde waar is. Meer veiligheid moet de meest kwetsbaren in de samenleving helpen, die in de moeilijkste buurten wonen.” Het betekende in Mechelen meer politie, camera’s, maar ook jeugdwerkers. Voor een project werden ouders gevraagd mee te werken als hun kinderen de fout in gingen. Het was de gemeente die opdrachten, therapeuten of hulpmiddelen aanbood, maar als de ouders niet meewerkten, kregen ze een boete.

Anouk van Kampen

Niet traditioneel

Ook de diversiteit benaderde Somers niet op traditionele wijze. „Linkse politici herleiden mensen tot slachtoffers. Rechtse herleiden ze tot problemen, profiteurs van de sociale zekerheid en veroorzakers van overlast en criminaliteit. Beide groepen spreken over dé Marokkaan, dé Antilliaan, dé moslim. Die segregatie moet je doorbreken. Wij zien mensen expliciet niet als onderdeel van een gemeenschap. We organiseren geen gesprekken met gemeenschappen of gemeenschapsleiders. Er is in Mechelen maar één gemeenschap, en dat is de stad. De mensen erin zijn individuen met een veelheid aan identiteiten.” Mechelen steekt alleen geld in projecten waar mensen elkaar ontmoeten. Bewoners die er eigenlijk niet voor in aanmerking komen, mogen bijvoorbeeld sociale woningen betrekken. In ruil daarvoor moeten ze zo’n tien uur per week maatschappelijk werk verrichten: huiswerkbegeleiding, lessen Nederlands.

Als iemand een ‘echte’ Mechelaar is, is het Somers wel. Zeventien generaties geleden woonden zijn voorvaders al in de stad, hij al zijn hele leven. Toch moet ook iemand als hij zich aanpassen in een multiculturele samenleving. „Door open te zijn, niet te eisen dat iemand anders exact mijn kopie is.” Sommige dingen kunnen niet. „Mannen en vrouwen die apart zwemmen, een boerka. We moeten de wet en de principes waarop onze samenleving gebaseerd is respecteren om onze vrijheid te bewaken, dat spreekt voor zich. Maar zolang verschillen onze fundamentele principes niet schenden, what the fuck is dan het probleem? We moeten