REPORTAGE Het is weer heibel in de bus naar Ter Apel

‘Veiligelanders’ zorgen voor onrust in bus 73 van en naar het azc in Ter Apel. Chauffeurs dreigen met een boycot. Door de lange asielprocedures bij de IND blijven probleemgevallen langer hangen. et gedoe begint bij de halte. Zodra bus 73 aanmeert voor het asielzoekerscentrum en de azc-bewoners zijn uitgestapt, gaan hun gebruikte dagkaarten van hand tot hand naar de instappers, die er direct gebruik van maken. De beveiliger van dienst fungeert als reisleider. „No, this is for Stadskanaal. Not Emmen.”

Zolang het bij kaartjes uitwisselen blijft, zeggen de chauffeurs van bus 73 – van Emmen naar Stadskanaal, via het azc, even buiten Ter Apel – valt het allemaal nog mee. Maar de laatste tijd loopt het uit de hand. Reizigers uit het azc bedreigen de chauffeurs, beschadigen de bussen en ontregelen de diensten. De schuldigen: ‘veiligelanders’, asielzoekers uit veilige gebieden die zonder uitzicht op asiel in Nederland rondhangen.

‘Asielhoofdstad’ Ter Apel is wel wat gewend. Op de thuisbasis van opvangorganisatie COA verblijven permanent rond de tweeduizend asielzoekers, het is een komen en gaan van nieuwkomers en vertrekkers. Toen het twee jaar geleden onrustig was, verschenen de beveiligers op de bussen, op kosten van Qbuzz en de provincies Groningen en Drenthe.

Nu dat niet genoeg blijkt af te schrikken, dreigen de chauffeurs met een boycot. Binnen een maand willen ze maatregelen zien. Blijven die uit, dan slaan ze de halte voor het azc over, kondigde Jaap Franke van de ondernemingsraad van Qbuzz aan. „Erg vervelend” voor de rest, aldus Franke, „maar daar waar de veiligheid in het geding is, moeten wij een lijn trekken.”

Schelden, spugen, slaan op de ramen

Overlast? Als passagier merk je er doorgaans weinig van, zegt Geert van Heeringen (17) uit Ter Apel, vaste klant op de bus. Het kost vooral tijd, de stop bij het azc. Gezinnen die het systeem niet kennen, te weinig geld op zak hebben, oneindig lang doen over het kopen van een kaartje. Hun medereizigers missen in Emmen hun trein, ze komen te laat aan op school of werk: „Dan worden mensen chagrijnig.” Soms heb je pech en sta je plots in een overvolle bus en hebben de azc-gangers overal hun koffers uitgestald. „Die nemen genoeg mee hoor!”

Dat valt nog mee, weet chauffeur Johan – zijn achternaam laat hij om privacyredenen uit de krant. Op zijn eigen bus bleef het geëtter vooralsnog beperkt: passagiers die proberen naar binnen te glippen zonder te betalen, ‘halve’ kaartjes kopen of hun afgestempelde biljetten onderhands aan de volgende passagier doorgeven.

Collega’s hadden het zwaarder. Die werden uitgescholden toen ze om vervoerbewijzen vroegen. De ergste lastpakken spugen, slaan op de ramen, vallen vrouwelijke passagiers lastig in de avonduren.

Vergis je niet: het is een prachtvak, zegt Johan, gesoigneerd baardje, terwijl hij zijn bus door het Drents-Groningse veenlandschap stuurt. Helemaal als je zoals hij ook vrachtwagens hebt gereden. Op de bus zijn de werktijden gunstiger, ben je altijd onder de mensen, je lading lost zichzelf. „Met naar buiten kijken kun je geen geld verdienen, zeiden ze vroeger tegen me. En kijk nou! Is ’t me toch gelukt.”

Dat die menselijke lading niet altijd wil meewerken, dat weet Johan ook wel. „Waar mensen voor een dienst moeten betalen, krijg je gedoe. Maar als het een terugkerend ritueel wordt, moet er iets gebeuren.” Voor de chauffeurs is er weinig tegen te beginnen. Laatst nog hield een collega van Johan stil tussen de weilanden om twee azc-gangers die een kaartje voor de halve route kochten, uit te zetten – precies waarvoor ze hadden betaald. Hielp niets, wéér een scheldpartij.

Vandaar het plan voor een boycot. „De rapen zijn nu gaar”, bromt een collega van Johan, die met zijn naam niet in de krant wil. Een handvol rotzooischoppers die het verpesten voor de rest, luidt ook zijn analyse. „Van de echte asielzoekers hebben we geen last.”

Preciezer gaat het om „veertig of vijftig overlastgevers”, zegt Michel van der Mark van Qbuzz. „Het is een groep die binnenkomt om uitgezet te worden – en dat weten ze zelf ook.”

Niets te verliezen

Veiligelanders: in Ter Apel zijn ze een bekend fenomeen en drukken ze onder inwoners op het draagvlak voor de grootschalige asielopvang in hun dorp. Het azc, waar ieder jaar duizenden asielzoekers in Nederland aankomen en vanwaar velen weer vertrekken, bracht banen en inkomsten, maar ook overlast. Dorpsbewoners en winkeliers klagen over geweld, inbraken en diefstal. Regelmatig verschijnen veiligelanders voor allerhande criminaliteit in de rechtbank in Assen.

„We hebben een punt van verzadiging bereikt”, zegt burgemeester Leendert Klaassen (CDA) van Westerwolde, waartoe Ter Apel behoort. „Dit is niet nieuw, het is al drie à vier jaar gaande.” Maar nu